Nguy?n ??c Tng th?c hi?n
Ng??i v? soi bng mnh
Gi?a t??ng tr?ng l?ng cm
Tr?nh Cng S?n
K? no khng th? ra ?i t?t ch?ng quy?n chi ? l?i
He who cannot leave cannot stay
Bertolt Brecht, do Frank Jones d?ch
Ti tr?m ngh?, vi?t v? cu?c chi?n tranh v?a qua, Hong Ph? Ng?c T??ng l m?t hnh m?u, m?t hnh m?u ?au ??n c?a tr th?c Vi?t Nam.
Nh th? Nhi, 7. 2023
L?i m? ??u:
Thng Su n?m 2008, ???c s? gi?i thi?u c?a nh th? Nguy?n Tr?ng T?o v nh v?n – v s? Nguy?n V?n D?ng, chng ti ??n th?m Hong Ph? Ng?c T??ng v nh th? Lm Th? M? D? t?i nh ring. Sau l?n th? nh?t, ring ti cn tr? l?i m?t l?n n?a theo l?i m?i c?a anh ?? hon t?t cu?c tr chuy?n. Chng ti c?ng c d?p h?i chuy?n ch? Lm Th? M? D? v m?t s? b b?n c m?t. Nh v?n Hong Ph? Ng?c T??ng b? ischemic stroke [??t qu? do ngh?n m?ch mu V?n Vi?t] n?m 1998, li?t n?a thn ??i bn v r?i lo?n ngn ng?, hnh nh? aphasia [ch?ng m?t ngn ng? V?n Vi?t] c?a t?n th??ng bn c?u no tri, qua m?t th?i gian di. Nh? s? ch?m sc c?a th?y thu?c, gia ?nh, ??c bi?t ng??i b?n ??i, ch? Lm Th? M? D?, v nh?ng thn h?u nh? Nguy?n V?n D?ng, Nguy?n Tr?ng T?o, T Nhu?n V?, Ng Minh, H? ??ng Thanh Ng?c anh d?n d?n h?i ph?c. Trong hai l?n g?p, anh t? ra minh m?n, v khi k? v? cc k? ni?m c?a qu anh ? Qu?ng Tr?, c?ng nh? v? Hu?, anh nh? nhi?u chi ti?t theo ti l chnh xc. Tuy v?y, anh pht m kh kh?n, ng??i l? kh theo k?p. Nh? kinh nghi?m lm vi?c ring, l?i ng?i g?n, v nh? s? gip ?? c?a ch? M? D?, ti c th? nghe ???c kho?ng b?y m??i ho?c tm m??i ph?n tr?m l?i ni c?a anh ngay trong l?n ??u. Sau ny ti ph?i nghe l?i b?ng thu m nhi?u l?n. Anh v ch? ? b? sung v ??c k? v?n b?n cu?i cng. Trong nhi?u gi? lm vi?c, anh t khi t? ra m?t m?i; nh?ng lc ngh?, anh nh? ??y xe l?n ra phng khch, ng?i nghe chng ti. Ch? Lm Th? M? D?, tnh d?u dng, kin nh?n, hi?n h?u, chu?n b? chu ?o cc ph??ng ti?n, th??ng xuyn ra vo ?? s?n sc anh.
Sau ? chng ti cn lin l?c trn ?i?n tho?i nhi?u l?n khc ?? lm r m?t s? cu, ch?. Hong Ph? Ng?c T??ng c lc ?? ngh? t?m th?i hon l?i vi?c ph? bi?n ?? cn nh?c thm, v l do ring c?a anh. Thng Su n?m 2011, trong l?n g?p chng ti ? Hu?, sau khi b? khuy?t m?t vi ?i?m, tr??c s? ch?ng ki?n c?a nhi?u b?n b nh? T Nhu?n V?, Tr?n Thy Mai, Nguy?n V?n D?ng, H? ??ng Thanh Ng?c anh cho bi?t bi ph?ng v?n nh? th? l ? hon t?t v ?? ngh? cng b?. Ch? M? D?, t??i c??i nh?ng c??ng quy?t, r rng, h?i l?i hai ?y c?a anh m?t l?n n?a, anh g?t ??u xc nh?n. G?n ?y s?c kh?e c?a anh ? r?t y?u. Sau khi cn nh?c k?, chng ti cho r?ng vi?c ph? bi?n, sau b?y n?m, l trch nhi?m c?a ng??i th?c hi?n ??i v?i nh v?n v ??c gi?. ?y c?ng l m?t trong nh?ng bi ph?ng v?n cu?i cng c?a lo?t bi Th? ??n T? ?u.
Thng Su, n?m 2015
Nguy?n ??c Tng
Nguy?n ??c Tng:
Cch ?y nhi?u n?m trong l?n v? n??c ??u tin, ti ???c m?t ng??i b?n, anh ?y c?ng c m?t ? ?y hm nay, t?ng t?p th? c?a anh, Ng??i Hi Ph Dung. ? l l?n ??u ti bi?t ??n v?n ch??ng Hong Ph? Ng?c T??ng. Tr??c ? ti ch? bi?t ??n anh qua nh?ng d? lu?n v? v? M?u Thn, m ch?a h? ??c m?t bi vi?t no. Sau ny ti nghe ni r?ng, m?t th?i gian di ??c gi? trong n??c r?t ch?m ch theo di nh?ng bi bt k ??ng r?i rc c?a anh trn cc bo. Tr? l?i v?i t?p th?, ti thch m?t s? bi trong ?. Nh? th? l bi?t ??n anh b?ng th?, ch? khng ph?i l qua bt k hay quan h? ngoi ??i.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
C?m ?n anh v tnh c?m ? dnh cho th? c?a ti. C l? th? ??n v?i ng??i ta mau chng v d? dng h?n nh?ng ph??ng ti?n khc.
Nguy?n ??c Tng:
Anh hi hoa cnh ph dung tr?ng
Cho em ni?m vui c?m tay
Mu hoa nh? mu nh n?ng
Bu?i chi?u ch?t tm khng hay
(1)
Th? hay, m c?ng bu?n qu. Nh?ng trong ?y c tnh yu tr? trung ??i v?i cu?c ??i lm ta c?m ??ng. Ti ng?c nhin m?t ng??i m? m?ng nh? anh m l?i t? nguy?n tham gia vo m?t cu?c chi?n tranh st ph?t h?n th v ?i xuyn qua bi?t bao nhiu l h? l?y c?a n.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Trong t?p th? ?y, ti c vi?t r?ng M?i ng??i ch? th?c l chnh mnh trong c?n nh c?a n. Th? c?ng v?y, th? c?n ph?i tr? v? c?n nh c?a n l n?i bu?n. Quy?n c?a thi s? l quy?n ???c bu?n.
Nguy?n ??c Tng:
Hnh nh? Hong Ph? Ng?c T??ng l ng??i ??u tin dng ch? quy?n ???c bu?n. ?y l m?t ni?m th v?. Anh bu?n v th?i cu?c hay bu?n v cu?c s?ng c nhn mnh?
Em g?i tn ti kh?p m?i n?i
G?i ti vang ??ng c? vm tr?i
Ti ng?i im v?ng nh? lau s?y
M? m?t nh? mu s??ng khi thi
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ai c?ng ???c quy?n bu?n, nh?ng thi s? bu?n nhi?u h?n, su h?n, v h? s?ng b?ng t?t c? tm h?n. Ti l ng??i s?ng b?ng n?i tm nh?ng c?ng l ng??i ho?t ??ng, nn nh?ng v?n ?? th?i cu?c ??t n??c m ?nh ti nhi?u h?n.
Nguy?n ??c Tng:
Vo th?i ?, ?i quy?n ???c bu?n c ph?i l m?t thi ?? ph?n khng v?n h?c?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti ni ??n ?i?u ? t? n?m 1990. M?c d l ng??i vi?t v?n, ti l?i m th?. ? l ci quy?n t? do c?a tm h?n, quy?n ???c ni ln, ht ln, khng ai c th? ng?n c?n.
Nguy?n ??c Tng:
Ngy ?y ti th??ng hay ??n ?y
??m ??m soi m?t n??c h? ??y
Khi s??ng nh? t? trn tr?i xu?ng
Ch? m?t mnh ti v?i bng cy
M?c d bt k v ty bt Hong Ph? Ng?c T??ng l thnh t?u l?n nh?t c?a anh, ti ngh? sau ny nhi?u th? c th? qua ?i, nh?ng th? anh, vi bi hay nh?t, s? cn ??ng mi v?i th?i gian.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
N?u ???c th? th ? l h?nh phc c?a ng??i vi?t.
