Ngh? v? trí tu? c?a các nhà sáng l?p ?ông Kinh Ngh?a Th?c

Nguy?n H?i Ho�nh

Trong b�i ?�i d�ng t??ng ni?m nh� c�ch m?ng Nguy?n H?u C?u v� th?y gi�o t�i � c? Nguy?n H?u T?o, h?c gi? l�o th�nh V? Khi�u vi?t: �N?m nay (2007) tr??ng ?�ng Kinh Ngh?a Th?c tr�n 100 tu?i. ?i s�u v�o n?i dung c�ng nh?ng t�i li?u ???c l?u gi? v� ph? bi?n cho ??n ng�y nay, t�i c�ng k�nh ph?c s? s�ng su?t c?a c�c c? ?�ng Kinh Ngh?a Th?c c�ch ?�y 100 n?m. C�c c? n�i v?i �ng b� ta t? ng�y ?y v?n nh? c�n ?ang n�i v?i ch�ng ta h�m nay.� [1]

� ki?n tr�n ??i di?n cho quan ?i?m ?�nh gi� kh�ch quan phong tr�o ?�ng Kinh Ngh?a Th?c (?KNT) c?a gi?i h?c gi? n??c ta. Ti?c r?ng kh�ng ph?i ai c?ng c� nh?n th?c nh? v?y. C� th? th?y ?i?u ?� qua vi?c l? k? ni?m 100 n?m phong tr�o ?KNT (1907-2007) l? ra ph?i ???c t? ch?c v?i quy m� c?p nh� n??c nh?ng l?i ch? l�m ? c?p H?i S? h?c v� tr??ng ??i h?c m� th�i, c�c ?�i b�o l?n kh�ng n�i g� v? ?? t�i n�y; trong khi ?� ch�nh ng??i Ph�p l?i t? ch?c H?i th?o khoa h?c qu?c t? k? ni?m 100 n?m ?KNT t?i Aix-en-Provence v�o th�ng 5/2007 v?i s? tham gia c?a nhi?u h?c gi? Ph�p, Vi?t Nam v� c�c n??c kh�c. N?m nay l? k? ni?m 105 n?m ?KNT c?ng ch? l�m v?i quy m� nh? d??i h�nh th?c T?a ?�m ?�ng Kinh Ngh?a Th?c v� C?i c�ch gi�o d?c hi?n nay, do Trung t�m Minh tri?t Vi?t t? ch?c t?i tr? s? Trung t�m V?n h�a Ph�p ? H� N?i h�m 20/9/2012. C�c quan ch?c ???c m?i ??u v?ng m?t. [2]

Ph?i ch?ng ?�y l� h?u qu? c?a t�nh tr?ng m?t s? nh?n ??nh �quan ph??ng� (hay ch? l� nh?n ??nh c?a m?t s? c� nh�n c� ??a v? cao?) thi�n l?ch v? ?KNT ?� chi ph?i c�ng lu?n m?t th?i gian qu� d�i? T�nh tr?ng n�y c� l?i hay c� h?i cho c�c th? h? hi?n nay v� mai sau khi h? h?c l?ch s? d�n t?c ta? V?n ?? n�y r?t ?�ng b�n th?o.

Nh� v?n Ph?m To�n n�i: �Nh?ng ng??i c� gan thay ??i t? li?u l?ch s? c?ng c� gan d?y d? th? h? t�i r?ng ???ng l?i c?a c�c ch� s? ?KNT l� sai l?m, l� c?i l??ng, l� thi?u tinh th?n chi?n ??u� coi ?KNT nh? m?t d?u hi?u c?a sai l?m l?ch s?, l� ch? tr??ng ph�t tri?n ch? ngh?a t? b?n ? Vi?t Nam!� Ng??i n�i sai tha h? n�i. C�i l?m l?n c?a th? h? t�i l� ?� c? tin v�o nh?ng l?i d?y d? ?� trong m?t th?i gian qu� d�i.� [3]

S?a ho?c vi?t l?i l?ch s?, ?�nh gi� l?ch s? theo nh?n th?c ch? quan c?a ng??i vi?t s? l� m?t c�ch l�m kh� ph? bi?n ? ta. Nh� ??i c�ch m?ng Phan B?i Ch�u n?i ti?ng th? m� m�i g?n ?�y m?i ???c t�n vinh x?ng ?�ng. Qu� tr�nh ?�nh gi� nh� ??i c�ch m?ng Phan Ch�u Trinh c�n l?n ??n h?n.

