Nguy?n V?n T? – v? H?i tr??ng c?a dân trí

hhh

C? ?ng H�e Nguy?n V?n T? h?n t�i qu� hai ch?c tu?i, thu?c l?p ch� b�c m�nh. C? l� b?c th�m nho, l?i tinh th�ng T�y h?c, ?� t?ng ch?a b�i v?n ti?ng Ph�p, th?m ch� c� l?n s?a be b�t cho m?t ??ng s? tr?, anh N.T.L. c? nh�n v?n ch??ng ?i du h?c ? Ph�p v?. ?i?u ??c s?c c?a c? l� lu�n lu�n ch?nh t? trong b? ?? c? truy?n: kh?n x?p, �o the th�m, � l?c so?n. Cho n�n b?n sinh vi�n ch�ng t�i thu? ?y qu� c?, k�nh tr?ng c? m� c? kh�p n�p ??ng xa!

Th? nh?ng m?t h?nh ng? ??a t�i l?i g?n c?. S? l� bu?i t?i cu?i n?m 1942, c� hai v? kh�ch l? ??n ch?i nh�, t? x?ng ? trong Ban Tr? s? H?i Truy?n b� Qu?c ng?, t�n l� Ph??c, th? qu?, v� Kh�i, tr??ng ban kh�nh ti?t, ???c c? H?i tr??ng c? ??n th?m v? ch? nhi?m b�o Thanh Ngh?. Hai �ng trao b?c th? c? Nguy?n V?n T? m?i t�i t?i h?i qu�n Tr� Tri �di?n thuy?t� v? v?n ?? gi�o d?c b�nh d�n, v? qu?c n?n th?t h?c v� v? ho�i b�o c?a H?i Truy?n b� Qu?c ng?. Ch? l� � hai �ng n�i tr?nh tr?ng � C? H?i tr??ng r?t h�m m? v? nh� b�o ki�m nh� gi�o qua c�c b�i vi?t v? nh?ng v?n ?? tr�n. T�i nh?n l?i.

Bu?i n�i chuy?n (v�o ??u n?m 1943) r?t ?�ng th�nh gi?, ng?i ch?t n�ch h?i tr??ng. Th�nh ph?n g?m ?? m?t gi?i th??ng l?u H� Th�nh, v� sinh vi�n h?c sinh, nam thanh n? t�. B�i n�i t�i chu?n b? k? (sau c� ??ng b�o Thanh Ngh?), khi n�i l?i xen m?y c�u th? d�n d� m� g?i c?m c?a c�c l?p i-t?.

O tr�n nh? qu? tr?ng g�

� th� ??i m?, ? l� ?eo r�u…

Bu?i n�i chuy?n ???c ng??i nghe khen ng?i. S? th?t l� nh? ng?n l?a y�u n??c m� c? H?i tr??ng ?� kh?i d?y trong ng??i nghe khi gi?i thi?u di?n gi?. Ra v?, c? m?i t�i ??n d? phi�n h?p t?i c?a Ban tr? s? H?i ?? b�n k? ho?ch m? r?ng phong tr�o. C? ?? ngh? v?i H?i ngh? t?m b? sung t�i v�o Ban tr? s? v?i danh v? t??ng ???ng Ph� H?i tr??ng T�n Th?t B�nh, ???ng nhi�n ??i h?i sau s? ch�nh th?c h�a… �ng B�nh l� gi�o s? c�ng tr??ng Th?ng Long v?i t�i, ch? nhi?m b�o T? qu?c An Nam (La Patrie Annamite) ti?ng Ph�p, con r? c? th??ng Ph?m Qu?nh, ???c vi?c l?m, gi�p c? H?i tr??ng ti?p x�c v?i c�c nh� ???ng c?c ??u s? kh� t�nh.