M?t ng??i b?n thn c?a ti, anh Nguy?n V?n D?ng, c in l?i v ??a cho ti ??c cc bi th? c?a anh Nguy?n ??c Tng trn Talawas ch? nh?t v?a r?i, trong ? c bi th? ?? t?ng ti (2), v nh ti khng c computer. ??c xong, ti c suy ngh? nhi?u l?m.
Ti ni v?i m?i ng??i: ?y l th? th?t.
Th? th?t, ch? khng ph?i l th? gi?.
Nguy?n ??c Tng:
N?m 1966, ba m??i tu?i, ?ang l m?t gio s? ? Qu?c h?c Hu?, anh b? vo r?ng khng chi?n, ?i theo con ???ng l t??ng ring c?a anh. Tr??c n?m 1975, cc th?y gio d?y trung h?c g?i l gio s?, v ???c x h?i tn tr?ng x?ng ?ng v?i danh hi?u ?. R? o ra ?i nh? th?, c l? anh tin l mnh ? ch?n ???c hnh trnh l t??ng cho c nhn v dn t?c. Trn con ???ng di, m ??i v?i nhi?u ng??i l ??i l? mnh mng, ??y nh sng c?a l t??ng gi?i phng dn t?c, anh c g?p m?t ng r? hay ng c?t ring t? no khng? Nh?ng ng r? c?a bng t?i v n?i bu?n?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
, ?y chnh l tm tr?ng c?a b?n b ti cng trang l?a ?i theo ??ng. H?i ? mnh c? ngh? nh?ng chuy?n bu?n ??u l t?m th?i nh? nh?t, nh?ng sai l?m r?i s? qua ?i, nn c? l?y ni?m vui chung m t n?i bu?n ring. N?u khng c ai b?t mnh th mnh c?ng t? b?t mnh nh? th?.
Nguy?n ??c Tng:
Ngy nay nhn l?i, anh ngh? nh? th? no v? cu?c chi?n tranh 1954-1975 v?a qua? Anh g?i n b?ng tn g? H?u qu? c?a n ra sao?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Mnh khng c gi?t ai trong chi?n tranh. Mnh c m?t th?ng b?n, Hong Xun Thi?u (?), em ru?t c?a Trung t??ng Vi?t Nam C?ng ha Hong Xun Lm, by gi? ? ?i M?. Ti th??ng h?n l?m, c l?n ti ni v?i h?n: n?u tau g?p mi th tau s? khng b?n, ngay c? khi t?i mnh ?ang ? hai bn chi?n tuy?n. N?u g?p nhau ngoi chi?n tr??ng th ti s? ni: mi ph?i v?t sng ?? ?i theo cch m?ng.
Nguy?n ??c Tng:
N?u anh ?y khng v?t sng ?? ?i theo cch m?ng th sao?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti s? ni ti?p: Th mi gi?t tau ch? tau khng th? gi?t mi.
Nguy?n ??c Tng:
C th? anh ? t?ng ch? tr??ng nh? th? th?t, nh?ng chi?n tranh c nh?ng quy lu?t tn b?o c?a n. Th?c t? ? khng x?y ra nh? anh mu?n, v nh?ng k? ??ng bn c?nh anh hay ??ng ??i di?n v?i anh c?ng ??u ? n? sng.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
?ng th?. Chng ta ? n? sng vo nhau v v?t th??ng v?n cn. ? l n?i ?au bu?n c?a dn t?c chng ta. Nh?ng h?i ? ti quan ni?m r?ng c? s?ng ngay th?t, trong sng v?i b?n thn mnh, m?c k? ng??i khc lm g th lm.
Nguy?n ??c Tng:
Th?a anh, trong nh?ng ng??i dn Hu? m ti c d?p ti?p xc n?i ny n?i khc, ngay c? nh?ng ng??i khng ai c th? g?i h? l c?c ?oan, v v?n c thi ?? ha nh trong nhi?u v?n ?? c?a ??t n??c, ??n nay khi nh?c ??n v? th?m st M?u Thn v?n cn t? ra xc ??ng. H?u h?t nh?ng ng??i ? ??u cho r?ng Hong Ph? Ng?c T??ng khng nhi?u th t c m?t ph?n trch nhi?m.
??c nh?ng bi vi?t v nh?ng ti li?u g?n ?y, tuy v?y, ti c?ng tin r?ng Hong Ph? Ng?c T??ng khng c m?t ? Hu? trong v? M?u Thn.
T?i sao n?m ? anh khng ???c c? v? ??ng b?ng?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Lc ? ti cng lm vi?c v?i Th??ng T?a Thch ?n H?u, b Nguy?n ?nh Chi, gio s? L V?n H?o. Ti l T?ng th? k c?a Lin minh Dn t?c Dn ch? v Ha bnh. H? d? ??nh sau khi v? M?u Thn thnh cng th s? ??a chng ti v? ra m?t cng chng. Nh?ng cu?c ti?n cng b? ch?n l?i v pha M? v Vi?t Nam C?ng ha ph?n kch d? d?i qu, b?t ??u t? l?c l??ng ??n Mang C. M?i ??u tr?n ?nh d? ??nh l do Trung ??ng ph? trch, nh?ng trong th?c t? th ch? c ??a ph??ng lo g?n h?t, nn thi?u th?n nhi?u m?t, nh?t l thi?u ??n ?? ?nh gi?c.
V vi?c khng thnh nn ti khng ???c ??a v? Hu? ?? ra m?t qu?n chng.
Nguy?n ??c Tng:
Ti cn nh? m?t ca khc c?a Tr?nh Cng S?n vi?t ngay sau v? M?u Thn, v? nh?ng m? chn t?p th? ? Hu?, v?i gi?ng ht Khnh Ly no ??ng bng hong, lc ti cn r?t nh? tu?i:
Chi?u ?i ln Bi Du
Ht trn nh?ng xc ng??i
Ti ? th?y ti ? th?y
Trn con ???ng ng??i ta b?ng b? nhau ch?y tr?n
V m?t ca khc khc c?a Nguy?n Minh Khi, v?i Thi Thanh nh? con chim trng ??n c?t ti?ng ku th??ng:
Chi?u nay khng c em m?a non cao v? d??i ngn
?n con nay l?n khn mang g??m ?ao vo xm lng
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Bu?n qu. ?ng l nh?ng v?t th??ng su, r?t kh lnh c?a dn t?c chng ta.
Nguy?n ??c Tng:
Anh tham gia khng chi?n ch?ng M? l hon ton t? nguy?n, nh?ng tr??ng h?p nh?ng ng??i khc th nh? th? no? Th??ng t?a Thch ?n H?u, m?t ng??i ??ng h??ng Qu?ng tr? c?a anh, ch?ng h?n? C m?t bi vi?t cho r?ng ng b? b?t p ch? khng ph?i t? nguy?n?
Hong Ph? Ng?c T?ng:
Khng th? b?t p ai c?.
Nguy?n ??c Tng:
T?c l t? nguy?n?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
C?ng khng ph?i, h? th?nh ng ?i.
Nguy?n ??c Tng:
Th?nh ?i nh? th? no?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
L?a.
Nguy?n ??c Tng:
Xin anh ni r h?n.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
H? l?a n b?ng cch ni l m?i n ?i h?p. H? ??a ng qua m?t cnh ??ng r?ng, gnh ng ?i trong m?t ci thng c hai ng??i khing hai ??u. R?i h? ??a ng d?n t?ng b??c m?t vo nh?ng vi?c nh? nh?, t? t?, nh?ng ngy cng su ??n lc bi?t ra th ? mu?n.
Nguy?n ??c Tng:
Cch ?y nhi?u n?m, trong m?t cu?c ph?ng v?n truy?n hnh, anh c ni m?t r?ng v? th?m st M?u Thn l do nhi?u nguyn nhn, do bom ??n c?a M?, do tai n?n chi?n tranh b?n qua b?n l?i v tnh, v c?ng do pha cch m?ng x? t?i nh?ng thnh ph?n ph?n ??ng, ch?ng l?i nhn dn?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
? l cu?c ph?ng v?n c?a c. Trong nh?ng ci ch?t do chi?n tranh, pha qu?c gia th ?? l?i hon ton cho pha cch m?ng, pha cch m?ng th ?? l?i hon ton cho pha qu?c gia, nh?ng ti cho r?ng th?t ra khng bn no c th? ?? l?i hon ton cho bn no c?, v th? no c?ng c bn ny bn kia ch?u trch nhi?m. ? l ni chung. Cn ring trong v? M?u Thn th gi?t l?m r?t nhi?u. V d? nh? ti nh? r?ng trong m?t tr?n Hu? c phn cng cho m?t ng??i l ng(3) t?nh ??i tr??ng n?m gi? m?t tr?n pha tri, ph? trch vng Ph Cam. H? gi?t ng??i nhi?u ? m?t tr?n ny.
