Tr?n Qu?c Ton
S?ng ch?m, ??c k? H N?i nhi?u my c lc c m?a ngu (NXB Tr? 2023) c?a H? Anh Thi m?i ?? th?i gian lan man h?i c?, tra c?u, tm ra nh?ng gi?ng du th v? gi?a nhn v?t ta v?a g?p trong truy?n c?a tc gi? ???ng ??i ny, v?i m?t nhn v?t khc ? thu?c v? v?n h?c s?.
1. Hnh nh?, c nng t?ng khoe m?t ??p trong th? Hoa trn ? c?a Ch? Lan Vin th?i v?n h?c ch?ng M? c?u n??c ? th? k? tr??c, ? b??c t? th? sang truy?n H N?i nhi?u my c lc c m?a ngu. ? l C hng bia m?t x?ch / M? r?m c?nh gh? ng?i / B?o: C? u?ng th?a thch / Bia k ny l?m h?i //o c hng th tr?ng / v hng mi l?i di / Gi c cng ??i b?n / Th tr?n ??u th?ng ngay (tr. 338, Tuy?n t?p Ch? Lan Vin I, NXB V?n H?c 1985)
C m?t ??p ?y, b??c vo ti?u thuy?t H N?i nhi?u my v v?n nhn b?n ??c chng ta b?ng ?i m?t ??p: Em ?ong bia ng??c c?p m?t to trn ln nhn c?p m?t em c?ng bi?t c??i (tr.87). Bi bia C Tn, chn Nh Ht L?n c?a nhn v?t ph? ?y, l?i l tr?m giao lin chnh c?a ???ng dy c?t truy?n. C t?i 5 l?n, nhn v?t c?a ti?u thuy?t h?i qun ? ?y, k?t n?i di?n bi?n, nh?m n?i r?ng kch t?c c?a hi?n th?c ??i s?ng ???c ph?n nh, cho d c?t truy?n chnh ch? gi?i h?n trong m?y ngy H N?i ta ?nh M? gi?i cu?i 1972.
R?ng t?i m?c, nhn v?t ph? t??ng qun xe b ko, m?t anh b? ??i m? nan th?i 9 n?m, ng??i Qu?ng Nm d?n b?n ??c chng ta ln tu lin v?n, qua Trung Qu?c, t?i Lin X ??
Nghe m?t ti?u lm Vi?t Nam hi?n ??i: M?t chng Vi?t [nghin c?u sinh] h?n h yu ???ng v?i m?t nng Nga. Tnh yu ??n ?? m?n m n?ng chy, m?t chi?u Matxk?va nng ??a chng ln ??i Lnin ng?m r?ng b?ch d??ng trong c?nh hong hn. R?i nng Nga b?o chng Vi?t: By gi? l lc anh c th? l?y ?i ci qu nh?t c?a ??i em [] N [chng nghin c?u sinh] c?m tay con b ln. ??m ?u?i ngh? ng?i m?t lc. R?i n v?n c? tay con b tho l?y ci [] ??ng h?. (tr. 58-59)
V?n t??ng qun ?y, d?n v? cho b? ??i Vi?t Nam, cho ti?u thuy?t ny m?t nhn v?t ph? khc m?t h?ng qun tn l?a th? thi?t tn l Alisa. Chng h?ng qun ???c v? t??ng ??t ln xe b ko c?a mnh: Vung roi c? nh? hong ?? vung cy quy?n tr??ng gi?a tri?u ?nh. L?i cn ??a roi cho ng b?n v d?y cch ?i?u khi?n xe. Oai nh? m?t ng t??ng. T??ng Nga. (tr. 61)
??c ch?m v k? nh? th? l cch ??c lin v?n b?n, k?t h?p ki?n v?n ? c c?a ng??i ??c, v?i chi ti?t v?n ch??ng tc gi? ??a ra trong tc ph?m, ?? tm th?y nh?ng thng tin, thng ?i?p v?n ch??ng ti?m ?n gi?a nh?ng dng ch?.
??c nh? th? ta th?y ch?t hi, th? ?ang r?t thi?u trong ti?u thuy?t Vi?t Nam hi?n ??i, th ? H N?i nhi?u my l?i h?i b? nhi?u! Hi ???c ??a vo b?ng ti?u lm nh? v?a d?n, hi cn vo b?ng t?u hi v?i chuy?n c?i tru?ng thi chim k? ? trang 130. Hi vo b?ng l?ng ng? khi thay ch? th?t (v?t ch?t) cho ch? lng (tinh th?n) ?? bi?n ci kh?u hi?u nghim tc c?a m?t th?i h?t lng ph?c v?, thnh dng thng bo ngy ng nh? gi?u nh?i, treo tr??c c?a hng th?t m?u d?ch ch? Hm: C?a hng h?t th?t ph?c v? nhn dn (tr. 195).