T�i th� c? ph�n c�ng ?i c? ??ng ph�t tri?n c? s? ? c�c t?nh xa. V� d?, ?i Ki?n An, ? ??y c� k? s? Nguy?n Xi?n, gi�m ??c ?�i thi�n v?n ? Ph? Li?n, ho?c ?i L?ng S?n, c� tri ch�u L� V?n L�, m?t tr�ng sinh h??ng ??o. Xa h?n c? l� ?i Hu?, c� ?�o ??ng V?, b?n h?c c?, hi?u tr??ng Lyceum Vi?t Anh trong H?i Qu?ng Tr�. V? ph?n c?, th� c? d?n s?c ?i kinh l� ki?m tra, c?ng c? c�c l?p v?a t?n c? ra ngo?i th�nh tr�nh bom ??n ??ng minh, thu?c v�ng Kh??ng Th??ng, Kh??ng H? ? ph�a nam th�nh ph?. C? th??ng r? t�i c�ng ?i. C? n�i v?i t�i: ��ng c�n tr?, chuy?n tr� v?i ?�m gi�o vi�n tr?, s? ?�ng ??u l� sinh vi�n, h??ng ??o sinh � ??c gi? b�o Thanh Ngh? c? ??y! � �ng b?o, h? d? nghe. B?o h? n�n b?t h�t nh?ng b�i ca c�ch m?ng ?i. T?i m?t th�m c? nhung nh�c nh? r??i, kh�ng th?y �?�

T�i th�ch t�c phong gi?n d? xu? x�a c?a �ng gi� n�y, gi� m� tr? v� m�p, c?m lu�n nh?n nh?i: c? kh�ng ?? r�u. C? c� l?i n�i b�nh d�n, th�i ?? khi�m nh??ng, ch�n t�nh, d? th??ng. ?i thanh tra l?p h?c, c? th??ng l�n la v�o nh� c�c ??ng b�o ngh�o, gi?c theo l?p, ti?n th? h?i han v? ??i s?ng, c�ng vi?c l�m ?n, ???c b� con m?n l?m. T�i h?c ???c nhi?u ? c?. M?t kh�c, c? l?i kh�o ngo?i giao v?i c�c c? l?n T�y, ta, s�ch l??c khi c??ng khi nhu, c� l�i c� ti?n, nh? v?y H?i nhi?u phen v??t th�c gh?nh su�n s?.

Nh?ng c�i kh� l?i ch�nh t? anh em c?ng s? tr?, r?t h?ng h�i m? l?p v� h??ng d?n b� con h?c. Kh? m?t n?i ?�i khi qu� h?ng! D? hi?u. Phe D�n ch? ?ang ph?n c�ng quy?t li?t ? �u ch�u. ??i ph� l?i, Nh?t c?a qu?y m?nh, ch�n Ph�p ? ?�ng D??ng. �C? h?i ??n r?i. C�n do d? g� n?a�. Tranh lu?n n?y l?a trong c�c bu?i h?p c?a Ban tr? s? v?i c�c c�n b? tr? c?t t?n t?y �tip� Nguy?n H?u ?ang, Nguy?n C�ng M?. C� l?n �p su?t kh�ng kh� t?ng ??n m?c c? H?i tr??ng ph?i t?t ph?t ?�n. Ph�ng h?p t?i om. C? T? c??i x�a, n�i v�i l?i pha tr�, l�m t�nh h�nh d?u h?n…

C? tin c?y t�i, tuy �t tu?i nh?ng m�t t�nh. C? b?o kh? t�i: �B?n T�y n� x? l� l?m. ?�ng l� To�n quy?n Decoux c� th�ng tri th�c c�ng s? c�c t?nh ?ng h? m�nh l?p chi nh�nh. L?y l�ng m�. Nh?ng ch?c �ng c?ng bi?t t?ng tim ?en h?: xui ta b?c l? l?c l??ng. Ta l?i d?ng, �t??ng k? t?u k?�. Nh?ng s? h? th� c� m� ch?t c? n�t! �Qu� h? tinh, b?t qu� h? ?a�, �ng nh?�.