G?n ?�y nhi?u h?c gi?, ??c bi?t c�c s? gia (nh? Ch??ng Th�u, ?inh Xu�n L�m, v.v.) ?� c? g?ng ph?c h?i v? tr� ?�ch th?c c?a phong tr�o ?KNT.

M?i ng??i ??u bi?t, ?? ?�nh gi� ?�ng m?t s? ki?n l?ch s?, nh?t thi?t ph?i ??t n� v�o b?i c?nh th?c t? ? th?i ?i?m x?y ra s? ki?n ?�. Th?p ni�n ??u ti�n th? k? XX, x� h?i Vi?t Nam ch? m?i b?t ??u h�nh th�nh t?ng l?p v� s?n v� t? s?n r?t nh? b�, ch? ngh?a M�c ch?a ??n n??c ta. Th?i ?y x�y d?ng nh� n??c c?ng h�a d�n ch? t? s?n ki?u M? l� xu h??ng ti?n b? ph? bi?n nh?t c?a x� h?i lo�i ng??i. K. Marx v� F. Engels t?ng n�i �V� d? ho�n h?o nh?t v? nh� n??c hi?n ??i l� n??c M?.� [4]. C�c nh� s�ng l?p ?KNT ch? tr??ng b? x� h?i phong ki?n, ti?n l�n x� h?i d�n ch? t? s?n t?c l� ?� ?i ?�ng tr�o l?u c?a l?ch s?, sao c� th? g?i l� sai l?m ???c? Ch? l? l?i ?�i h?i h? ??a ra ch? tr??ng l�m c�ch m?ng x� h?i ch? ngh?a ?? R� r�ng ?i?u ?� ho�n to�n kh�ng h?p v?i ?i?u ki?n th?c t?. N�n nh? l� 10 n?m sau ng�y th�nh l?p tr??ng ?KNT, giai c?p v� s?n Nga m?i l�m cu?c C�ch m?ng Th�ng M??i, t? ?� th? gi?i m?i bi?t t?i ch? ngh?a x� h?i.

Cu?i th? k? XIX, c? ch�u � ch? m?i c� n??c Nh?t t? b? Kh?ng gi�o, ti?p nh?n v?n minh ph??ng T�y. ??u th? k? XX, Vi?t Nam v?i phong tr�o c�ch m?ng ?KNT l� n??c th? hai ??a ra ch? tr??ng ?i l�n con ???ng kh�n ngoan ?�. S? th?t l?ch s? n�y l? ra ph?i ???c ?�nh gi� cao. Ti?c thay ? ta v?n c� ng??i trong khi h?t l?i ca ng?i c�ng cu?c Duy t�n Minh Tr? ? Nh?t l?i ch� bai phong tr�o ?KNT l� �c?i l??ng�, �kh�ng tri?t ??� � ?�y th?t l� m?t sai l?m ?�ng tr�ch, h�ng ph? ??nh c�ng lao to l?n v� tr� tu? s�ng su?t c?a ch�nh cha �ng m�nh, d�n t?c m�nh. C�ch m?ng l� s? ti?p n?i, k? th?a c?a nhi?u th? h?. �ng cha ta c� gi?i th� con ch�u m?i gi?i v� nh? ?� con thuy?n c�ch m?ng Vi?t Nam m?i ???c xu�i ch�o m�t m�i nh? ng�y nay; c� ch�t c�ng tr?ng m� ph? nh?n ch�nh cha �ng m�nh th� th?t l� kh�ng h?p ??o ngh?a. C�c th? h? sau ?�y s? ngh? g� v? th? h? hi?n nay?