??c ki?u lin v?n b?n, th t?i trang 170 g?p nh?ng dng miu t? hai m?t h? c? th?, B?y M?u v Ba M?u, hai bn ???ng Nam B?: Th?n nhin l n??c. Tr?m t? l n??c. Bnh t?nh l n??c b?n ??c th?t c l, khi nh?n ra ch?t tri?t h?c ph?n bi?n, n?u so snh n??c c?a H N?i nhi?u my, v?i n??c c trong tri?t l ?ng ph??ng x?a: n??c th ch? thuy?n, n??c l?i l?t thuy?n!
2. Tr? ln m?i ch? l d?ng cng m? ra chi?u r?ng khng gian c tnh ch?t ??a l c?a hi?n th?c ???c ph?n nh trong H N?i nhi?u my. B??c ti?p theo, H? Anh Thi t? tin ??a nhn v?t vo chi?u su c?a hi?n th?c ?y, t?o ra m?t khng gian ?o cho ti?u thuy?t. Tc gi? ci ??t vo nhn v?t chnh – anh Phan, kh? n?ng ??c bi?t c th? th?u th? nhn xuyn t??ng.
T? m?t nhn c?a Phan, H? Anh Thi ? ph v? ro c?n v?t l dnh cho th? gic, x?a b? nh?ng v? b?c mun ??i nay c?a con ng??i qu?n o, nh c?a l?t tr?n b?n ch?t m?i c nhn.
??y l anh s? quan qun bo lun tay gi chim [nh? kh?] ch? t?i khi c c? h?i ?i c?p d??i th?a mn th? dm cho mnh, ngay trong khu t?p th? m?t ??n v? qun ??i: Anh ta ch? ngay ngn tay tr? v? pha nh t?m n? v h?i nh? ??. ?? c?u th?y c bao nhi?u ng??i ? trong kia Vin s? quan c??i dm ?ng. Anh ta g?ng h?i ti?p nh? ki?u nh?n nh t?ng b??c ?? t?o kch thch cho chnh mnh. C no ?ang c?i qu?n o, c no ?ang t?m v c no s?p xong Anh ta x?c l?i chim r?i ?i Phan ni r cho anh ta ki?m ch?ng r?ng ba c trong ?y l nh?ng ai. (tr. 25-26)
Nh?ng chnh Phan, c?ng t? l?t tr?n theo ngh?a ??p c?a ch? ny, khi th nh?n, ? tri l?nh c?p trn trong v? nh t?m n? kia, ? khng thnh th?t khai bo, mnh ? nhn xuyn t??ng g?ch, xuyn c?a g? v th?y hai n? ??ng ch ?ang h? ha, ?ang ??ng tnh luy?n i: Phan ? nhn th?y h?t. Anh ? th?y c [Min c? y?u] chung phng t?m v?i c ?i?n ?i, ? trong phng t?m ?y c lc hai c ? m ?p nhau (tr.27). Phan khng khai bo ?? ??ng c?m, ?? b?o v? hai ng??i dm t? nhin yu nhau!
Mu?n ?i su h?n vo hi?n th?c ???c ph?n nh trong H N?i nhi?u my, su t?i m?c m? ???c c?nh c?a tm linh huy?n b, lm s?ng l?i nh?ng anh linh li?t s?, tc gi? ?i?u ??ng Phan vo ch?t v?n ch??ng m?i c?a ti?u thuy?t. Nhi?m v? c?a m?t ng??i lnh bu?c Phan su?t m?t ngy ng?i d??i t?ng h?m v?i ton ng??i ch?t [anh qu?n l h? s? li?t s?, v vi?t gi?y bo t?] t?i ?y Phan nghe ???c t? ci m cu?c ?i?m binh c?a m?t ?on qun:
Ti, th??ng y ti?u ?on ph. Ti, trung s? ti?u ??i tr??ng. Ti, chi?n s? thng tin. Ti, chi?n s? c?n v? c?a trung ?on tr??ng. H?u nh? ai trong h? c?ng n?n n, ??ng ch thng c?m, ??ng ch g?i gi?y bo s?m cho m? ti cho v? ti cho ng ti. Gia ?nh ti v?n t??ng ti cn s?ng v ?ang chi?n ??u (tr. 42).