Nguy?n ??c Tng:
Ng??i b?n t?ng cho ti t?p th? Ng??i Hi Ph Dung th ni ring v?i ti r?ng, theo anh ?y, Hong Ph? Ng?c T??ng l m?t ng??i innocent. Anh c?ng v?a k? r?ng anh khng mu?n b?n m?t ng??i b?n c? c?a anh, nh? anh Hong Xun Thi?u, th mnh b? anh ta b?n. Nh? v?y, anh ngh? sao v? nh?ng v? gi?t ng??i trong M?u Thn c tnh t?i c?
Ti ngh? r?ng chng ta c?n h?t s?c th?n tr?ng, nghim c?n, khi ni ??n nh?ng v?n ?? gy xc ??ng ny, h?t s?c trnh thi ?? c?c ?oan: t? m?t pha l ?? ln ng??i khc nh?ng l?i m h? khng c, ni thm, ni oan cho nh?ng ng??i v t?i, ho?c t? m?t pha khc l coi nh?, l?p li?m, di chuy?n tr?ng tm c?a v?n ??, ?nh l?c h??ng l?ch s?.
Ti ngh? r?ng ??i v?i b?t c? ng??i ngh? s? no, ci ch?t v s? kh? ?au c?a con ng??i khng th? l chuy?n nh? nhng. D do ai gy ra, d ? l M?u Thn hay M? Lai, hay bi?t bao cu chuy?n t??ng t? khc ? x?y ra trn ??t n??c chng ta, ch?a bao gi? ???c k? l?i. Khng th? l chuy?n nh? nhng. ? c th? l quan ?i?m c?a cc nh qun s?, cc nh chnh tr?, nh?ng khng th? l quan ?i?m c?a cc nh th?.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti hon ton ??ng v?i anh. Tuy nhin trong cu?c tr? l?i ph?ng v?n v?a k? trn ti c ni l?m ?i, ni sai ?i, m?t .
Nguy?n ??c Tng:
Th?a anh, sai hay l?m?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
L?m. Ti c ni l?m l ?nh r?n th ph?i ??p ??u. H? ngh? r?ng nh?ng ng??i lm vi?c cho chnh quy?n Vi?t Nam C?ng Ha l ci ??u r?n.
Nguy?n ??c Tng:
Ch?c anh ? t?ng ??c cu?n sch c?a Nh Ca v?n ???c nhi?u ng??i nh?c ??n?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti c ??c. C ba ng??i vi?t v? M?u Thn. M?t l nh v?n n? Nh Ca, t? Si Gn v? Hu? ?n T?t vo d?p ? v ch?ng ki?n cu?c t?n cng M?u Thn. B ? ghi l?i chuy?n ny trong cu?n Gi?i Kh?n S Cho Hu?.
Nguy?n ??c Tng:
Anh nh?n xt ra sao v? cu?n sch ?? C ?ng v?i s? th?c khng, theo anh?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Trong ? Nh Ca vi?t ch?c l Ph? khng v?.
Nguy?n ??c Tng:
Ph? l ai?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ph? l ti ?. B ?y vi?t ch?c l Ph? khng v?; m n?u c v? ch?c c?ng khng gi?t ng??i.
Ng??i th? hai l gio s? L V?n H?o, ng??i ln r?ng cng v?i ti. ng c vi?t r?ng ti v ng ?y ??u khng v? Hu?, m ch? c hai ng??i v? l Hong Ph? Ng?c Phan v Nguy?n ??c Xun.
Nguy?n ??c Tng:
Cn ng??i th? ba?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
(nghe khng r)
Nguy?n ??c Tng:
Cu?c chi?n tranh v?a qua, m?c d ? ch?m d?t t? lu, v?n cn ti?p t?c chia r? m?i ng??i. V s? cn lu di, xuyn su?t cc th? h?. ?i?u ny th??ng b? c? tnh coi nh? (underestimated). ??c l?ch s?, ti tin l ng??i Vi?t Nam r?t yu n??c v ? t?ng chi?n th?ng nhi?u cu?c chi?n tranh ch?ng xm l??c. Th? m n?m 1975, theo l?i c?a c? Th? t??ng V V?n Ki?t, l?n ??u tin c chuy?n l? lng l n?a n??c th vui, n?a n??c th bu?n. Hi?n nay, cu?c chi?n tranh Nam B?c ??i v?i m?t s? ng??i t? c? hai pha v?n cn l h?n th, ??i v?i m?t s? ng??i khc l ph?n n? tr??c l?ch s?, v ??i v?i nhi?u ng??i khc l v?t th??ng tm h?n, l s? hoi ni?m v? m?t n?n C?ng ha ? b? xa b?, m?t n?n t? do m theo ti n?a l hon ton c th?t, n?a l ch?a bao gi? k?p c th?t.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti khng bao gi? mu?n chia r? dn t?c. Khi ln r?ng ?i khng chi?n ch?ng M? ti ch? ngh? ??n m?t chnh ph? ha h?p. Sau 1975 ti tin r?ng chng ta ? c c? h?i ?? lm ???c ?i?u ny, nh?ng r?i chng ta ?? l? d?p may ?.
Nguy?n ??c Tng:
Ti tin vo suy ngh? ? th?i ?i?m ny c?a anh, nh?ng ti c?ng khng nh?t thi?t cho r?ng ? l nh?ng suy ngh? b?t di b?t d?ch. ?i?u ? l d? hi?u. ??i v?i nhi?u ng??i ?i theo M?t tr?n Gi?i phng mi?n Nam vo nh?ng n?m su m??i, c khi ? ch? l m?t kh?u hi?u dn v?n, v v?n ?? h? quan tm h?n, ni th?ng ra l, chi?n th?ng tuy?t ??i v? qun s? v chnh tr?.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti tm s? v?i anh th? ny: sau v? M?u Thn xong ti suy ngh? mi, ti bu?n qu, ti mu?n m?t mnh ra m?t hoang ??o ? m?t mnh v s? khng ch?n m?t phe phi no c?.
Nguy?n ??c Tng:
N?u trong T?t M?u Thn anh ???c c? v? thnh th anh s? lm g, c thi ?? nh? th? no tr??c nh?ng v? gi?t ng??i?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti s? khng lm g ???c, nh?ng ti bi?t ch?c l ti s? khng gi?t ng??i. C l?n, trn m?t d?c ni, m?t ng??i b?n c?a ti l anh L H?u Bi, Ch? t?ch T?ng h?i Sinh vin Si Gn, ? b? gi?t. Anh ?y c?ng ng??i cng qu Qu?ng Tr? mnh, tuy h?c ? Si Gn nh?ng v? Hu? ?i tu ? cha T??ng Vn, r?i b? b?t ?i t? cha T??ng Vn trong T?t M?u Thn. Tr??ng h?p ?y n?u g?p ti, ti s? tha. Cn nh?ng v? gi?t ng??i hng lo?t, ti ch? nghe ni ch? khng ch?ng ki?n, nh?ng ti bi?t l mnh khng th? hnh ??ng nh? th?.
Tnh ti c l? h?p v?i ?i tu, th?y chuy?n mu me d? r?a ti r?t g?m (l?c ??u). Ti khng lm ???c. H?i nh?, ti khng th? gip m? ti lm ???c vi?c c?t c? g.
Nguy?n ??c Tng:
Lc ? anh c nh?n ra l c m?t s? khc nhau no ? gi?a anh v nh?ng ng??i c?ng ln r?ng ?i khng chi?n nh? anh? V d? nh? t?nh ??i tr??ng m anh nh?c ??n ch?ng h?n?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Khng th? c khc bi?t su xa ???c. Khi ? ? v?i nhau lu r?i th ng??i ta s? d?n d?n tr? nn gi?ng nhau, c?ng nh? nhi?u anh em khc, ti ph?i nn ci ring t? c?a mnh l?i. M nh?ng ng??i ?i khng chi?n ?a s? l t? nng thn nn h? suy ngh? gi?n d? l?m. M?t s? ng??i c th su nn c d?p l h? tr? th.