Trong ?i?u ki?n ??u th? k? XX m� ch? tr??ng d�ng kh?i ngh?a v? trang ?? ?�nh ?u?i th?c d�n Ph�p th� c?ng ch?c ch?n th?t b?i 100%, r?t cu?c ch? l�m thi?t h?i cho d�n t?c. ???ng l?i ?�ng ??n duy nh?t ng�y ?y ch? c� th? l� d?c s?c ti?n h�nh tuy�n truy?n gi�o d?c khai m? l�ng y�u n??c cho qu?ng ??i qu?n ch�ng, tr�n c? s? d�n ch�ng ?� gi�c ng? m� t? ch?c h? ??ng l�n ?�nh ?u?i th?c d�n Ph�p, gi�nh ??c l?p cho t? qu?c v� sau ?� x�y d?ng nh� n??c d�n ch? t? s?n, ch? ?? ch�nh tr? ???c coi l� ti�n ti?n nh?t h?i ?�. C�c nh� s�ng l?p ?KNT ?� l�m nh? v?y. �Khai d�n tr�, ch?n d�n kh�, h?u d�n sinh� l� ???ng l?i ?�ng ??n khi ?y do Phan Ch�u Trinh n�u ra.

S? ?�n �p t�n b?o c?a th?c d�n Ph�p ??i v?i phong tr�o ?KNT t? n� ?� b�c b? quan ?i?m cho r?ng phong tr�o n�y c� t�nh c?i l??ng, kh�ng tri?t ?? ch?ng Ph�p. To�n quy?n ?�ng D??ng Klobukowsky �kh?ng ??nh ?KNT l� c�i l� phi?n lo?n ? B?c K?�. R� r�ng, �c?i l??ng� ch?a th? n�o l� �phi?n lo?n�. Tuy tr??ng ?KNT ???c ch�nh quy?n Ph�p cho ph�p th�nh l?p v� ch? t?n t?i c� 9 th�ng nh?ng th?c d�n Ph�p nhanh ch�ng nh?n ra c�c ho?t ??ng c?a nh� tr??ng c� t�nh ch?t n?i lo?n ?e d?a l?t ?? s? th?ng tr? c?a ch�ng. V� th? kh�ng ch? c?m tr??ng ho?t ??ng m� ch�ng c�n c? t�m ra m?i c? ?? k?t �n h?u nh? to�n b? c�c y?u nh�n ?KNT v?i m?c t? 5 n?m t� cho t?i chung th�n, t? h�nh, v� c�n ?�y t?t c? ra C�n ??o nh?m t�ch r?i h? v?i nh�n d�n. Trong th?c t?, nhi?u y?u nh�n ?KNT t?ng c� li�n h? v?i c�c phong tr�o b?o ??ng h?i ?�. Nguy?n H?u C?u ?� m?y l?n t�m c�ch ti?p x�c v?i c�c nh� t? ch?c v? ??u ??c H� Th�nh, v� tr?c ti?p gi�p m?t s? thanh ni�n y�u n??c sang Trung Qu?c h?c l�m c�ch m?ng. Kh�ng may, m?t thanh ni�n xu?t d??ng khi b? b?t kh�ng ch?u n?i ?�n tra t?n ?� khai ra c?. Khi ra l?nh ?�ng c?a ?KNT, th?c d�n Ph�p c�n d?a s? b? t� b?t c? ai t�ng tr? t�i li?u c?a tr??ng n�y. V� th? ch? sau m?t ?�m t?t c? c�c t�i li?u ?KNT t?ng in ?n ph�n ph�t h�ng ch?c ngh�n b?n trong c? n??c ??u b? ??t s?ch. D? hi?u l� c�c t�i li?u ?y c� t�c h?i nh? th? n�o cho th?c d�n Ph�p n�n ch�ng m?i s? h�i nh? v?y.

Khi xem x�t phong tr�o ?KNT, kh�ng ai kh�ng ng?c nhi�n khi th?y c�ch ?�y h?n 100 n?m, trong ho�n c?nh ??t n??c c�n c?c k? ngu t?i m� cha �ng ta � c�c nh� s�ng l?p phong tr�o n�y � ?� n�u ra nhi?u ch? tr??ng th? hi?n nh�n quan ch�nh tr? r?t s�ng su?t, h?p th?i ??i. ? ?�y ch? xin b�n qua v? m?t trong c�c nh�n quan ?�: nh?n th?c ?�ng ??n v? vai tr� c?a qu?n ch�ng nh�n d�n.

