?inh V?n ??c
Anh Cao Xun H?o ? ra ?i, ?? l?i m?t kho?ng tr?ng khng d? b ??p trong Ngn ng? h?c Vi?t Nam. M?t cnh chim ?ng ? ng?ng v? trong kho?ng tr?i Nhn v?n h?c n??c ta. V?i ti, ti coi anh l m?t ng??i anh chn tnh v m?t ng??i th?y v? h?c thu?t m h?c mi v?n ch?a h?t ki?n th?c v? l lu?n ngn ng? v php ti?p c?n Vi?t ng? h?c.
G?n n?a th? k? tr??c, ti g?p g? anh trong m?t c?nh hu?ng hon ton khng vui c?a anh: Anh ? b? treo gio n v c dnh dng vo m?t nhm cn b? v sinh vin b? k? lu?t ? ??i h?c sau v? Nhn v?n Giai ph?m. Th?y Cao Xun Huy, thn ph? c?a anh, ??n l?p ti gi?ng C? v?n, phong cch r?t l?, ng gi?ng nh? m?t ??o s?. M?i ng??i x xo l th?y c ng??i con trai c?c gi?i ? trong khoa nh?ng nay ch? ???c lm phin d?ch vin. Chng ti t m mu?n bi?t v? ng??i ?. M?t hm ? c? x ??i h?c t?i lng Lng th??ng, ti theo m?t anh trong l?p ??n cu l?c b? c?a cc th?y xem ?nh bng bn. G?i l cu l?c b? cho oai nh?ng cn r?t ??n s?, cc th?y ch? nhau ?nh bng bn kh ?ng. Ti ?? m?t ng??i t?m th??c, ?i?n trai, m?c b? qu?n o ka ki kh ch?nh chu, chn ?i h?i c nh?c, c?m v?t kh ch?c tay v thin v? l?i ?nh phng ng?. V?a h?t sc bng, anh c?m ngay m?t cu?n sch ngo?i v?n v?i cy bt ch v t? gi?y lui ra m?t gc li hi ??c v ghi chp. Anh b?n gh vo tai ti ni nh?: ng Cao Xun H?o ??y, gi?i ngo?i ng? c?c, ?ang d?ch Chi?n tranh v Ho bnh, chuyn d?ch lc ch? l??t bng ??y!. Ti c?m th?y hm m? anh v mu?n ???c ??n g?n nh?ng ch? l m?t sinh vin gi?a ch?n c?a cc th?y nn ch? bi?t lm cch no.
Th? r?i ti ? c m?t d?p. C?n h n?m 1962, l?p chng ti ?i th?c t? ? H B?c, trong m?y tu?n chng ti c nhi?m v? ba cng v?i nng dn cc lng Quan h? ?? s?u t?m, ghi chp cc ca t? c?a dn ca Quan h?, nh?t l nh?ng ln ?i?u c?. Chng ti r?t h?ng hi nh?ng ? v? ph??ng php nn ghi trng l?p v?i nhau r?t nhi?u. M?t hm, tr?i n?ng chang chang, chng ti b?ng th?y th?y ?inh Gia Khnh v anh H?o ??n ch? nhm ti. Anh ?i tay khng, ??u khng m? nn, vc vai m?t ci ?n ghi-ta g? ? c?. Sau khi ?n c?m chi?u v?i chng ti, th?y Khnh ki?m tra cng vi?c v d?n d chng ti cch s?u t?m v ghi chp. Anh H?o mang ?n ra gc sn ng?i ?nh, anh c?n ?i c?n l?i m?t ln dn ca r?t l? v kh. B?ng anh g?i m?y ??a ti v ch? vo ti: C?u ny ht gim mnh m?t ?o?n nh, c?m l?y t? gi?y m nh? l?i. Ti ht ???c m?t ?o?n cn anh th g nh?p d theo, ???c m?t ?o?n n?a th ti ??t h?i. Anh b?o: C?u ht t?i qu, sao l?i bi?n dn ca thnh l?i ht phong tro hi?n nay th??. Ti ng??ng ng?p th?a: Em c bi?t ht dn ca ?u, c? ht m?i c?ng ch? ra lm sao, th?y b? qua cho. Anh c??i v gi?i thch: Ti c xem t?p l?i ca cc c?u chp. Sai tu?t c? r?i! C hi?u sao khng? Cc c?u ? nh?m l?n gi?a s?u t?m th? ca dn gian v?i ghi l?i ca theo ln ?i?u dn ca. Nh?ng g cc c?u ghi ???c l th? ca dn gian ch? khng ph?i bi ht Quan h?. Ph?i ghi l?i trung th?c nh?ng g cc c?u nghe ???c, ci ng??i ta ? c?i bi?n ca dao, th? dn gian thnh ca t?, ??y m?i l ci c? b?n. Quan h? ? ch? bi?n c?c gi?i ci n? t? ci kia, lm khoa h?c ph?i bi?t mnh mu?n ci g ch??. Chng ti nhn nhau trch mc, nh?ng ? sng ra. Th? l c thm bi h?c ??u ??i v? ph??ng php lm t? li?u v ?i ?i?n d.