Phan nghe ng??i ci m k? chuy?n d??ng th?, ? h?u ph??ng: ng th?y bi trong lng b?o ti ? sang M? r?i, sang M? m suy di?n ra ch? c chiu h?i theo ??ch, oan ti l?m, ??ng ch g?i ngay gi?y bo gip ti. V?y l Phan nghe ???c ti?ng ng??i ? ch?t v?n t? b?ch ?? gi? kh ti?t! V nhn th?y m?t ?m chy chi?n tr??ng ? t?t t? b?y thng tr??c, c?t l?a bng ln tr??c m?t [] khi anh m? t?p h? s? c t? gi?y bo t? g?i cho ng??i v? c?a Thi?n (tr. 74)
?? nhn v?t c?a mnh nghe ???c v nhn th?y m?t cch ph l nh? th?, tc gi? H? Anh Thi ? bi?n hi?n th?c thnh hoang ???ng trong khi v?n gi? ???c tnh chn th?c v nh? v?y hi?n th?c trong H N?i nhi?u my hi?n ra b?ng v?n xui thi m v?n ??m ch?t s? thi.
3. C th? v, H? Anh Thi vi?t ti?u thuy?t ny, theo ki?u m?t nh?c s? so?n nh?c. Nhi?u tuy?n nhn v?t nh? giai ?i?u ?an xen, ??ng hi?n, ha quy?n ?? thnh cc h?p m thu?n hay ngh?ch. ??c H N?i nhi?u my c c?m t??ng nh? ?ang ???c nghe th?m m?t giao h??ng.
Theo giai ?i?u ch? m v?i chuy?n tnh tay t? ??y lng m?m gi?a ba ng??i lnh Phan, K?, Thi?n v?i c Thu di?n vin xi?c th, b?n ??c tm ???c nh?ng nh?p cao tro ni v? s? c li?t c?a cu?c chi?n tranh ph ho?i, M? gy ra ? Vi?t Nam. Sau tr?n B52 r?i th?m ? H N?i, Phan ??p xe ?i tm Thu, chnh ???ng tnh ??a Phan t?i ??ng ?? nt b?nh vi?n B?ch Mai, ?? nhn v?t ny th? hi?n nhn tnh, s? can tr??ng, d?ng c?m c?a m?t ng??i lnh. Khi nghe th?y c m?t ti?ng g?i y?u ?t m? h? (tr. 176) Phan m?t mnh b vo ??ng ?? nt ?? tm ki?m, ?? ch?m ph?i tay M?. M? n?m v?i l?y tay anh. N?m ch?t. R?i sau ?, chnh Phan soi ?n cho m?t bc s? tho kh?p hai xc ch?t ?ang ng?n ???ng s?ng c?a M?: B?t ??u l ci tay. R?i ci tay n?a. R?i ci chn. C? th? (tr. 185). C? th?, m?ch truy?n x?p cc m?nh thn xc ng??i thnh b?c trang nhe nho?t mu, t? co s?c tn ph hung b?o c?a chi?n tranh. C? th? m thnh b?c Guernica Vi?t Nam.
M?t ch??ng hay trong giao h??ng v?n ch??ng c?a H? Anh Thi l ch??ng dnh cho nh?ng b?n th c?a con ng??i, dnh cho b?n con h? trong r?p xi?c nh b?t cng vin Th?ng Nh?t, nh?ng ng??i b?n di?n c?a nhn v?t Thu. B?n con mnh th x?ng chu?ng sau tr?n bom, lang thang trn ???ng ph? H N?i, chng s? ??ng v? pha chi?n tranh, ?? c?n x con ng??i n?u Thu khng k?p d? dnh, khng k?p du?i c? c? hai cnh tay ra m l?y c? ba ci ??u ?ang tm ch? ?n tr trong lng ch? (tr. 188). Thu ? k?p lm nh?ng ?i?u ?y, k?p ??a b?y mnh th vo tr?t t? ch? ki?m sot ???c, vo dng ng??i ?i s? tn ?? ch?ng M?. Th h? ?i s? tn c?ng l ?? ch?ng M? (tr. 203)
Vi?t ti?u thuy?t c?a mnh, theo ki?u m?t nh?c s? so?n nh?c, tc gi? H? Anh Thi ? dng ca t? c?a r?t nhi?u ca khc ph? bi?n trong ??i s?ng ng??i Vi?t, lm ch?t k?t dnh v?n m?ch. C nh?c ?? ? c gi ?i, sng trn vai, sao vung ??u m? (tr. 18) nh?c vng m?i n?m ??n h lng man mc bu?n, chn m??i ngy qua ch?a chan tnh th??ng (tr. 20), nh?c ngo?i: Chi?u d?n bung mu tm, v?ng bn sng l?i ht m ??m (tr. 151), nh?c ch?: thn ti ry tn ph? ti ?i ht ?? ki?m ti?n, nh? cu ht xin c bc vi xu nui thn di d?u n?ng m?a (tr. 153) Chnh s? ha s?c m nh?c ny ? gp ph?n gip hnh t??ng v?n h?c H N?i nhi?u my c lc c m?a ngu tr? nn sinh ??ng, h?p d?n. Th?t h?n, ??i h?n, ??p h?n!
T.Q.T