Nguy?n ??c Tng:
Nh? v?y trong chi?n tranh chuy?n tr? th tr? on c nhn l c th?t?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
D? nhin l c th?t.
Nguy?n ??c Tng:
Anh ln r?ng t? n?m 1966, nh?ng ??n n?m 1987 anh m?i ???c chnh th?c k?t n?p vo ??ng C?ng s?n Vi?t Nam. Nh? v?y l v anh xin vo m khng ???c hay v anh ch?a mu?n vo?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti xin vo m khng ???c. Lc m?i gia nh?p cch m?ng, ti thu?c v? Qu?ng Tr?, ? ? ti c?ng b? theo di. R?i khi vo Hu?, ti ph? trch t? bo C? Gi?i Phng, c m?t ng b th? lun lun ?? k? ti. Ti lm ??n vo ??ng lc no c?ng b? bc v ni l ch?a ?? ?i?u ki?n.
Trong th?c t? lc ? trn r?ng, ti ch?ng ni ?i?u g khc bi?t v?i m?i ng??i c?, m chnh ti c?ng ph?i ni ha theo nh?ng ng??i khc, v cho v? M?u Thn l m?t chi?n th?ng, khng c th?t b?i. Ti?n s? L V?n H?o, hi?n nay lm ? vi?n b?o tng Louvre ? Php, c bi?t r giai ?o?n ny c?a ti.
Nguy?n ??c Tng:
Nh? v?y vi?c anh khng ???c vo ??ng C?ng s?n l do nh?ng ?? k? c nhn ch? khng ph?i l v nh?ng khc bi?t l?n h?n, v d? v? quan ?i?m chnh tr?.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
R?t kh phn bi?t gi?a ??ng v c nhn, v ??ng c?ng l ??ng vin.
Nguy?n ??c Tng:
C ph?i chnh anh l ng??i ? vi?t v ??c l?i hi?u tri?u nhn dn n?i d?y trong v? M?u Thn? Ngy nay n?u l?p l?i anh c thay ??i l?i hi?u tri?u ? khng, hay v?n gi? nguyn?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
V?n gi? nguyn. Ti vi?t v ??c l?i hi?u tri?u ? thay m?t Lin minh Dn t?c, Dn ch? v Ha bnh, h? thu b?ng r?i pht l?i ? Hu?. N?u vi?t l?i ti s? khng thay ??i g c?, v trong ? ti nh? l ch? ku g?i ?nh ?u?i M? v xy d?ng m?t ??t n??c ha bnh, dn ch?.
Nguy?n ??c Tng:
??c Hong Ph? Ng?c T??ng, ti ?? vi ?i?u. Anh lm th? t, nh?ng bi no c?ng th? hi?n m?t tm tr?ng r r?t. Nh?ng bi thnh cng th??ng dng ngn ng? c? ?i?n, bt php c? ?i?n, m v?n lay ??ng lng ng??i. ? l nh? ci tnh. Nh?ng ni ??n ti n?ng c?a anh, th ph?i ni ??n nh?ng trang v?n xui trc tuy?t trong th? lo?i bt k v ty bt. ? th?c s? l m?t trong nh?ng thnh t?u c?a v?n h?c Vi?t Nam. Ng??i ta th?y r?ng cc ch?t li?u v?n h?c c?a anh ??u l?y t? th?i k? gian kh? trong r?ng, nhi?u h?n l nh?ng ngy thanh bnh ? thnh ph?. Nhn l?i ? l th?i k? vui nhi?u hay bu?n nhi?u?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Vui bu?n l?n l?n. Trn r?ng, c nh?ng s? vi?c ti ???c ch?ng ki?n t?n m?t, nh?ng h?u h?t l nghe k? l?i. Nhi?u ng??i ngh? l?m r?ng trong th? k hay phng s?, ng??i vi?t ??u ch?ng ki?n c?. Th?t ra mnh ?u c th? th?y ???c t?t c?. ? c?ng l nh?ng ngy mnh cn tr?, xng xo, ?i nhi?u, c nhi?u ?n t??ng su ??m. Sau ny khi ha bnh, mnh vi?t cc ty bt ng?n, ??t tn l nhn ?m. Trong bt k, cc s? ki?n c th?t xu?t hi?n nhi?u h?n.
Nguy?n ??c Tng:
Ti nh? m?t chi ti?t v?n h?c ???c anh k? l?i. Trong bi B?n di chc c?a c? lau, anh t? m?t bu?i sinh ho?t c?a du kch cch m?ng v?i nh?ng ng??i dn ?i r?ng. Cu?i bu?i sinh ho?t l m?c ??c nh?ng b?c th? ??u tin c?a anh em binh s? trong qun ??i C?ng ha g?i cho cch m?ng, ni v? nguy?n v?ng c?a b?n thn h? mong ???c t? ch?c hi?p th??ng t?ng tuy?n c? ?? trnh kh?i m?t cu?c chi?n tranh m h? s? ph?i ?? mu. Sau ?o?n v?n ? anh l?i vi?t r ra, th?c ra th ton l th? b?a ra, do nhn v?t Hong c?m c?i ng?i vi?t ? tr?i Cy Th?.
Nh?ng ph??ng php hay th? ?o?n tuyn truy?n nh? th? l ?i?u c th? hi?u ???c trong chi?n tranh, t? c? hai pha. Tuy nhin ti t? h?i, m?t n?n v?n h?c c s? m?nh tuyn truy?n s? ph?i tr? gi nh? th? no ?? chu?c l?i s? th?t m n ? trao ?i trong th?i bu?i ban ??u, ?? ??i l?y chi?n th?ng sau cng b?ng m?i gi?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
V?n h?c ph?i ?i st v?i cu?c s?ng. Nh v?n trung th?c l k? ni ln nh?ng ?i?u anh ta c?m nh?n v? cu?c ??i trong hi?n t?i, trong ngy hm nay. Khng ?i?u g c th? chu?c l?i s? th?t ? m?t, khng m?t th?i gian no c th? thay th? ???c ngy hm nay. C th? khng ph?i bao gi? nh v?n c?ng ?ng, nh?ng khi anh ta sai th sai m?t cch chn thnh.
Nguy?n ??c Tng:
Trong nh?ng bi vi?t th?i k? chi?n tranh th?c h?, anh c nh?ng nh?n ??nh r?t quy?t li?t v r rng, nh? v?n ?? ta ??ch. V? ngh? thu?t, nh?ng trang m t? c?a anh v? mi?n Nam th?i ? r?t hay, m?c d ng??i ta c th? tranh ci tnh xc th?c c?a chng.
Nh?ng nh?n ??nh v m t? ?y c?ng khng h?n l ph h?p v?i nh?ng suy ngh? v? ha gi?i dn t?c sau ny c?a anh ?u. Hnh nh? c m?t so le no ?. Ph?i ch?ng c m?t s? pht tri?n hay bi?n ??i trong t? t??ng ??i v?i cc v?n ?? chi?n tranh v dn t?c?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
?ng l ti c thay ??i. Nh?ng ai m khng thay ??i? Chng ta h?c m?i ngy, h?c mi. Sau nh?ng ngy nhi?t huy?t, mnh d?n d?n nh?n ra th?c t? c nh?ng ci c?n ?i?u ch?nh. N?u c m?t ?i?u g khng thay ??i ? ti, th ? l ci tnh khng thch s? gi?t ng??i, ght t?i c.
Trong cu?c ??i ?i lm cch m?ng c?a ti, ti ch? b?n m?t pht sng duy nh?t. Ti b?n r?ng m?t chi?c l trong m?t cu?c b?n thi. ? l pht sng duy nh?t v l pht sng cu?i cng c?a ti.
Nguy?n ??c Tng:
T?i sao anh g?i ? l pht sng cu?i cng?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
V ti ch? tr??ng khng b?n ai. V th?c t? l nh? th?.
Nguy?n ??c Tng:
Ch? tr??ng c?a anh l khng mu?n gi?t ng??i, c tnh c?a anh c?ng nh? th?, nh?ng con ???ng m anh ?i l con ???ng cch m?ng b?o l?c. Nh?ng ng??i c?ng s?n bao gi? c?ng kh?ng ??nh nguyn l ??u tranh giai c?p v b?o l?c cch m?ng. Nh? v?y c mu thu?n khng?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
(Tr?m ngm) Ti hi?u r?ng trong chi?n tranh th cc bn tham gia khng th? khng n? sng, nh?ng c nhn ti th v?n khng thay ??i c tnh c?a mnh ???c. Ti ? v s? khng b?n ai c?.