Thng l?i, ngy qua, b? sch Chi?n tranh v Ho bnh ? xu?t b?n v chng ti ? say m ??c n ? th? vi?n (l?y ti?n ?u ?? mua khi ?ang l sinh vin ngho). Chng ti th?y m?t v?n phong c?c k sang tr?ng v trong sng b?ng ti?ng Vi?t, d??ng nh? ng??i d?ch ? g?ng chuy?n ??n m?c t?i ?a ngn ng? nguyn g?c. ??u n?m 1964, nh xu?t b?n V?n h?c cho in cu?n tuy?n t?p truy?n ng?n n?i ti?ng c?a Aitmatov Truy?n ni ??i v th?o nguyn do anh H?o d?ch l chnh. Truy?n c?c hay, ??y ch?t thi v? v m??t m ngn t?. ???c t lu, cu?n truy?n b? ph phn n?ng n? v b? ch?p m? l c t? t??ng xt l?i c?ng gi?ng nh? cc b? phim Bi ca ng??i lnh, S? ph?n con ng??i, B?u tr?i trong sng, ???ng th?i. Anh H?o sau ? ? th? di nh? nhm b?o v?i chng ti: May cho mnh ? thot ???c b?n n th? hai v t?i d?ch, ??n gi?n, sch th?y hay th nh?n d?ch thi.
Ti t?t nghi?p ??i h?c, ???c gi? l?i tr??ng cng b? mn Ngn ng? h?c v g?n anh su?t hai m??i n?m, lc ??u b? mn do th?y Nguy?n Ti C?n lm ch? nhi?m. Th?y l ng??i nhn r?t xa v khch quan, n? tr?ng ti n?ng nn ? c l?n ni v?i chng ti: Ti ni ?i?u ny h?i b?t ti?n, nh?ng cc ng nn tham kh?o: N?u h?c lm t? li?u ?? nghin c?u th nn h?c ti, cn mu?n h?c l lu?n ngn ng? th nn tm ??n anh H?o. Anh ?y gi?i l?m, ch?u h?c v uyn bc. Anh H?o tuy nay khng ???c ln l?p, khng d?y tr nh?ng c th? d?y th?y, nn tm ??n anh m h?c, cn Hn h?c theo ki?u ngn ng? h?c th c l? sang nh m tm anh Phan Ng?c. Theo l?i th?y, nh?ng n?m thng s? tn ? r?ng, chng ti v?n t?i lui ch? anh H?o ?? anh ch? b?o, khi th nghe thuy?t gi?ng m?t v?n ?? khi th ch? nghe v? m?t bi bo, v c khi ch? v c m?y b?p ng n??ng hay vi c? l?c g ?. Anh v?a nui hai chu v?a lm vi?c mi?t mi. C bao nhiu ki?n th?c v? l thuy?t c?u trc lu?n ???ng th?i th h?u h?t anh cung c?p cho chng ti, nh?t l khi anh d?ch xong cu?n sch ?? s?: Nh?ng khuynh h??ng c? b?n c?a c?u trc lu?n c?a Gukhman v m?t s? ti li?u trong Reading Linguistics v b?o ti ??c, nh?ng ch? kh hi?u anh nh? nhng h??ng d?n cho chng ti. Nh?ng anh khng b?ng lng vi?c chng ti bm anh ?? ??c cc ti li?u d?ch m khuy?n khch v nh?c nh? chng ti c?n h?c ngo?i ng? ?? t? ??c. M?t l?n ti h?i anh: Anh H?o ?i, b?n em mu?n bi?t lm th? no ?? h?c ngo?i ng? cho nhanh kh ?. Anh nhn ti b?ng con m?t ng?c nhin r?i th?ng th?ng tr? l?i: C?u h?i g ??y? H?c ngo?i ng? l h?c ngo?i ng? ch? cn lm sao n?a!. Ti th?y ng??ng v t? ? ph?i g?ng s?c h?c ti?ng Nga cho k ??c ???c cc ti li?u chuyn mn ??n gi?n. C?ng v? chuy?n ngo?i ng?, ti cn b? anh s?a gy cho vi l?n n?a. ??u th?p k? b?y m??i, ?ang chu?n b? ?? ?i h?c NCS ? Lin X, ti c m?t bi c?n d?ch g?p ra ti?ng Nga. Khng ?? t? tin, ti tm ??n anh H?o ? Kim Lin v c l?i nh? anh. Anh h?i ti: C?u ??nh tr? cng mnh g ??y? Ti ni: Em m?i anh ?i u?ng c ph cho vui nh. Anh ??ng ngay. Chng ti ra Qun Gi ngoi h? B?y m?u ng?i nhm nhi c ph v?i bnh ng?t. G?n chi?u anh b?o ti: Ti li?u c?u nh? ?u, ??a ?y. Ti v?i m? ti ??a anh t?p gi?y. Li?c qua ci ba, khng m? ra xem, anh cu?n l?i ngay v ??a l?i cho ti, ni g?n: C?m l?y, v? m d?ch l?y. N?u c?u m nh? ti vi?c ny th bu?c ti ph?i xem l?i trnh ?? c?a c?u, lu nay ti v?n ngh? khc v? c?u!. Ti ng??ng ?? m?t, chia tay anh. Tu?n sau g?p anh, anh b?o: D?ch xong ch?a, ??a ?y mnh coi l?i cho. Anh ? xem l?i v ch?a ?? lo c? bi, nh?ng ton ch?a ph?n di?n ??t b?ng ti?ng Vi?t tr??c khi ch?a sang ph?n ti?ng Nga. Anh b?o: Ti?ng Vi?t hay l?m, ph?i di?n ??t cho n hay vo r?i hy d?ch g th d?ch. R?i l?n n?a, cch ?y m?y n?m, ti vo Si Gn v c d?p ?n t?i v?i anh cng m?y b?n ? m?t qun trn ???ng Pasteur. R??u vo, h?ng ch anh ni m?t trng di ti?ng Php, r?i quay l?i h?i ti. Ti c?ng ni m?t cu ti?ng Php th?a l?i anh r?i c?m l?y li r??u ??nh u?ng. Anh g?t tay ti v ni G??m ?! ng pht m l?i cho ?ng h? ti ci tn chai Remy Martin r?i hy u?ng. Ti v?a nghe ng ni n qu th? no ?y!. Ti l?i ng??ng v pht m t?i l?n th?… ba, b?n, anh m?i ?ng v ?? ti u?ng. Anh H?o l nh? th?, ? ni chuy?n ngn ng? th ph?i chnh xc v sang tr?ng tr? ln. Trong hai m??i n?m lm phin d?ch vin ? Tr??ng ??i h?c T?ng h?p H N?i, Cao Xun H?o v Phan Ng?c ? ?? l?i hng v?n trang d?ch l lu?n ngn ng? b?ng ti?ng Anh, ti?ng Php v ti?ng Nga. Trong s? ? c nh?ng b?n d?ch b?t h? m kh ai ??ch n?i nh?: Gio trnh Ngn ng? h?c ??i c??ng c?a Saussure, Cc ph??ng php c?a Ngn ng? h?c c?u trc lu?n c?a Harris , Nh?ng nguyn l m v? h?c c?a Trubeskoj, Cn trong lng v?n ch??ng th kh?i ni, anh l ng??i phin d?ch gi?i hng ??u. Ti c hai ng??i th?y v? di?n ??t v?n ngn. Th?y Nguy?n Ti C?n th vi?t r?t ??n gi?n, ch?t ch?, chnh xc v h?i dn d. Anh Cao Xun H?o th vi?t c ph?n trau chu?t, c?u k v sang tr?ng, th?m ch v?n phong khoa h?c c lc h?i knh ki?u. Anh b?o ti: Ti th?y c?u vi?t c xu h??ng t?p theo l?i anh C?n, t?t thi, nh?ng nh? nh, anh C?n vi?t nhn b? ngoi th ??n gi?n v?y thi nh?ng kh b?t ch??c l?m ??y, r?t uyn bc v sang tr?ng ??y, nh?t l r?t kh b?t b?. Ti hi?u v h?c c? hai ng??i trong cch di?n ??t m mi v?n khng xong. Hai b?c gi?i giang, ti hoa l?i r?t n? tr?ng nhau. Khi ni v?i chng ti anh H?o lun coi mnh ch? l mn ?? c?a th?y C?n, cn th?y C?n th l?i ni: Mn ?? ? V? l lu?n ??i c??ng th ng H?o gi?i h?n ti nhi?u l?m! N?u h?c th ph?i h?c ng ?y!. Qu? th?t nh?ng lc nh? th? chng ti th?y h?i x?u h? v mnh cn d?t m l?i ?i khi t? hu?nh.
