Amartya Sen nh?n Gi?i th??ng Hòa bình c?a ??c n?m 2020

?? Kim Th�m

Hi?p h?i c�c Nh� s�ch ??c th�ng b�o l� Gi?i th??ng H�a b�nh c?a ??c n?m 2020 (Friedenspreis des Deutschen Buchhandels) s? trao cho Amartya Sen, 86 tu?i, nh� tri?t h?c ?n ??, Gi�o s? Kinh t? ??i h?c Harvard v� l� ng??i ?o?t gi?i Nobel Kinh t? n?m 1998. Gi?i th??ng cao qu� n�y ???c th�nh l?p t? n?m 1950 t?i ??c. Theo truy?n th?ng, l? trao gi?i di?n ra trong ng�y cu?i H?i ch? s�ch Frankfurt 18 th�ng 10 t?i Paulskirche, Frankfurt v� s? ???c c�c ?�i ??c truy?n h�nh tr?c ti?p. Trong d?p vinh danh n�y, Amartya Sen ???c trao t?ng 25.000 euro.

Theo th�ng c�o b�o ch� c?a H?i ??ng tuy?n tr?ch, Amartya Sen ???c t�n vinh l� ng??i ?�ng g�p xu?t s?c trong vi?c th?c hi?n l� t??ng h�a b�nh th�ng qua c�c tr??c t�c trong kinh t? h?c v� tri?t h?c. L� m?t nh� l�nh ??o t? t??ng trong nhi?u th?p ni�n, Amartya Sen ?� c? su� vi?c gi?i quy?t c�c v?n ?? v? c�ng l� trong to�n c?u. Gi� tr? n�y bao gi? c?ng mang t�nh th?i s? v� ph� h?p ?? ch?ng l?i b?t c�ng x� h?i tr�n th? gi?i, nh?t l� trong b?i c?nh h?n lo?n hi?n nay.

Khi k?t h?p c�c lu?n ?i?m ch�nh trong kinh t? h?c v� ??o ??c h?c, Amartya Sen ph�n t�ch v? t�c ??ng c?a th? tr??ng ??i v?i con ng??i. Suy t??ng n�y d?n Amartya Sen t�m l?i m?i t??ng quan n?n t?ng thu?c v? t? do c� nh�n trong tinh th?n tr�ch nhi?m ??i v?i th? gi?i. Cho d� h�nh ??ng trong khu�n kh?, s? t? do l?a ch?n gi�p cho ch�ng ta c� m?t c? h?i ?? quy?t ??nh nh?ng g� n�n l�m, nh?ng c?ng c� tr�ch nhi?m v?i nh?ng g� ch�ng ta mu?n l�m.

S? th?nh v??ng c?a c� nh�n kh�ng ch? ???c ??nh ngh?a b?ng c�c sung m�n v?t ch?t theo c�c lu?n ?i?m c?a ch? thuy?t kinh t? t�n c? ?i?n, m� c?n nh�n bao qu�t h?n. H�nh ??ng c?a con ng??i ???c th? hi?n l� m?t c� nh�n t? do ho?t ??ng trong m�i tr??ng x� h?i n?ng ??ng. Kh? n?ng ph�t tri?n c�c k? n?ng c� nh�n v� th?c thi c�ng l� ??i v?i ??ng lo?i l� m?t s? th?nh v??ng chung v? m?t tinh th?n.

D� h?p th? nh?ng minh tri?t c?a ph??ng ?�ng nh? Ph?t gi�o, Amartya Sen l� lu?n kinh t? theo phong c�ch ph??ng T�y khi ??t v?n ?? hi?u n?ng trong c�c m� h�nh t?ng tr??ng.

Theo Amartya Sen, s?n s�ng th?o lu?n c�ng khai c�c quan ?i?m d? bi?t l� ??c ?i?m ch�nh trong Ph?t gi�o ?? th?c thi tinh th?n d�n ch? ?o�n k?t. C�c d? bi?t v?n ho� kh�ng nh?t thi?t l� ngu?n g?c c?a m?i xung ??t v? b?n s?c v� tranh ch?p trong x� h?i. Ngh�o ?�i v� b?nh t?t c� li�n quan ??n vi?c c�c c?u tr�c chung thi?u t? do. Amartya Sen x�c nh?n l� n?n ?�i �t x?y ra ? c�c n??c d�n ch? h?n l� ??c t�i. T? do b�o ch� l� y?u t? quan tr?ng cho s? ph�t tri�n d�n ch? t?i c�c n??c ch?m ti?n. Amartya Sen ph?n ??i ch? tr??ng t?p trung t?i ?a ng??n l?c cho t?ng tr??ng th? tr??ng kinh t? t? do. V?n ?? ph�t tri?n to�n di?n x� h?i v� c� nh�n l� m?c ti�u cao c? h?n.

Amartya Sen sinh n?m 1933 t?i T�y Bengal v� h?c Kinh t? v� Tri?t h?c ? Calcutta v� Cambridge. Amartya Sen ?� gi?ng d?y t?i Trinity College ? Dublin v� c�c ??i h?c MIT, Berkeley, Stanford v� Harvard.

C�c t�c ph?m quan tr?ng l� Development as Freedom, Oxford University Press, 1999; Rationality and Freedom, Belknapp Press, 2004; The Argumentative Indian, Writings on Indian Culture, History and Identity, Penguin Allan Laune, 2005; The Idea of Justice, Penguin Books, 2010.