Nguy?n ??c Tng:
N?m 1966, ?i?u g d?n anh ??n v?i M?t tr?n Gi?i phng mi?n Nam? ? l tnh yu n??c, mu?n ?nh ?u?i ngo?i xm, t??ng t? nh? ngy x?a nh?ng ng??i ?i khng chi?n ch?ng Php n?m 1945, hay l ni?m tin vo ch? ngh?a c?ng s?n trn ton th? gi?i? Ni?m tin vo ch? ngh?a Marx?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ch? ngh?a Marx. Ni?m tin vo ch? ngh?a Marx.
L m?t thanh nin m?i l?n, ??ng tr??c nh?ng b?t cng x h?i th?i ?, ti khng hi lng v?i nh?ng bi?n php t?m th?i m tin vo cch gi?i quy?t tri?t ?? h?n. ?i?u ? ti tm th?y ? h?c thuy?t c?ng s?n.
Nguy?n ??c Tng:
Ngy nay nhn l?i anh nh?n xt nh? th? no v? ni?m tin th?i tr??
Hong Ph? Ng?c T??ng:
??n nay th ? r ch?ng ai lm ???c g trn ton th? gi?i. C?i thi?n ??i s?ng v?t ch?t l do nh?ng ti?n b? v? khoa h?c k? thu?t m thi; cn lm cho t?t ??p h?n v? tinh th?n, v? tm h?n, th ch?a ai lm ???c nhi?u. Ch? c M?. Theo ti, M? n ? lm ???c m?t ph?n.
Nguy?n ??c Tng:
? Canada, ti nh?n th?y m?t ?i?u ??c bi?t, c v? kh hi?u, l nh?ng ng??i th?y gi?i nh?t c?a ti ? tr??ng ??i h?c Y khoa, khng ph?i l t?t c?, nh?ng m?t ph?n l?n, ??u thin t? v kh ngy th? v? cc v?n ?? ngoi y khoa. H? qu n?ng v? l thuy?t v ??n nay, sau s? s?p ?? c?a Lin X v ?ng u, v?n cn ?i trn my. Nhi?u ng??i v?n cn tin r?ng s?ng ? Cuba th c?ng t??ng t? nh? s?ng ? Canada. Trong khi c? v? cho cc khi ni?m c tnh nhn lo?i, nh? bnh ??ng, t? do, th h? l?i tin r?ng ng??i dn Trung Hoa ?ang c ?? th? quy?n nh? h?. V v?y ti hi?u ???c ph?n no tnh c?m v suy ngh? c?a th? h? anh nh?ng n?m su m??i ? mi?n Nam t? do, m?t th? h? tr th?c ??p, nh?ng c nhi?u ng??i khng t??ng, vi?n m?.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti c m?t bi th?, trong ? c cu
V? ti m?t n?a m?t ng??i
N?a kia m mu?i c?a th?i hoang s?
V? ti m?t nt mi c??i
M?t dng n??c m?t m?t ??i ph du
Nguy?n ??c Tng:
Anh sinh ra tr??c 1954, nh?ng l?n ln, ?i h?c v ?i d?y ? mi?n Nam. ? Hu? th?i ?y anh c m?t v? tr t?t ??p, ???c knh m?n. Nh? th? ng??i dn v chnh quy?n Hu? c l? ??i v?i anh ? c m?t thi ?? t nh?t l khng ??n n?i t? l?m. Nh?ng v? pha anh th anh ngh? sao v? ch? ?? Vi?t Nam C?ng ha? Anh c c?m ght n khng? Anh c nh?ng kinh nghi?m t?t hay x?u no ??i v?i mi?n Nam t? do?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
V? m?t l tr, ti nhn ch? ?? Vi?t Nam C?ng ha qua hnh ?nh ng??i b?n thn c?a ti l Ch? t?ch T?ng h?i sinh vin L H?u Bi b? gi?t trong v? M?u Thn (4).
V h?n l ch? t?ch sinh vin nn ti ph?i tm cch ?? ?nh ?? h?n. Nh?ng v? m?t tnh c?m, th c nhn ti khng c chi ght h?n. H?n l ng??i ?i tu.
Trong ch? ?? ?? nh? C?ng ha th ti khng b? ai b?t c? m?c d ti ho?t ??ng trong phong tro sinh vin.
Nguy?n ??c Tng:
Anh ch?a t?ng b? b?t?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
C m?t l?n. D??i th?i ?? nh?t C?ng ha c?a T?ng th?ng Ng ?nh Di?m, ti b? b?t trong k? ho?ch N??c L?, c?a ng Ng ?nh Nhu, thng 8 n?m 1963. M?t ng??i b?n c?a ti d?y ? ??i h?c Y khoa Hu?, tr??c ? c d?y ? ??i h?c Minh ??c, ph?i bn m?t ph?n ti s?n ?i ?? chu?c cho ti ra.
Nh?ng ng??i c?c ?oan, ?i ch?ng c?ng t?i cng, th??ng ??ng ha ti v?i c?ng s?n. Nh?ng ti khng ph?i nh? th?.
Khng nn bu?c t?i ti nh? v?y.
Nguy?n ??c Tng:
Anh ???c m?i ng??i bi?t ??n v nhi?u l do, nh?ng tr??c h?t v anh l m?t nh th? v m?t nh v?n vi?t bt k ti ba. Anh c?ng l nh bo, ? t?ng ch? tr??ng t? C?a Vi?t, ?ng gp r?t nhi?u cho t? Sng H??ng. Anh ngh? sao v? n?n v?n h?c Vi?t Nam hi?n nay?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Tr??c khi chng ta tr? l?i ni chuy?n v? v?n h?c ngh? thu?t, ti nh? anh tm t?t l?i cho ti ba ?i?u v?i nh?ng ??c gi? sau ny ??c bi ni chuy?n c?a chng ta hm nay.
Nguy?n ??c Tng:
Th?a anh, ? l ba ?i?u g?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Th? nh?t l ti khng lin quan g ??n v? M?u Thn. Th? hai, ti r?t mong mu?n c m?t chnh ph? ha gi?i dn t?c. Tr??c ?y ti ? ngh? nh? th? m by gi? ti v?n ngh? nh? th?. Chnh ph? hi?n nay khng ph?i l chnh ph? ha gi?i dn t?c, m l chnh ph? c?a th? ch? c?ng s?n. Th? ba, ti khng lin quan g ??n ??ng C?ng s?n hi?n nay c?. H? khng lm ???c nh?ng ?i?u m ti mong ??c ? h?. H? khng lm ???c nh?ng g cho dn t?c nh? th?i tr? lc ?i khng chi?n ch?ng M? ti ? t?ng k? v?ng ? h?.
Nguy?n ??c Tng:
? l nh?ng k? v?ng no?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
C hai v?n n?n, m?t l v?n ?? dn ch?, hai l v?n ?? tham nh?ng. H? ch?a lm ???c vi?c no trong hai vi?c ?.
Nguy?n ??c Tng:
Ch? ngh?a Marx khng th?a nh?n khi ni?m dn ch? nh? nhi?u ng??i hi?n nay ?ang ngh?, v ti tuy?t nhin khng nhn ra ???c cch no ?? m?t nh n??c x h?i ch? ngh?a c th? chia s? quy?n l?c cho nh?ng thnh ph?n ??i l?p, v cho nh?ng giai c?p khc, m khng vi ph?m nguyn t?c c?n b?n c?a chnh h?, ? l chuyn chnh v s?n.
D? nhin l chng ta ?ang ni v? l thuy?t.
Nh?ng cn tham nh?ng th sao? Chnh ph? hi?n nay hnh nh? ?ang r?t c quy?t tm ch?ng tham nh?ng? Anh c tin r?ng v?i th?i gian m?i vi?c s? kh ln khng?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
??ng khng th? di?t ???c tham nh?ng. Ti ? suy ngh? v? v?n ?? ny su xa, v k?t lu?n r?ng ??ng khng th? di?t ???c tham nh?ng trong khi n ?ang c?m quy?n.
Nguy?n ??c Tng:
Anh th??ng nh?c ??n khi ni?m ha h?p, ha gi?i dn t?c. Ngy nay khi ni?m ny c cn gi tr? n?a khng?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
T? khi r?i thnh ph? ?i theo cch m?ng, tham gia khng chi?n ch?ng M? c?u n??c cho ??n nay, lc no ti c?ng ch? tr??ng nh? v?y. Khi ni?m ? khng nh?ng v?n cn gi tr? m m?i ngy m?i tr? nn c?n thi?t h?n. Ngy tr??c nh? c chnh sch ny m ??ng C?ng s?n ? ?on k?t ???c dn t?c.