?�y l� ??c ?i?m ch? y?u nh?t l�m cho phong tr�o ?KNT kh�c v?i c�c phong tr�o y�u n??c ???ng th?i. L?n ??u ti�n trong l?ch s?, qu?n ch�ng nh�n d�n ???c coi l� l?c l??ng quan tr?ng nh?t quy?t ??nh s? nghi?p gi?i ph�ng t? qu?c ta ch? kh�ng ph?i l� vua quan ho?c gi?i s? phu. C�c nh� s�ng l?p ?KNT cho r?ng ch? khi n�o nh�n d�n ???c t? ch?c v� ??ng l�n ??u tranh ch?ng x�m l??c th� n??c ta m?i c� th? tho�t kh?i �ch th?ng tr? c?a th?c d�n Ph�p.

L?ch s? cho th?y khi gi?c Ph�p x�m l??c n??c ta, vua quan nh� Nguy?n c� ch?ng l?i nh?ng do l?c l??ng qu� nh? y?u n�n ?� b? qu�n ??i Ph�p trang b? ti?n ti?n h?n h?n ?�nh b?i. M?t s? tri?u th?n t? ch?c c�c ??i v? trang nh? r�t v�o r?ng n�i ti?p t?c chi?n ??u, l�m n�n phong tr�o C?n V??ng (C?n V??ng: c�c b?y t�i kh?i ngh?a gi�p vua). Do ch?a nh?n th?c ???c s?c m?nh to l?n c?a nh�n d�n n�n phong tr�o n�y ch?a gi�nh ???c s? ?ng h? v� tham gia c?a d�n, v� v?y c�c ??i du k�ch C?n V??ng d?n d?n c?n l??ng th?c, v? kh� v� ng??i, cu?i c�ng b? ti�u di?t ho?c t? gi?i th? sau c�i ch?t c?a l�nh t? Phan ?�nh Ph�ng n?m 1895. Cho t?i cu?i th?p ni�n 30, c�c phong tr�o ch?ng Ph�p ??u ch? t?p h?p l?c l??ng c?a ho�ng t?c, gi?i quan l?i, s? phu ho?c binh s? m� ch?a ch� � t?i nh�n d�n, l?i c�ng ch?a ai ngh? t?i vi?c gi�c ng? d�n. ?� l� do vai tr� c?a d�n b? coi th??ng.

Trong H?i ngo?i huy?t th? (1906), Phan B?i Ch�u v?ch r�: �N??c ta m?t b?i v� ?�u?/ T�i xin k? h?t m?y ?i?u t? nh�n/ M?t l� vua, s? d�n ch?ng bi?t/ Hai l� quan ch?ng thi?t g� d�n/ Ba l� d�n ch? bi?t d�n/ M?c qu�n v?i qu?c, m?c th?n v?i ai�. Vi?t Nam vong qu?c n� ph� do ?KNT bi�n so?n vi?t: �Than �i! K? l�m m?t n??c Vi?t ch�nh l� ng??i Vi?t� �i! Gi? th? d�n Vi?t Nam t? y�u n??c m�nh th� ta ?? s?c ph?c th���

Ngh?a l� d�n ta h?i ?y coi ch?ng x�m l??c l� vi?c c?a vua quan � t?ng l?p chi?m h?u v� l�m ch? ??t n??c n�y, ch? kh�ng ph?i vi?c c?a d�n � nh?ng ng??i l�m n� l? cho vua quan, do ?� n??c ta m?t v�o tay gi?c Ph�p. Nh?ng v� sao d�n ta l?i kh�ng y�u n??c?

Qu?c d�n ??c b?n (s�ch gi�o khoa ch�nh c?a ?KNT) vi?t: �D�n n??c ta kh�ng c� quy?n ch�nh tr?� D�n ta kh�ng bi?t n??c l� g�, nghe ai b�n vi?c n??c th� b?t tai b? ch?y. Than �i, lo kh�ng g� lo h?n m?t n??c� N??c ta ch?a h? bi?t ?o�n k?t t?t c? m?i ng??i trong n??c ?? gi�p nhau ch?ng l?i b?n l?ng nh?c ta� N??c l�m sao c� th? t? m?nh hay y?u ???c! N??c m?nh hay y?u l� do d�n. Ch?a h? c� d�n y?u m� n??c m?nh. Mu?n n??c ???c b�nh tr? m� mong ? vua hi?n t??ng gi?i th� kh�ng b?ng mong ? d�n m?nh. D�n m?nh th� n??c y?u c� th? chuy?n th�nh m?nh v� m?nh l�u d�i.�

?�y l� quan ?i?m r?t s�ng su?t ng�y ?y, khi c�c l�nh t? C?n v??ng ho?c s? phu y�u n??c ??u tr�ng ??i tri?u ?�nh ??ng ra ch?ng Ph�p m� ch?a ai hi?u r?ng nh�n d�n m?i l� l?c l??ng l?n m?nh nh?t, chi?n tranh nh�n d�n l� ph??ng th?c ??u tranh ch?ng x�m l??c hi?u qu? nh?t (sau n�y ??ng C?ng s?n Vi?t Nam ?� �p d?ng th�nh c�ng).

C�c ch� s? ?KNT hi?u r?ng d�n ta ch?a tha thi?t c?u n??c l� do h? ch?a ???c h??ng ch�t n�o quy?n l�m ch? ??t n??c v� ch?a ???c th?c t?nh ?? hi?u r?ng m�nh ph?i l�m ch? ??t n??c v� do ?� c� ngh?a v? ch?ng x�m l??c.

M?t nh�n v?t ?KNT nh?n x�t: �N??c Nam ta b�y gi? d?t t? l?m� Bao nhi�u kh? s? nh?c nh?n ? n??c Nam ta c?ng v� c�i d?t m� ra c?�. B�i h�t n�i v? s? ?n u?ng c� c�u: �Ngu sao ngu th? l� ngu/ Ng�n sao ng�n v?y, ng�n cho d�n m�nh/ Xin ai c?ng quy?t t�nh b? d?t/ G??m v?n minh ch�m ??t cho xong.� Qu?c d�n ??c b?n vi?t: �D�n n??c v?n minh xem vi?c n??c nh? vi?c nh�. N??c m?nh th� d�n m?ng, y?u th� d�n lo� H�y l�m cho n??c ta ng�y c�ng v?n minh, k? ?y l� c?a n??c, c?ng l� c?a b?n th�n ta��.

C�c ch� s? ?KNT cho r?ng mu?n ng??i d�n bi?t coi vi?c n??c nh? vi?c nh�, trong ?� c� vi?c b?o v? t? qu?c, tr??c h?t ph?i ?? h? ???c h??ng quy?n l�m ch? ??t n??c � hi?u ???c ch�n l� n�y l� m?t ti?n b? v� c�ng ?�ng kh�m ph?c th?i ?y. D�n ph?i tr? th�nh c�ng d�n, t?c ng??i d�n g?n li?n v?i x� h?i, v?i t? qu?c, l�m ch? ??t n??c, nh? ? c�c n??c v?n minh. Khi to�n d�n ??u ??ng l�ng ch?ng ngo?i x�m th� n??c ta ch?a ch?c m?t n??c ho?c m?t r?i nh?ng v?n c� th? c?u ???c.

?�ng v?y, d??i ch? ?? phong ki?n, ng??i d�n kh�ng c� m?y may quy?n l?i n�o, vua quan t? cho m�nh l� ch? ??t n??c, d�n l� k? n� l? b? b�c l?t t?n x??ng t?y, quy?n s?ng c? b?n nh?t c�n b? t??c ?o?t, n�i g� t?i quy?n l�m ch? ??t n??c; v� th? ng??i ta ngh? ??t n??c ?� kh�ng ph?i c?a m�nh, c� b? gi?c ngo?i x�m chi?m th� m�nh v?n b? �p b?c b�c l?t nh? c? th�i.

V?i nh?n th?c ?� c�c s? phu ?KNT th?y vi?c c?n l�m tr??c nh?t l� th?c t?nh d�n ta, n�ng cao d�n tr�, d�n ch? h�a n?n ch�nh tr?, t?c l�m cho n??c ta v?n minh ti?n b?. V?n minh t�n h?c s�ch (s�ch c� t�nh ch?t c??ng l?nh c?a ?KNT) vi?t: �Mu?n n??c m�nh v?n minh v� gi�u m?nh th� ta ph?i nh? c� m?t ch? ngh?a l?n � l� ch? ngh?a m? tr� kh�n cho nh�n d�n� (t?c Khai d�n tr�). Ngh?a l� ph?i l�m cho d�n c? n??c ??u ???c h?c, h?c y�u n??c, h?c ki?n th?c c?n nh?t ?? l�m m?t c�ng d�n � t?c ng??i d�n bi?t m�nh c� ngh?a v? v� quy?n l?i g� ??i v?i t? qu?c.