T�i th�ng c?m m?i lo c?a c?. Ti?n d?p, t�i c?ng n�i r� quan ?i?m c?a m�nh, r?ng m?t h?i t? nh�n th� n�n t? h?n ch? ? vai tr� �g�y men� l� th??ng s�ch. S?c ?�u m� gi?i quy?t ???c n?n th?t h?c cho to�n d�n. M?t ??i v?n ??. S? ??t ra sau n�y cho Ch�nh ph? khi n??c nh� ??c l?p. C�n b�y gi? th� c? g?ng h?t c? nh?ng ch? c� n�n n�ng. C? T? t�n th�nh � ki?n ?�, r?t h?p v?i � c?. T? l�u c? v?n khuy�n anh em ??ng s? ch?m lo trau chu?t ph??ng ph�p s? ph?m. Thanh Ngh? ?� ??ng b�i c?a c?, t�m t?t c�c bu?i c? n�i chuy?n v?i gi�o vi�n, khuy�n khi d?y lu�n l� n�n ch� tr?ng ?? cao c�c ??c t�nh th�ng th??ng ng�n ??i v? ??o l�m ng??i: hi?u th?o, c?n c�, l? ph�p, th�n �i, gi�p ?? ng??i ngh�o, n�i l?i th� gi? l?y l?i, c? g?ng l�m vi?c l�ng, vi?c n??c cho h?t b?n ph?n… Kh�ng ph?i c? kh�ng n�i ??n nh?ng v?n ?? cao xa. Thanh Ngh? c� ??ng b�i c?a c? nghi�n c?u v? t�nh hi?u h?c c?a d�n ta, v? vai tr� c?a c�c h??ng s?, c�c nh� nho x?a kia trong x�m l�ng, v? ngu?n g?c ch? vi?t ri�ng c?a t?c Vi?t th?i c? ??i (kh�ng gi?ng ch? H�n). ? thu? xa x?m ?y, th�n x� ta ?� bi?t l?p s? ?inh. Th? l� t? ti�n ta x?a x?a kh�ng m� ch?. Th?t ?�ng t? h�o! Hoan h� �ng gi�!

V? ph?n t�i, nh?m c�i thi?t th?c, t�i nghi�n c?u vi?t ch??ng tr�nh, b�i gi?ng, c�ch d?y cho c�c l?p ng??i l?n.

- T?t l?m � C? n�i � Ch�nh vi?c ?y c� ghi trong ?i?u l? H?i. M?c ?�ch n�ng cao d�n tr� m�!

- V�ng � t�i ?�p � �t nh?t ??: bi?t ??c r?i, ??ng b�o s?n c� c�i g� m� ??c, tr�nh m� ch? tr? l?i.

Hai ch�ng t�i ?ang t?p trung s?c theo h??ng ?y th� Vi?t Minh g?p r�t chu?n b? T?ng kh?i ngh?a.

R?i T?ng kh?i ngh?a.

Nhi?u c�n b? tho�t ly tr? v? Th? ?�.

M?t b?n trong l�nh ??o Vi?t Minh b�o tin m?ng: trong d? ki?n danh s�ch Ch�nh ph? Nh�n d�n l�m th?i c� t�n t�i ? B? C?u t? X� h?i. Th� th?t, t�i b?n kho?n l?m: ngh? m�nh l� �g� ??u tr?� c? m�! M?y h�m sau, c�c b�o c�ng b? danh s�ch ch�nh th?c c?a Ch�nh ph?: t�n t�i ???c ghi ? B? Qu?c gia Gi�o d?c, t�n c? T? ? B? C?u t? X� h?i. M?t s? ho�n v? b?t ng?!