Nguy?n ??c Tng:
Theo anh mu?n ha gi?i ha h?p th?c s? th ph?i lm th? no? Nhi?u ng??i nay khng cn tin vo chuy?n ?y n?a ?u.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
?nh gi l?i l?ch s?, qun ?i qu kh? ??ng cay th h?n, c?n th?c s? tn tr?ng v th??ng yu nhau.
Nguy?n ??c Tng:
Ti ngh? r?ng ??i v?i v?n ?? ha h?p dn t?c, tinh th?n c?n b?n l tha th?. ? Hu?, kh?p ng ???ng c cha, m?i cnh c?ng m?t l?i kinh, ? l cha kha vng c?a khi ni?m ha h?p. Nh?ng tha th? khng c ngh?a l qun lng. Tri l?i, ? l hi?u bi?t, t?c l nh?n ra s? th?t t? hai pha, l khng bi xa l?ch s?.
M?i ng??i c?n suy nghi?m v? s? th?t, l?m l?i, v? qu kh? ring chung, ?nh gi ?i ?nh gi l?i m?i ngy, ??t mnh vo v? tr c?a ng??i khc trong hai m??i n?m n?i chi?n t?ng ngy, c?n n?m ???c s? th?t trong tay tr??c khi c ?? t? cch ?? tha th? cho ng??i khc hay t? tha th? cho mnh.
M?t dn t?c ph?i c trnh ?? v?n ho r?t cao m?i ?? kh? n?ng lm ?i?u ny.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti lc no c?ng th?c tm ngh? ??n vi?c nh?ng ng??i ? cc phe phi khc nhau cng ng?i l?i. Trong th?i k chi?n tranh, c nh?ng xung ??t, h?n th th c?ng nn b? qua, khng nn ti?p t?c bu?c t?i l?n nhau.
Nguy?n ??c Tng:
? t?ng l ng??i ch? tr??ng t? bo C?a Vi?t, sau ? b? ?ng c?a, anh ngh? sao v? tnh hnh bo ch ? Vi?t Nam hi?n nay?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
T? C?a Vi?t b? ?ng c?a v c ng??i cho r?ng n qu c?i m? v ?i ch?ch h??ng, t? Sng H??ng c?ng b? ch?n ch?nh. Th?i ?, cng v?i t? V?n Ngh? ? trung ??ng, ? l hai t? bo ??a ph??ng ? gp ph?n t?o nn v?n ch??ng ??i m?i. Vi?c ?ng c?a t? C?a Vi?t l bi?u hi?n khng t?t v? n?n t? do bo ch ch?a tr??ng thnh. Ti ngh? l chng ta c?n thng c?m h?n v?i cc nh v?n v nh bo hi?n nay. H? vi?t r?t kh? s?. K? no cho r?ng h? khng ch?u m?t s?c p no c? l khng ?ng ?u.
Nguy?n ??c Tng:
Trong v?n xui, ti ch nhi?u h?n ??n nh?ng bi nhn ?m c tnh ch?t ti?u lu?n c?a anh, vi?t sau ny. Khc v?i nhi?u ng??i, ti tin l khi hon c?nh l?ch s? c?a chng ta thay ??i, chng s? ? l?i lu di trong lng ng??i ??c h?n nh?ng bi bt k v? chi?n tranh c?a anh. Anh c m?t ho?c hai bi r?t hay vi?t v? qu? D?ch, ti ??c ? lu nn khng nh? r l?m. ? l bi ni v? hai qu? cu?i cng c?a Kinh D?ch, Th?y H?a K T? v H?a Th?y V? T?. T? l v??t qua sng. K T? l ? v??t qua, vi?c ? thnh t?u. V? T? l ch?a qua sng, ch?a thnh. C ph?i n?m 1975, cch m?ng v chi?n tranh Vi?t Nam m anh l m?t thnh ph?n tch c?c trong ?, ? v??t qua sng, ? k t??
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Qua sng r?i m v?n ch?a xong. ? l bi h?c l?n c?a Kinh D?ch ni v? l? tr?i ??t sinh sinh ha ha. V?n m?nh th?nh suy, ???ng th? g?p gh?nh, ng??i ?i t?i cu?i cu?c l? hnh, r?i th? pho nh? nhm ? qu? K T?. T??ng r?ng vi?c ? xong, n? ??i ? tr?, ch? cn m?t b??c n?a thi l hon t?t. Ng? ?u sau ci b??c ?y l?i l qu? V? T?, l?i ph?i kh?i ??u. M?t dng sng khc l?i hi?n ra tr??c m?t.
Nguy?n ??c Tng:
Ti ngh? r?ng m?t dng sng khc l?i hi?n ra tr??c m?t th?t ra ? c s?n t? lc kh?i ??u c?a cu?c hnh trnh. Trong bi vi?t ?y, anh c ni v? c nhn hay ni v? vi?c chung?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti mu?n ni v? c? hai.
Nguy?n ??c Tng:
Anh chnh th?c gia nh?p ??ng C?ng s?n Vi?t Nam vo n?m 1987. Hi?n nay anh c ph?i l ??ng vin khng?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti ? thi sinh ho?t ??ng ba n?m sau ?.
Lm Th? M? D?:
Nh?ng anh ?y c?ng khng c gi?y t? g chnh th?c.
Nguy?n ??c Tng:
Ch? Lm Th? M? D? v?a m?i k? v?i ti r?ng lc ? c ng??i b?n c?a anh than phi?n trong lc ng??i ta tm cch xin ra kh?i ??ng th anh l?i tm cch xin vo.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti mu?n ch?ng minh r?ng ti trung thnh v?i ni?m tin th?i tu?i tr?, v v?i l t??ng c?ng s?n c?a ti.
Nguy?n ??c Tng:
Trong bi th? t?ng Irina Zisman, anh vi?t:
?a thi nh, thin ???ng m?ng ?o
Th? gi?i v? tan ngoi chn my
Anh mu?n ni s? ph?n c?a chnh mnh?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti v?a ni v? l t??ng c?a ti th?i tr? tu?i, l t??ng m ch? ngh?a Marx ? mang l?i, nh?ng ti c?ng mu?n ni v? gi?c m? chung c?a con ng??i. Ai m khng c ??c m? c?a mnh, khi v? gi nh? ti ?y th th?y bao nhiu ?i?u khng ph?i nh? mnh ngh?, m lc cn tr? th c? kh?ng ??nh m?t tr?m ph?n tr?m l ?ng, m?i nghi?m ra r?ng cu?c ??i n?a h? n?a th?c.
Nguy?n ??c Tng:
Ti v?a ???c ??c tr?n v?n tuy?n t?p b?n cu?n c?a anh do nh xu?t b?n Tr? (2002) in r?t ??p, ?ng ba c?ng. T?p 1 l ty bt v ti?u lu?n m anh g?i l nhn ?m, t?p 2 v t?p 3 l bt k, t?p 4 l th?. Nhi?u trang vi?t ??p nh? m? nh?ng c?ng c nhi?u chi ti?t trong bt k m ti c?m th?y nghi ng? v r?t mong ???c g?p tc gi? t?n m?t ?? trao ??i l?i sau ny.
Lm Th? M? D?:
Tuy?n t?p ?y nh? c anh Tr?n Th?c l ng??i r?t h?ng hi tuy?n ch?n, t?p h?p bi v?, v?n ??ng m?i ???c.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti c?ng r?t mong c d?p trao ??i v?i ??c gi? v v?i cc nh ph bnh nh? anh Nguy?n ??c Tng. V?n h?c chng ta t c c? h?i ?? tc gi? ???c d?p th?o lu?n tr?c ti?p v?i nh ph bnh nh? th? ny, v? nh?ng v?n ?? x h?i v v?n ch??ng m ti ?on r?ng m?i ng??i ??u quan tm.
Nguy?n ??c Tng:
Hong Ph? Ng?c T??ng l m?t trong vi ng??i vi?t bt k v ty bt hay nh?t n??c, c th? ??t tn anh bn c?nh Nguy?n Tun, V Phi?n, V? B?ng, Phan Nh?t Nam khng cht do d?. Nh?ng vi?t bt k l m?t tr ch?i c ph?n nguy hi?m: N chnh l s? th?t hay ch? l h? c?u c?a tc gi?? Bao nhiu ph?n tr?m l s? th?t, bao nhiu l t??ng t??ng? Trch nhi?m lm ch?ng c?a nh v?n l ? ?u?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Nhi?u ng??i c?ng cho r?ng k ch? l hnh th?c phng s?, ghi chp, nh?ng ti cho r?ng k c th? tr? thnh m?t lo?i hnh v?n h?c c tnh sng t?o, c?ng nh? truy?n ng?n, ti?u thuy?t. V v?y ti ? dnh nhi?u th?i gian cho k v may m?n ???c nhi?u anh em l?y lm thch v khuy?n khch. N?u k l v?n h?c th ph?i nhn n nh? m?t tc ph?m sng t?o v?n h?c.
