VĂN CHƯƠNG NHƯ CÁCH ĐỂ SỐNG SỰ THẬT
VÀ CỨU RỖI SỰ THẬT
Thưa quí anh chị trong Ban Vận động Thành lập Văn đoàn Độc Lập,
Thưa quí bạn,
Trước hết xin cám ơn Văn đoàn Độc Lập đã ghi nhận và trao giải chính thức thơ Văn Việt lần thứ 5 (2020) cho tôi.
Tôi cũng xin cám ơn tất cả quí bạn đã đọc tác phẩm của tôi.
Quả thật, có điều gì đó trớ trêu với cá nhân tôi, khi một nhà văn lại nhận giải thưởng về thơ.
Dẫu thế nào, đó cũng là một niềm vui giữa mùa dịch bệnh đầy lo âu này.
Và trước tình thế có vẻ như số phận con người đang trở nên mong manh hơn thì văn chương, lại một lần nữa, được hỏi: để làm gì?
Người xưa nói “lập thân tối hạ thị văn chương”.
Quả vậy, chúng ta từng xao xuyến trước những vần thơ trữ tình thời tiền chiến, nhưng cũng với những thi sĩ ấy, chúng ta lại chứng kiến những câu thơ độc ác hoặc bợ đỡ vô liêm sỉ thời cách mạng vô sản.
Văn chương trở thành một công cụ “lập thân”, tôi không biết “các cụ” ấy có cay đắng hay không.
Với riêng tôi, chưa bao giờ như bây giờ, giữa niềm vui tôi lại cảm thấy sự vô vị và vô nghĩa của văn chương đến thế.
Tuy thế, văn chương muôn đời vẫn quyến rũ không chỉ với những nhân cách cao quí như kẻ sĩ, mà văn chương còn mê hoặc mọi tầng lớp xã hội. Nhà nhà làm thơ, người người làm thơ. Thơ như một phần của cuộc sống.
Văn chương từ giải trí vô thưởng vô phạt đến những khắc khoải dấn thân cho ý nghĩa cuộc sống vẫn là một ma lực vừa vô bổ vừa khẩn thiết đối với người cầm bút.
Tôi không bận tâm về việc văn chương phải phục vụ ai. Nhưng tôi cho rằng sứ mệnh nếu có của văn chương chỉ là phục vụ cho chính nó, theo cách của từng tác giả.
Vì thế, văn chương có đời sống riêng, một cách độc lập. Văn chương không chỉ là một hiện thực, mà văn chương nhất thiết phải là một sự thật.
Đó là một thực thể với hiện tượng, bản chất của hiện tượng và cứu cánh của hiện tượng. Tôi gọi văn chương đó là hậu hiện sinh.
Hay nói cách khác, mỗi tác phẩm cũng như cách viết là một hậu hiện sinh của đời sống cũng như của chính tác giả. Không chỉ đang là, mà đã là và sẽ là.
Văn chương hay đời sống mang tính hậu hiện sinh như thế, còn là một dự phóng. Bởi thế, cái phía trước của nó cho cả người viết và người đọc bao giờ cũng mang tính dự cảm. Và vì thế, chúng ta nhìn ra vai trò nhà văn như một kẻ dự báo.
Một tác phẩm văn chương thành công không thể không đứng trước những thử thách sinh tử của người dẫn đường.
Và một sự thật không đơn thuần là một hiện thực. Bám vào hiện thực chỉ là loài bò sát. Văn chương vì thế, là cách để sống sự thật và cứu rỗi sự thật.
Nhưng để đi đến sự thật đôi khi con người phải bơi qua bể máu của nhân sinh, cũng có thể là của chính mình.
Dù biết hay cố tình không biết, có lẽ không thiếu kẻ đã chết trước khi cầm bút.
Lựa chọn nào cũng có giá của nó. Nhưng đôi khi tôi vẫn tự hỏi viết để làm gì? Có lẽ câu trả lời của chính tôi lại mang tính phù phiếm nhất: Không viết thì biết làm gì? Và thường khi thì không thể không viết. Tôi viết vì chính tôi. Như cách tôi sống và chết vì nó.
Và để kết thúc cho cái diễn từ có vẻ lý sự này, tôi xin thêm các bạn ít phút nữa để đọc nó như cách của một thi sĩ:
TÔI CÁM ƠN
1.
Tôi có một tin vui sáng nay
mặt trời vẫn mọc
và nắng không chỉ đầy trời
trong lòng tôi một bình minh khác
tỏa hương
tôi trong lành như sương sớm
như ngọn cây thở ra những đám mây
những bạn bè không ngủ
chúng ta không thể nằm im tù ngục bóng tối
bởi chúng ta cần ánh sáng cho cuộc đời này
bằng sự mở miệng
2.
Và tôi cám ơn
sự ngay thẳng của lời nói
tiếng chửi thề giữa đám đông
tiếng hò hét trong vực thẳm
tôi cám ơn một lồng ngực vỡ
một đôi chân bị đánh què
tôi cám ơn sự chia sẻ
trong khó khăn và không sợ hãi
tôi cám ơn người mẹ người vợ
những tù nhân lương tâm
đêm và ngày
tôi cám ơn niềm hy vọng dưới chân tường
không gục ngã
tôi cám ơn những ngôi sao
của mơ mộng và sám hối
tôi cám ơn những con đường chưa mở
những giấc mơ ngoài trái đất
và tôi cám ơn từng giây phút của cuộc đời tôi
3.
Tôi vẫn tin
không một ai vô ích
cho dù tội ác vẫn diễn ra đôi khi ngoài sự tưởng tượng
tôi vẫn tin con người như tin một bóng mát
như cây cỏ như tiếng chim
tôi vẫn tin sự sống là vĩnh cửu
ngay cả khi dịch bệnh
tôi vẫn tin tình yêu như lẽ sống
như suối nguồn bất tận
tôi vẫn tin cho dù cái chết không tránh khỏi
những con đường đi mãi đến tương lai
4.
Và tôi cám ơn những dòng chữ
những câu thơ để sống sự thật và cứu rỗi sự thật
như cách của bèo bọt và huy hoàng
tôi cám ơn hạnh phúc của sớm mai thức dậy
vẫn thấy mình phương phi giữa trời đất
tôi cám ơn người thân yêu
tôi cám ơn người ganh ghét
tôi cám ơn cả sự chân tình lẫn phù phiếm
tôi cám ơn Chúa
và cám ơn tất cả.
Nguyễn Viện