B? Gi�o d?c ngay nh?ng ng�y ??u ?� xin ???c S?c l?nh x�a n?n m� ch? trong th?i h?n m?t n?m, c� tr? l?c l?n th� trong v�ng 3 n?m; song song l� S?c l?nh l?p ng�nh B�nh d�n h?c v?. Kh�ng ??i t�i ki?n ngh?, c? H?i tr??ng Nguy?n V?n T? ch? ??ng b�n v?i Ban tr? s? quy?t ??nh v� tuy�n b?: chuy?n to�n b? t? ch?c c�ng to�n b? t�i s?n v?t ch?t v� tinh th?n c?a H?i Truy?n b� Qu?c ng? sang ng�nh B�nh d�n h?c v?. C� ???c ?i?u ki?n thu?n l?i ?y, B? Gi�o d?c b�n m? H?i ngh? to�n qu?c B�nh d�n h?c v?. H? Ch? t?ch ??n d?, cho ph�p kh�a hu?n luy?n gi�o vi�n ??u ti�n mang t�n �Kh�a H? Ch� Minh�. Tr??c khi b? m?c h?i ngh?, m?t c�n b? c?a B?, anh L� V?n B�nh, b� th? c?a t�i, d?n m?t n? hu?n luy?n vi�n, mang s? v�ng l�n xin ch? k� l?u ni?m c?a H? Ch? t?ch, c? v?n V?nh Th?y v� m?y B? tr??ng c� m?t. Anh nguy�n l� m?t hi?u tr??ng t? th?c, c?ng l� c? s? t?t c?a H?i Truy?n b� Qu?c ng?, th??ng ???c c? H?i tr??ng t?i th?m v� ??ng vi�n. C? th?m th�: ��ng B�nh n�y! ?�ng l? m�nh ? b�n B? c�c �ng, c�ng l�m B�nh d�n h?c v? ??y! Nh?ng th? l� ph?i. ?�ng ng??i, ?�ng ch?, c? hai�. Nghe k? l?i, t�i c�ng m?n ph?c c? v? ??c khi�m nh??ng, t�nh h?n nhi�n c?a c?. T?t c? v� vi?c c�ng!

T? ?� t�i �t ???c g?p c?: c? hai ng??i ??u t�i b?i x?p ??t c? quan m�nh ???c c�ch m?ng giao tr�ch nhi?m, b�n th� di?t gi?c ?�i, b�n di?t gi?c d?t. ??u n?ng c?.

L�c kh�ng chi?n n? ra ? Th? ?�. T�i theo Ch�nh ph? l�n ATK T�n Tr�o. C? T? d?n c? quan m�nh l�n th? x� B?c C?n.

Cu?i thu n?m 1947, Ph�p t?n c�ng Vi?t B?c. V?i hai g?ng k�m th�p v� l?a, b?ng c? ba binh ch?ng kh�ng, th?y, l?c, ??ch nh?y d� B?c C?n. C? quan c? T? b? m?c k?t trong g?ng k�m c?a gi?c.

C? B? tr??ng Nguy?n V?n T? l�m n?n. ?� l� v? B? tr??ng ??u ti�n hy sinh tr�n chi?n tr??ng, ??i m?t v?i ??ch.

Ch? xin ph�p ???c chia s? m?i t�nh c?m s�u s?c c?a c�c b?n v?i v? Huynh tr??ng qu� c? ?� g?n cu?c ??i m�nh v?i s? nghi?p cao c? � n�ng cao d�n tr�. T�i xin ph�p di?n t? t�nh c?m chung ?y b?ng m?t h�nh ?nh � m?t ?o ?nh � m�i m�i in ??m trong l�ng m?i ng??i ch�ng ta.

?�y, ?o ?nh:

C�i ?�m l?ch s? ?y, s??ng n�i m?t m�, ph? to�n c?nh m?t g�c mi?n th??ng du… th?p tho�ng trong m�n s??ng b�ng m?t �ng gi� quen quen. V?n b? ?? d�n t?c ??n s?: kh?n x?p, �o the, nh?ng kh�ng th�m m� tr?ng to�t, t? ??u ??n ch�n: �ti�n phong ??o c?t�.

Ta th?y B�ng ??ng th?ng ng??i, trong v�ng v�y c?a g??m s�ng tua t?a.

B�ng ??p ch�n l�n kh?i ??t ?en ng�m: kh?i Kh?ng l? T?i �c – ??a ng?c ??y qu? d? phun m�u l?a, c? m�u l?n l?a, kh�ng ?? m� ?en thui ch?t b�n tanh.