Trong nghin c?u, ci gi?i c?a anh H?o l hay l?t ng??c v?n ??, khng ch?u theo l?i mn v khun so. Anh c? nh? b?m sinh ra ?? lm ngn ng? h?c v?y. C nhi?u t??ng h?c thu?t c?a anh v? t?t ? d? chia s?, nh?ng bnh t?nh l?i, ??t n vo h? th?ng t? duy c?a anh th th?y hi?u ???c. Trong l?p lu?n, anh khng ph?i l khng c ch? s? h?, nh?ng anh c?ng c?u th? trong trao ??i v bi?t cch bi?n minh. M?i lm vi?c d? c c?m t??ng anh t ??i tc, nh?ng trong cu chuy?n v bn th?o anh r?t ch nghe ?? v?a suy ng?m v?a tr? l?i ho?c ti?p nh?n. Ti c vi ba cu?c trao ??i thn tnh v?i anh, t nh?t l trong v?n ??: Nn ?? nguyn d?ng hay phin m tn ring n??c ngoi, C??ng v? ch? Nm v ch? Qu?c ng?, v khi ni?m d? u vi trung trong Vi?t ng? h?c, th ti th?y anh l ng??i dn ch? v s?n sng l?ng nghe, nh?ng c?ng r?t thch tranh lu?n. C lc trao ??i anh b?o ti: Nghe c?u bi?n lu?n c?ng c l ??y, nh?ng mnh v?n ci ???c!. Anh phn nn v?i chng ti l trong ngn ng? h?c n??c nh l?ng l? qu, khng c tranh lu?n g c? m khng c c? xt th lm sao ti?n ln ???c. Tuy nhin anh c?ng r?t nghim kh?c, s?n sng cho m?t ?i?n v?i nh?ng ng??i tr?ng r?ng m l?ng ngn trong gi?i ng? h?c, bi?t ch?a ??n n?i ??n ch?n nh?ng thch khoe khoang. Cu?n sch Vi?t nh?u (Lapsus Calami, 2005) m anh tham gia nhi?u l m?t l?i nh?c nh? gip anh em th?n tr?ng h?n khi vi?t v? ng? h?c.
Ci c?m gic kiu c?ng v khim nh??ng ? anh d? lm ng??i ta l?n l?n. Nh?ng ai c mu hi?u th?ng th ch?c ch?n cho r?ng anh kiu ng?o, cn nh?ng ai ??c sch d?ch, ??c cc bi nghin c?u v sch c?a anh th th?y anh r?t khim nh??ng, c?u th? v c?c k th?n tr?ng. Cu c?a mi?ng c?a anh l: ng xem h? coi c ch? no ch?a chnh xc, ch?a ??t khng?. Cu?n Ti?ng Vi?t: S? th?o ng? php ch?c n?ng (1991) hay l th? m anh ch? ghi l S? th?o v gi?i thch: M?i ??u ngh? ???c c th? th ghi th? l ph?i r?i!. Ti cho r?ng ci l?n nh?t trong t? duy khoa h?c c?a anh l Tri?t ?? xu?t pht t? b?n ng? ?? gi?i quy?t m?i v?n ??. Anh h?c Saussure ci ??nh l ny v v?n d?ng nh?t qun, nh? ? c nh?ng khm ph quan tr?ng, t? m v? h?c v tuy?n tnh ??n C??ng v? c?a Ti?ng r?i C?u trc c php c? b?n c?a ti?ng Vi?t l c?u trc ‘??-Thuy?t’,…
T? khi anh vo Si Gn (1976), ti xa anh v anh em th?nh tho?ng m?i c d?p g?p nhau, nh?ng m?i khi vo Nam l ti tm anh ngay. Ti m?ng cho anh l ? c ch? lm vi?c ?ng v anh ? tr? l?i b?c gi?ng trn gi?ng ???ng. Anh d?y v truy?n th? r?t nhi?u, nh? ?? b l?i th?i gian ? m?t. V?i ti, anh ch?a bao gi? khen ti c?, v c?ng khng thn theo ngh?a ch c?t. Nh?ng ti tr?ng anh v hm m? anh, cn anh th chn tnh v qu ti nh? m?t ?n em g?n g?i. Ti vui l khi vi?t xong cu?n sch no anh c?ng s?m g?i cho ti v?i l?i ?? t?ng n c?n nh? m?t mong mu?n chia s?.