Nguy?n ??c Tng:
Ngh?a l cc s? ki?n trong ? khng th? tin c?y nh? cc ti li?u l?ch s??
Hong Ph? Ng?c T??ng:
R?t kh tr? l?i cu h?i c?a anh. Nh?ng ti cho r?ng ??c v?n ch??ng, khng th? hon ton nh? ??c cc ti li?u khoa h?c ???c, v k c?ng l m?t th? lo?i v?n h?c.
Nguy?n ??c Tng:
V? th?i gian, anh ch? vi?t nhi?u trong kho?ng t? 1975 ??n 1990.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Anh ni ?ng. ? l th?i k? ti dnh nhi?u th?i gian h?n c? cho vi?c vi?t. Tr??c ? th b?n nhi?u cng vi?c, c?ng ch?a ?? th?i gian tch l?y.
Nguy?n ??c Tng:
Xa Hu?, xa nh, anh c nh? b?n b, h?c sinh, nh? Tuy?t tnh c?c, nh? ngi tr??ng Qu?c h?c hay m?i tnh no ? c?a anh khng?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
(C??i) Nh? ch?. Nh?ng ti l ng??i ho?t ??ng nn c?ng ph?i nn lng mnh xu?ng.
Nguy?n ??c Tng:
Trong cu?n sch Tr?nh Cng S?n V Cy ?n Lya C?a Hong T? B anh m?i vi?t g?n ?y (2004), anh c k? r?ng anh v Tr?nh Cng S?n cng h?c m?t l?p ? tr??ng ti?u h?c, sau ? hai ng??i v?n cn g?p nhau nhi?u l?n n?a nh? hai ng??i b?n. Th?i k? anh ? thnh ph?, ch?a vo b?ng, th?i k? Tr?nh Cng S?n ??m ?n cho Khnh Ly ht trn sn tr??ng ??i h?c mi?n Nam, c s?i tc no bay trong tr nh? nh? nhoi, v c? th?i k? sau 1975.
Tnh b?n c?a anh v tc gi? Ru Ta Ng?m Ngi, c cay ??ng, c th?ng tr?m l?m khng?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti lc no c?ng coi Tr?nh Cng S?n l ng??i b?n thn. M?i ng??i quy?t ??nh ?i m?t con ???ng ring, c lc t??ng khng bao gi? g?p nhau ???c n?a, nh?ng r?i c?ng l?i g?p nhau. Qu kh? l ti s?n qu bu c?a m?t ??i ng??i, ci cn l?i sau cng khng bao gi? thay ??i.
Nguy?n ??c Tng:
C?ng trong cu?n sch ?y, anh c vi?t r?ng m?t n?n ngh? thu?t ?nh r?i m?t n?i c ??n c?a ph?n ng??i ch?a ph?i l m?t n?n ngh? thu?t hon h?o.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
? l ti vi?t v? m nh?c Tr?nh Cng S?n, nh?ng suy ngh? ?y c?ng c tnh cch t?ng qut ??i v?i c? n?n v?n h?c n??c ta, nh?t l dng v?n h?c cch m?ng.
Nguy?n ??c Tng:
Th?i gian ?i vo r?ng, anh cho l ??p. Cn th?i gian tr??c ?, lc anh ?i h?c v ?i d?y ? mi?n Nam thu?c Vi?t Nam C?ng Ha, c ph?i c?ng l m?t trong nh?ng th?i k? ??p nh?t c?a anh khng?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
??i v?i ti, ? l th?i k? r?t ??p, ?ng nh?, ?ng qu.
Nguy?n ??c Tng:
Khi tr? v? A Sao, anh vi?t:
Ch?t gi?t mnh nh?ng thng n?m l? ?ng
Anh bi?t ?u em khc em c??i
Tr? v? chi?n khu n?i anh s?ng nh?ng ngy ho hng, lng anh c vui khng, trong khi th? anh l?i c v? bu?n?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
?ng l n?a vui n?a bu?n. M?t mt c?a chi?n tranh. M?t mt m?t ph?n ??i mnh cho n. Ci ???c c?ng b?ng ci m?t. Trong k ti c?ng c vi?t v? m?nh ??t A Sao.
Nguy?n ??c Tng:
Trong th? k v ty bt, anh quan tm ??n nhi?u v?n ??, thay ??i r?t nhi?u v?n phong, v d? vi?t v? Hu? th n?ng nn su l?ng, vi?t v? bng ? th tri?t l, vi?t v? cng n??ng Diana b?c m?nh th thanh khi?t. Anh l?y ?u ra nh?ng ki?n th?c nh? th?? Anh c l?i khuyn no ??i v?i cc nh v?n m?i vi?t?
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Ti l ng??i m ??c sch t? nh?. Ch??ng trnh ??i h?c S? ph?m v ??i h?c V?n khoa c?a mi?n Nam tr??c ?y d?y ti nhi?u ?i?u, r?i sau ny v?a ?i v?a ??c v?a tm hi?u. Nh?ng nh v?n tr? hi?n nay c nhi?u ng??i c?ng ??c, nh?ng ?a s? hnh nh? t ??c h?n th?i tr??c. ? l ?i?u ?ng ti?c.
Nguy?n ??c Tng:
Th?a ch? Lm Th? M? D?, l m?t nh th? n?i ti?ng, l?i l ng??i b?n ??i c?a anh Hong Ph? Ng?c T??ng, ch? c th? ni vi l?i ???c ch?ng?
Lm Th? M? D?:
Hm nay xin dnh cho anh T??ng, chng mnh s? c d?p khc. N?u ni v? anh T??ng th ti xin ni r?ng ti ? s?ng nhi?u n?m v?i anh ?y v hi?u r?t r. ? l m?t ng??i t?t nh?ng ch? quan tm t?i cng vi?c, m khng quan tm g t?i v? con.
Nh? m?t ng??i ?n b, ti s?ng v?i anh ?y r?t l kh?.
Nguy?n ??c Tng:
Xin ch? ni thm v? b?n thn mnh.
Lm Th? M? D?:
Ti qu ? L? Th?y, Qu?ng Bnh. Cha ti vo Nam tr??c n?m 1954, m? ti l?t l?i m?t mnh ? l?i nui con. Chng ti c hai ??a con gi, m?t chu l Hong D? Thi ? l?y ch?ng ???c qua ??nh c? ? M?, by gi? ch? cn hai v? ch?ng ? v?i nhau. M?i vi?c g ??u nh? ??n tay b?n b thn thi?t c?a anh T??ng.
Nguy?n ??c Tng:
Ch? ? t?ng vi?t:
Cu?c ??i em ??n thn ??n n?i
Ch?a bao gi? em t?a vo anh
V v th? em m th?m s?ng
T?a vo chnh mnh tr?u n?ng, ??n ?au
Lm Th? M? D?:
Mnh bi?t lm sao ???c, vui t, bu?n nhi?u. Ci an ?i l?n nh?t c?a mnh l anh T??ng r?t thnh th?t, tnh h?n nhin nhi?u khi nh? tr? con. C l?n ?i u?ng r??u g?p m?t c ti?p vin nh hng, c ?y than th? v?i anh l khng c ti?n nui m? ph?i b? qu ln t?nh ?i lm ngh? khng x?ng ?ng. Anh ?y li?n c?i ci ??ng h? qu ???c m?t ng??i b?n t?ng ?em cho c ta. M?y ng??i b?n ph?i n?n n? b ch? qun ?? l?y l?i, nh?ng anh ?y nh?t ??nh khng ch?u, ni l ? cho r?i th khng l?y l?i n?a.
Nguy?n ??c Tng:
C m?t ng??i ?n ng nh? th? th t ra c th? l?y lm an ?i r?ng s? hy sinh c?a ch? c?ng c ph?n x?ng ?ng, khng ??n n?i ph hoi.
N??c m?t l?n vo trong cho anh th?y n? c??i
B?nh t?t lo toan gi?u vo ?m tr?ng
Gi?a thng ngy tr?u n?ng
Em ??ng th?ng ng??i
Cho anh t?a vo em.