B�ng ng?ng ??u nh�n b?u tr?i cao: sao ??u l?p l�nh, ph�ng tia s�ng v?y g?i. Th? r?i, kh�ng m?t ph�t do d?, B�ng lao th?ng v�o lu?ng s�ng, lu?ng s�ng r?c r? c?a ch�nh ngh?a �i Qu?c – Ch� Minh.

�i! ??p bi?t nh??ng n�o!

Oanh li?t bi?t nh??ng n�o!

Ki?n ngh?a b?t vi phi d?ng d�

�i! ??o ??c tuy?t v?i! Tr� tu? tuy?t v?i!

R?ng Vi?t B?c � ??t T? b?t ng�n

H?n S? phu � n�i H�ng mu�n thu?!

T�i k�nh c?n c�i ??u, nghi�ng m�nh tr??c anh linh

Li?t s? Nguy?n V?n T?

Nh�n, tr�, d?ng,

M?t b?c hi?n!

Tr�n ?�y l� b�i ph�t bi?u c?a t�i trong L? t??ng ni?m 50 n?m ng�y hy sinh c?a c? ?ng H�e Nguy?n V?n T? do H?i Khoa h?c L?ch s? Vi?t Nam c�ng Ban Li�n l?c C?u chi?n s? Truy?n b� Qu?c ng? t? ch?c ng�y 11-10-1997 t?i Vi?n B?o t�ng C�ch m?ng Vi?t Nam ? H� N?i, ?� ??ng t?p ch� X?a & Nay, s? 44 th�ng 10-1997, ??ng l?i trong c�ng t?p ch� s? 333 th�ng 6-2009. Ngay khi ?y t�i ?� ??t v?n ?? v?i �ng D??ng Trung Qu?c, T?ng th? k� H?i Khoa h?c l?ch s? Vi?t Nam, n�n t? ch?c t�m ki?m m? v� h�i c?t li?t s? Nguy?n V?n T? l�m c?n c? truy nh?n c�ng lao to l?n c?a C? ??i v?i T? qu?c. Vi?c t�m ki?m g?p kh� kh?n, k�o d�i, kh�ng k?t qu? khi?n t�i r?t �y n�y, lo l?ng m�nh g?n ??t xa tr?i r?i m� v?n ch?a tr�n b?n ph?n c?a �nh�n ch?ng cu?i c�ng�, tuy l� gi�n ti?p th�i v� kh�ng t?n m?t th?y, ch? ???c nghe k? chi ti?t v? g??ng hy sinh l?m li?t c?a C? T?, m� ch�nh H? Ch? t?ch c?ng nh?c l?i trong ?i?u v?n do Ng??i t? so?n. Cu?i c�ng sau nhi?u n?m t�m ki?m, nh? t�m huy?t c�ng n? l?c c?a H?i Khoa h?c l?ch s? v� C�u l?c b? �Chi?n s? di?t d?t�, c� s? th�c ??y c?a �ng Nguy?n V?n An, ?y vi�n B? Ch�nh tr? v� Ch? t?ch Qu?c h?i, ??u n?m 2007 vi?c t�m m? v� h�i c?t ?� thu ???c k?t qu? m? m�n. V?y nh?ng t�i ???c nghe n�i h�i c?t t�m ???c v?n b? g?m c?u thang ? ?�u ?�, vi?c truy nh?n C? l� li?t s? v?n tr?c tr? kh�ng r� v� l� do g�. T�i l?i g?i th? l�n Th??ng tr?c Qu?c h?i k? r� nh?ng ?i?u ???ng th?i t�i ???c nghe v? c�i ch?t c?a c? ?ng H�e t?i L? truy ?i?u ? An to�n khu c?a Ch�nh ph? Kh�ng chi?n trong r?ng n�i Tuy�n Quang, mong g�p m?t ti?ng n�i c?a nh�n ch?ng ?? Nh� n??c gi?i quy?t d?t ?i?m v?n ??. M?i ?�y, s?p b??c v�o tu?i 100, m?t m? tai ?i?c r?i, t�i ???c con trai �qu�t� v�o tai: �C? T? ???c truy t?ng Hu�n ch??ng Sao V�ng r?i �ng ?!�

�i v?n h?nh! V?n h?nh!