Khen anh H?o gi?i ngo?i ng? th ch? khc g khen Ph m t?t o, nh?ng nh? anh ni, n?ng khi?u th c ??y nh?ng ch? l m?t ph?n thi, cn ch? y?u l say m v kh? cng t? h?c. C l?n GS Haudricourt v GS Comdominas ? nghi ng? anh ni d?i l ch?a bao gi? ??n Php khi hai ng kh?ng kh?ng r?ng anh l ng??i ni ti?ng Php c?a vng Th??ng Provence v ? ? ? lu, cn cc b?n Nga th c?ng cho r?ng anh ? ? ?u ? bn ?y m?t th?i gian di v ? c m?t vi c b? no ?! N?m 1971, ti c chn trong ban chi?u bng c?a Khoa Ng? v?n, l?n ?y m??n ???c hai t?p phim: Anh em nh Kamazov c?a Dostojevski, nh?ng ??n gi? chi?u l?i ch?a c b?n thuy?t minh ti?ng Vi?t. Ch? Bch L?c (thuy?t minh vin) r?t lng tng. May qu chng ti pht hi?n ra anh H?o c?ng ng?i trong ?m khn gi? nn c?m phi?n anh. Anh H?o b?o mua ngay cho anh m?y ?i?u thu?c th?m, anh c?m thu?c ht r?i ng?i vo phng my, nhn ln mn ?nh v d?ch ?u?i theo l?i nhn v?t ni trong phim. Chng ti ph?c l?n, cn anh th nh?n m?t nh?n xt: L?i trong phim ny k qu, ch? gi?ng g l?i th?t c?a nhn v?t trong nguyn b?n ti?u thuy?t c?. Chng ti th ng? ra. K th?t anh H?o ch? xu?t ngo?i l?n ??u khi ? ngoi 50 tu?i. Ti nh? n?m ?y, tr??c ??i m?i, anh ra H N?i v ?i ?n ph? v?i ti. Anh th th?m: M?t b th?y ni v?i mnh l s?p ??n mnh s? xu?t ngo?i, mnh hi v?ng l th?. R?i t lu sau, anh sang Nga, sang Ti?p th?t v m?t cng v? cho ngnh. Anh c?ng l ng??i t? tr?ng cao. N?m anh sang Php, c ng??i ngh? r?ng anh s? ch?y v h?p mi tr??ng v c thn nhn b?o lnh. Nh?ng anh ? tr? v? nh r?t ?ng h?n. Nghe anh k? l v my bay c?a anh ??t b? tr?c tr?c c?n ph?i nn l?i Paris t ngy n?a ?? ch?. Th? l anh xch va li ra th?ng sn bay, rt ti mua v bay ngay m?t chi?u b?ng ti?n m?t, m v ?i nh? th? ??t g?p ba l?n, mi?n l v? ?ng h?n nh? ? h?a.
V?i anh Cao Xun H?o, ai ch?a bi?t c?ng ngh? r?ng anh l m?t trang cng t?, xu?t thn ti?u t? s?n h?c sinh, ?n hay, ht gi?i v lng t?. Nh?ng anh l?i l b? ??i c? H? trong c? tu?i thanh xun th?i khng Php. M??i chn tu?i, anh vo qun ??i, vc cy ?n ghi ta trn vai ?i kh?p Bnh tr? Thin khi l?a, ?i rt, c? hn. Ti bi?t anh xao lng nh?t l nh?ng lc nghe cc ca khc V? mi?n Trung, B m? Gio Linh c?a Ph?m Duy, v nh?t l bi Bnh Tr? Thin khi l?a bi hng c?a Nguy?n V?n Th??ng: H??ng v? nam, ai ? qua ?o Ngang, ? sang Ba r?n, sng Gianh, bi?c xanh Lu? Th?y, n?i anh ? ?? l?i tu?i xun ? ? tr??c khi tr? thnh nh khoa h?c. Ng??i M? c t?p qun th??ng ca m?t bi khi ti?n ??a ng??i qu c?, bi m lc sinh th?i ng??i ?y v?n th??ng thch. Ti ? xa khng vo Nam ???c ?? ti?n ??a anh H?o, ?m tang khng c ai ht, nh?ng ti tin r?ng ? ci xa x?m lc ra ?i, anh v?n nh? nhng nghe ???c m ?i?u c?a b ca: Bnh Tr? Thin khi l?a m tu?i thanh xun anh ? in d?u ?n.
H N?i, vo ?ng 2007