Lm Th? M? D?:
Ch?m sc anh T??ng trong nh?ng ngy ng b?nh l nh? s? gip ?? v thu?c men, cng lao r?t l?n c?a b b?n kh?p n?i, ch? m?t mnh ti c?ng khng lm g ???c. By gi? anh ?y ? t? t? h?i ph?c m?t ph?n, vi?t ???c tr? l?i. Ti xin by t? lng bi?t ?n c?a mnh ??n t?t c? nh?ng ng??i b?n chung c?a hai chng ti.
Nguy?n ??c Tng:
M?t hm v? Si Gn, bu?i chi?u t?i tm ??n qun c ph g?n ??i h?c V?n H?nh trn ???ng Tr??ng Minh Gi?ng v nh? Hong Th? H?nh, ng??i n? sinh vin tc xa ngang vai n?m c?, ti tnh c? ???c nghe m?t ca khc ph? nh?c th? anh. Bi ht b?i h?i xc ??ng.
C bu?i chi?u no nh? chi?u x?a
Anh v? trn ct nng
???ng di vnh mi kht b?ng
Em ??n d?u dng nh? m?t c?n m?a
V?t th??ng no c? che khu?t c?ng s? b? nhi?m trng, c?n m? chng ra, r?a s?ch, khu v l?i, r?i cng nhau v??t qua phi?n no, ? l m?i th?t s? l kh?i ??u c?a hn g?n. Ti tin vo s? c?u chu?c c?a tnh yu v tha th?.
Nh?ng cu th? c th? anh ? vi?t ring cho ch? M? D?. M ng??i vi?t khi ??c l?i c?ng cn h?nh phc.
Hong Ph? Ng?c T??ng:
Cm ?n anh ? nh? nh?ng cu th? c?a ti. ?i?u ? lm ti th?t c?m ??ng.
Nguy?n ??c Tng:
Xin c?m ?n v chc anh ch? s?c kh?e, bnh an.
H?t.
Cc ch thch m?i, n?m 2020:
(1) Cc bi th? t? trong t?p Ng??i hi ph dung, NXB H?i Nh v?n, 1992.
(2) Bi th?:
N?U
t?ng Hong Ph? Ng?c T??ng
C k? ??c v?n anh
?on anh l c?ng s?n
C k? ??c v?n anh
?on anh l ph?n khng
C k? ??c v?n anh
?on anh l ch?t nht
B?n chng ??u tr?t l?t
N?u n??c th?t trong xanh
Anh m?i ?ng l anh
Nh?ng n??c khng trong xanh
Nguy?n ??c Tng
(3) Thn Tr?ng M?t (nghe khng r).
(4) L H?u Bi, ch? t?ch T?ng h?i Sinh vin Si Gn 1964- 1965. Ti li?u v? T?ng h?i trn: https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_h%E1%BB%99i_Sinh_vi%C3%AAn_S%C3%A0i_G%C3%B2n
T?ng h?i Sinh vin Si Gn quy t? 17 phn khoa. Ch? t?ch ban ??i di?n 17 phn khoa m?i n?m h?p l?i v b?u ra Ban ??i di?n T?ng h?i. Hai bn, m?t l Chnh quy?n Si Gn, hai l Thnh ?on Si Gn ??ng sau l M?t tr?n Dn t?c Gi?i phng Mi?n Nam Vi?t Nam b?ng nhi?u cch mu?n n?m l?y T?ng h?i Sinh vin. Th??ng c t nh?t hai lin danh tranh c?. M?i phn khoa ???c b?u m?t phi?u. Lin danh no ??t 9 phi?u l th?ng c?. Mu?n c ???c 9 phi?u, tr??c h?t ph?i ra tranh c? ? cc l?p, vo ban ??i di?n cc phn khoa, tranh c? ch? t?ch ban ??i di?n sinh vin nh tr??ng.
Nguy?n H?u Thi l ng??i ???c ?? c? l ch? t?ch T?ng h?i ??u tin (1963-1964). Tuy nhin sau ?, cc Ban ??i Di?n c?a t?t c? ??i h?c, tr??ng Cao ??ng t?i Si Gn h?p t?i s? 4 ???ng Duy Tn b?u V V?n Tr?ng lm Ch? t?ch ?on cho ??i h?c S? ph?m r?i gi? ch?c Ch? t?ch T?ng h?i Sinh vin. Ph Ch? t?ch N?i v? l Nguy?n H?u Thi, Ph Ch? t?ch Ngo?i v? l T Lai Chnh.
Nhi?m k? 1964-1965 ch? t?ch T?ng h?i l L H?u Bi v Nguy?n Tr?ng Nho l thnh vin Qu?c dn ??ng, c khuynh h??ng ch?ng c?ng s?n.
Nhi?m k? 1965-1966, T Lai Chnh thn chnh quy?n n?m vai tr ch? t?ch. Gi?a n?m 1966, hng tr?m sinh vin y khoa ? ko ??n bao vy tr? s? T?ng h?i (s? 4 Duy Tn), ch?t v?n T Lai Chnh, khi?n Chnh ph?i b? tr?n v? C?n Th?. Sinh vin ??u tranh ? chi?m tr? s? v pht ??ng phong tro "t? tr? ??i h?c" do H? H?u Nh?t lm ch? t?ch. Ngy 30-4-1967, t?i s? 4 Duy Tn di?n ra cu?c b?u c? l?ch s? gi?a hai lin danh l H? H?u Nh?t v L H?ng Khanh, k?t qu? l H? H?u Nh?t ? tr? thnh ch? t?ch T?ng h?i v?i 2/3 s? phi?u.
Nhi?m k? 1967-1968 Nguy?n ??ng Tr?ng lm ch? t?ch.
Nhi?m k? 1968-1969 Nguy?n V?n Qu? lm ch? t?ch.
N?m 1969, lin danh Nguy?n V?n Qu? (Ch? t?ch Ban ??i di?n Sinh vin Nng Lm Sc) ti?p t?c ??c c?, Hu?nh T?n M?m lm ph ch? t?ch, sau ? khi Nguy?n V?n Qu? t?t nghi?p, Hu?nh T?n M?m ???c ?n ln lm Ch? t?ch (1969-1971).
Ho?t ??ng ??u tranh c?a T?ng h?i Sinh vin Si Gn ch?ng M? m?nh m? nh?t trong cc giai ?o?n lnh ??o c?a H? H?u Nh?t (1966-1967), Nguy?n ??ng Tr?ng (1967-1968), Nguy?n V?n Qu? (1968-1969), v Hu?nh T?n M?m (1969-1970).
??n 1971, lin danh L B?u Lm (khuynh h??ng thn chnh quy?n Si Gn) ??c c?. Hu?nh T?n M?m sau ? ???c b?u l Ch? t?ch c?a T?ng h?i Sinh vin Nam Vi?t Nam m?i ra ??i thng 7/1971[4].
Cc thnh vin lnh ??o khc c?a T?ng h?i g?m: L V?n Nui (Ch? t?ch T?ng ?on h?c sinh Si Gn), Nguy?n Hong Trc (T?ng th? k T?ng h?i sinh vin Si Gn), H? ?nh Nguyn (ph ch? t?ch T?ng h?i sinh vin Si Gn), V Nh? Lanh, Tr?nh ?nh Ban, Cao Th? Qu? H??ng, Tr?n Th? Lan, Tr?n Th? Hu?, Nguy?n Thnh Cng, Nguy?n Xun L?p, Cao L?p, L Hi?u ??ng.
Kho?ng th?i gian 1969 – 1972 l giai ?o?n phong tro h?c sinh – sinh vin ln cao tro. Kh th? ??u tranh lan t?a kh?p ???ng ph? Si Gn, ???c s? ?ng h? c?a nhi?u thnh ph?n, nhi?u gi?i trong x h?i, t? t?ng ni Ph?t t?, cc ba m phong tro, cng ?on, ??i ng? dn bi?u ??i l?p cho ??n Ph T?ng th?ng Chnh quy?n Si Gn Nguy?n Cao K?, ??i t??ng D??ng V?n Minh.
Ban Ch?p hnh T?ng h?i Sinh vin ? tan r t? gi?a n?m 1972, v Chnh quy?n Si Gn ti?n hnh b?t h?t cc lnh ??o sinh vin, song song v?i vi?c Vi?t Nam Dn ch? C?ng ha t?n cng Vi?t Nam C?ng ha t?i chi?n tr??ng Qu?ng Tr?.