S? gia ?inh Xu�n L�m nh?n x�t: �C�ng b?t ngu?n t? t? t??ng duy t�n nh?ng ?KNT ? ngo�i B?c n?ng v? m?t t? t??ng, l� lu?n c�n phong tr�o Duy T�n ? mi?n Trung th� n?ng v? th?c ti?n, ?i ngay v�o vi?c chu?n b? b?o ??ng. Tuy th? phong tr�o ?KNT kh�ng ph?i l� ho�n to�n kh�ng c� xu h??ng b?o ??ng� [5].

C� th? th?y phong tr�o ?KNT l� s? chu?n b? v? t? t??ng, ch�nh tr? cho cu?c ??u tranh t? gi?i ph�ng d�n t?c ta, v?i l?c l??ng ch�nh c?a cu?c ??u tranh l� to�n th? nh�n d�n ?� ???c gi�c ng? ch? kh�ng ph?i l� vua quan ho?c t?ng l?p s? phu, ho?c �ngo?i vi?n�. R� r�ng trong t�nh h�nh th?i ?y, ??u tranh v? trang ch?c ch?n s? th?t b?i, ???ng l?i duy nh?t ?�ng ch? c� th? l� chu?n b? l?c l??ng, c? th? l� tuy�n truy?n gi�o d?c gi�c ng? nh�n d�n ?? h? t? ??ng l�n ch?ng x�m l??c. Qu� tr�nh n�y l�u d�i nh?ng nh?t ??nh th?ng l?i, v� nh�n d�n c� s?c m?nh v� ??ch.

D? nhi�n, vi?c tuy�n truy?n gi�o d?c ?�ng ??o qu?n ch�ng ch? c� th? c� hi?u qu? khi ???c ti?n h�nh theo c�ch c�ng khai h?p ph�p. C�c s? phu B?c H� ?� kh�n ngoan tranh th? l?i d?ng ch? tr??ng khai h�a thu?c ??a c?a th?c d�n Ph�p � c? th? l� Ngh? ??nh C?i c�ch gi�o d?c ? B?c K? ra ng�y 16/1/1906 quy?t ??nh m? nhi?u tr??ng d?y ch? cho ng??i Vi?t � ?? xin m? tr??ng ?KNT. Tin r?ng th?c d�n Ph�p kh�ng th? t? ch?i y�u c?u n�y, th�ng 3/1907, t?c 5 th�ng tr??c ng�y Th?ng s? B?c k? duy?t ?i?u l? c?a tr??ng ?KNT, tr??ng n�y ?� khai gi?ng.

?�y l� m?t ki?u tr??ng h?c ch?a t?ng c� trong l?ch s? n??c ta � tr??ng h?c c?a to�n d�n, kh�ng ph�n bi?t gi� tr? g�i trai! H?c vi�n ch? y?u h?c tinh th?n y�u n??c, ch? qu?c ng?, h?c c�c ki?n th?c m?i v? lu�n l� ??o ??c, l?ch s?, ??a l� n??c nh�, h?c l?i s?ng m?i h?p v? sinh, h?c khoa h?c, c�ng ngh?, kinh t?, ch�nh tr?, quy?n c�ng d�n, v.v. T�m l?i l� tr??ng ?�o t?o c�ng d�n cho m?t n??c Vi?t Nam m?i h??ng t?i ??c l?p, d�n ch? t? do, tho�t ra kh?i t�nh tr?ng n� l? l?c h?u. Tuy m� ph?ng tr??ng Kh�nh ?ng Ngh?a th?c c?a nh� khai s�ng Nh?t B?n Fukuzawa Yukichi, nh?ng v� ho�n c?nh kh�c nhau (Nh?t B?n l� n??c ??c l?p, Vi?t Nam l� n??c n� l?), n�n ?KNT c� nhi?u ?i?m kh�c, nh? kh�ng thu h?c ph�, ti?p nh?n b?t c? ai mu?n h?c, v.v. v� tr�n h?t ?KNT c�n l� m?t t? ch?c c�ch m?ng gi?i ph�ng d�n t?c.