T�i ?em h?t s?c t�n ??c cho con ghi l�m quy?n s�ch n�y c?ng l� ?? kh�ng m?t ai c� c�ng v?i d�n v?i n??c b? l�ng qu�n.

Xin ???c ??ng l?i ? ?�y v?n b?n ??c nh?t v� nh?: L?i ?i?u C? T?, do H? Ch? t?ch t? so?n v� ??c t?i L? truy ?i?u trong chi?n khu Vi?t B?c.

L?I ?I?U C? T?

1. Than �i!

S??ng bay nghi ng�t, sao ??u �m m?

M�y ph? m� man, Th�i S?n ng?ng bi?c.

Nh? c? x?a,

V?n ch??ng thu?n t�y, h?c v?n cao s�u

Th�i ?? hi?n t?, t�nh t�nh thanh khi?t

M? mang v?n h�a, c? d?c m?t l�ng

Ph� qu� c�ng danh, c? n�o c� thi?t

??n ng�y d�n t?c gi?i ph�ng th�nh c�ng

Th� c? s?n s�ng ra tay gi�p vi?c

Gi? ch?c B? tr??ng th� c? ng�y ng�y g?n g?i nh�n d�n

??i bi?u Qu?c h?i th� c? lu�n lu�n t�nh b�n ki?n thi?t.

2. D�n ta h?t s?c t�n tr?ng h�a b�nh

Gi?c Ph�p d� t�m g�y n�n l?u huy?t

T? ng�y to�n qu?c kh�ng chi?n n? b�ng

Th� c? t�m t�m h� h�o ?o�n k?t

L? T�y g?p nh� l� ??t, g?p c?a l� v?

Th?y l�ng th� ph�, th?y ng??i th� gi?t

Non s�ng g?m v�c h� cam l�ng ch?u ??a ?�y

Con ch�u L?c H?ng, n�o ?? th?c d�n khinh mi?t.

Ng�y n�y qua th�ng kh�c, c? ?i ??ng vi�n tinh th?n d�n ch�ng kh?p xa g?n,

X? B?c ??n mi?n Nam, c? ?� tr�ng th?y s?c kh�ng chi?n ng�y th�m m�nh li?t.

3. Qu�n ??ch �o �o t?n c�ng

Trong v�ng c? ?ang l�m vi?c

Ch�ng tra t?n c?, c?c k? t�n kh?c, d� man

C? tr? l?i ch�ng b?ng m?t n? c??i oanh li?t

Ch�ng l�m h?i c?, l?ch s? Ph�p mu�n ??i th�m m?t v?t x?u xa

C? d� hy sinh, tinh th?n c? ng�n thu s? v? vang b?t di?t

V?i c?, d�n t?c m?t m?t ng??i ch� s?, th? gi?i m?t m?t ng??i danh nho

Cho n�n Ch�nh ph? kh�n xi?t bu?n r?u, ??ng b�o kh�n xi?t l�ng th??ng ti?c.

4. T�i k�nh c?n nghi�ng m�nh tr??c anh linh c? m� h?a r?ng

T? ?�y, qu?c d�n ta ?� ??ng t�m, c�ng th�m ??ng t�m

Ch�nh ph? ta ?� ki�n quy?t, c�ng th�m ki�n quy?t

Quy?t tr??ng k? kh�ng chi?n cho ??n th?ng l?i ho�n to�n

Quy?t tranh th?ng nh?t, ??c l?p cho n??c nh� Vi?t Nam

?? anh linh c? v� nh?ng li?t s? ?� hy sinh ??u vui s??ng ? ch?n su?i v�ng

V� n?n d�n ch? c?ng h�a c?a n??c s? v?ng nh? v?ng nh?t nguy?t.

H? CH� MINH

(H� N?i, 11/10/1997 – TP. H? Ch� Minh 6/1/2011)

Ngu?n: FB V? Th? Kh�i