Kh�ng ch? d?y h?c m� ?KNT c�n bi�n so?n nhi?u t�i li?u tr�n danh ngh?a l� t�i li?u gi?ng d?y ?? b?t m?t th?c d�n Ph�p, nh?ng th?c ch?t l� c�c t�i li?u tuy�n truy?n y�u n??c c?u n??c. Ch?ng h?n H?i ngo?i huy?t th? c?a Phan B?i Ch�u ???c L� ??i (Ban Tu th? ?KNT) d?ch ra ti?ng Vi?t d??i h�nh th?c th? l?c b�t l� �ng v?n th? tuy�n truy?n k�ch ??ng tinh th?n ch?ng Ph�p x�m l??c c� ?nh h??ng c?c l?n trong c? n??c. C�c t�i li?u ?� ???c in ra v?i s? l??ng v??t xa nhu c?u c?a h?c vi�n v� ph�t h�nh kh?p B?c Trung Nam, qua ?� c? v? tinh th?n y�u n??c c?a ??ng b�o ta. Nh� tr??ng c�n t? ch?c nhi?u bu?i b�nh v?n th?, di?n thuy?t t?i ??a ?i?m c�ng c?ng b?t c? ai c?ng c� th? tham d? v� c�n ra m?t t? b�o ri�ng c?a m�nh � t? ??ng c? t�ng b�o ph�t h�nh c�ng khai tr�n to�n qu?c.

M?t s? ch� s? ?KNT c�n l?p c�c th??ng h?i, c�ng ty, ??n ?i?n ?? kinh doanh ki?m kinh ph� duy tr� ho?t ??ng c?a nh� tr??ng v� th? nghi?m s? nghi?p x�y d?ng m?t n?n kinh t? t? ch?, t?o d?ng c? s? cho m?t n??c Vi?t Nam ??c l?p v? kinh t?. K?t h?p l�m c�ch m?ng v?i l�m kinh t? l� m?t ch? tr??ng h?t s?c ??c ?�o v� s�ng su?t n?a c?a ?KNT, ch?a t?ng c� ti?n l? trong l?ch s? Vi?t Nam, ch?ng t? c�c nh� s�ng l?p ?KNT c� ??u �c duy v?t ch? kh�ng duy t�m ch�t n�o.

C�c ho?t ??ng k? tr�n cho th?y ?KNT l� c? m?t phong tr�o ch�nh tr? r?ng l?n kh?i ??u b?ng vi?c ti?n h�nh cu?c c�ch m?ng v?n h�a – t? t??ng to�n di?n, s�u s?c trong c? n??c, nh?m m?c ?�ch gi�c ng? nh�n d�n ??ng l�n ch?ng th?c d�n Ph�p. T? ch? nh?n th?c ???c s?c m?nh v? ??i c?a nh�n d�n ti?n t?i th�nh l?p m?t t? ch?c c�ch m?ng chu?n b? cho cu?c ??u tranh d�ng s?c m?nh ?� ?? ?�nh ?? ch? ?? th?c d�n – phong ki?n, c�c nh� s�ng l?p ?KNT ?� t�m ra ???c con ???ng gi?i ph�ng d�n t?c duy nh?t ?�ng h?i ?y v� ?� vi?t n�n m?t trang l?ch s? ng?i s�ng m�i m�i c?a n??c ta!

Ghi ch�:

[1] v� [3] Nguy?n H?u C?u, ch� s? y�u n??c ?�ng Kinh Ngh?a Th?c. Nxb L� lu?n Ch�nh tr?, H� N?i, 2007.

[2] http://htx.dongtak.net/spip.php?article5105

http://www.webtretho.com/forum/f26/…

http://www.petrotimes.vn/news/vn/xa…

[4] Tuy?n t?p M�c-?ng-ghen, t?p I, Nxb S? th?t, 1980, tr. 364.

[5] 100 n?m ?�ng Kinh Ngh?a Th?c v� c�ng cu?c c?i c�ch gi�o d?c ? Vi?t Nam hi?n nay. Nxb ??i h?c Qu?c gia H� N?i, 2008.