Đọc Nguyễn Thị Hải với tập thơ Một dòng tiểu sử của bạn tôi
Viết để tìm và giữ lại chính mình một quê hương
Như Quỳnh de Prelle
Nếu tập thơ đầu tay của Nguyễn Thị Hải tôi không thể xác định cô ấy ở đâu, thuộc giới tính nào thì ở tập thơ Một dòng tiểu sử của bạn tôi, tôi đã nhìn thấy quê hương, nguồn cội một con người đang tồn tại và viết. Hải viết đều trong một nội tâm mạnh mẽ và tinh tế với cách kể rất đỗi bình thường đến vô thường. Viết như thiền trong một khu vườn lặng lẽ giữa phố đông, giữa cả cái cũ và mới, giữa âm nhạc xưa và môt giọng hát đằm sâu như trong một cõi rất xa thẳm nhưng người khác có thể chạm vào thật nhẹ và nhớ lâu.
Còn ai trong thế hệ của tôi, giữa Sài Gòn còn lại, vẫn đều đều nhưng con chữ về quê hương, về một đồng bằng Bắc bộ của những mùa, của chùa, của làng, những con ngõ nhỏ, của lò gạch, cầu ao, những cơn mưa không điệu đang phố xá… Nguyễn Thị Hải có cái hồn quê ấy, hay một quê hương lưu lạc ở chính quê hương rộng lớn Việt Nam. Cô ấy viết và tìm đến thi ca để khỏi bị đánh mất, bị quên đi dòng tiểu sử của chính mình?
khói bếp
Đàn chim
sẻ đậu trên
nóc bếp
Giám
thưởng hờ
hững
Làn khói
bay lên từ
bữa trưa
bà mẹ
đang xào
nấu
Mâm cơm
bày ra giữa
nhà
Còn một
mâm cơm
khác
Bày dưới
trời mây
Linh hồn
của cơm
canh mùi vị
Thếp vào
tầng khí
quyển
Một quê
hương phù
ảo
Tên của các bài trong tập chỉ có 1, 2 hoặc 3 chữ, hiếm lắm mới có một cái tên dài đến 5 chữ. Phải chăng cô gái ấy đang tối giản cho chính phong cách của mình, sự trầm mặc trong những chuyển động không có sóng, không có dữ dội mà tự chảy ra như thiền giữa quê hương đang dâng tràn, bão dâng? Càng tối giản bao nhiêu thì tính tổ chức càng cao, sự logich càng mạnh mẽ. Tôi nhìn thấy những tầng sâu trong tâm hồn người thi nhân ấy, bật ra những lời Chân không.
một dòng tiểu
sử của bạn tôi
Có bà nội bị
điếc
Hàng mấy
chục năm
Thỉnh thoảng
lại nói ra một
câu
Không ai hiểu
Bà chỉ thích trò
chuyện với
nước
Mỗi khi ngồi
lầm lũi cọ rửa
Có lẽ thế giới
bên trong bà
Cũng ngập
tràn là nước
Cô viết ra bằng trí nhớ với ngôn từ chắt lọc và sắc gọn. Tình cảm và lý trí, một sự cân bằng hiếm có cho thi ca Việt giữa những cơn bão của tuổi thanh xuân cô độc hay những mode thời trang thị thành. Đặc biệt nữ sỹ này không có một bài thơ tình nào, nếu có tình yêu thì cũng không đậm chất thơ tình trong thơ của Nguyễn Thị Hải. Đó là một dấu ấn đặc biệt trong thơ và phong cách thơ của thi nhân này.
Một người có tuổi thơ như tôi, gắn bó với gia đình ông bà ngoại trong một gia tộc, ở một vùng quê trù phú cói xanh, chưa bao giờ biết làm đồng, làm ruộng… đọc thơ của Hải tôi nhớ về những người bạn ấu thơ cái Thoa, cái Mừng… bọn con trai lùa nhau chơi ở khắp các cồn cát, cánh đồng và những đám ma kéo dài từng đoàn người… Dòng tiểu sử của bạn tôi trong thơ Hải như dòng tiểu sử cả một thế hệ chúng tôi, có thể là những dòng tiểu sử của nhiều thế hệ khác đã mất…. được bật ra không phải những giai điệu dân ca hay hò vè, hát ví, bật ra từ tâm hồn thi ca, từ giọng điệu riêng của Nguyễn Thị Hải. Có lẽ đó là một nước Việt xưa đã mất? chứ không phải riêng một vùng đồng bằng bắc bộ. Những vùng quê ấy vẫn còn, vẫn có những dấu tích nhưng một Việt Nam xưa thì không còn bao lâu rồi? Tôi nhìn thấy một nhà thơ tương lai cần mẫn và tinh tế, viết trong im lặng. Cô ấy viết để tìm và giữ lại chính mình một quê hương. Một sự tuyệt đối hiếm hoi trong dòng chảy thơ ca hiện đại Việt Nam. Điều thú vị, Hải xuất hiện nhiều ở các trang văn chương bên ngoài chứ không phải trong nước. Trong nước, cô chỉ xuất bản và phát hành bản giấy, không lộ diện nhiều, không gặp gỡ. Tôi thì gặp cô ở chính các trang online và trong những email, tin nhắn của facebook. Lúc nào, cô cũng gửi thơ cho tôi như được là người đầu tiên dù rất xa mà lại nhanh nhất.
Thơ của Nguyễn Thị Hải và tác giả cho tôi nhìn thấy một sự cân bằng và riêng biệt giữa những bấp bênh, giữa những trào lưu chữ nhảy múa trên facebook, trên mạng xã hội. Tôi còn tin rằng, còn một người viết mà không bị ảnh hưởng bởi bất cứ hiệu ứng nào bên ngoài hay từ chữ của người khác, hay từ cảm xúc dây chuyền nhân danh liên văn bản….
Với những tâm hồn thi ca, hãy tìm đến tác giả, tác phẩm của Nguyễn Thị Hải để tìm ra những đồng điệu hay những mới mẻ riêng. Như một người bạn gái, tôi chỉ hé mở ra, những dòng chảy róc rách để chúng ta cùng khám phá tiếp hay chạm vào tâm hồn thi ca như Một dòng tiểu sử của bạn tôi hay của chính Hải, của chính chúng tôi, và chúng ta đang bị dần mất đi.
lò gạch
Bầy chim én
say mê chao
lượn trên ruộng
lúa
Không gian hầu
như thoáng
đãng
Nếu không bất
động ở đó một
lò gạch đốt dạo
mùa đông
Một thứ hình
hộp như được
xây nên bởi loài
ong cần mẫn
bản năng
Một căn nhà
sinh sống
những con
người cô đơn kì
lạ
Một nấm mồ cất
kỹ những linh
hồn thuở xưa
Làn da mình
nãy giờ căng
thẳng
Chờ mãi một
đám mưa xuân
bay xuống từ
vòm mây thấp
nặng
Sông trôi nhanh
Cỏ hai bờ tái
sinh liên hồi
trong nước
Trừ những
bông hoa trì
hoãn hiện kiếp
riêng mình
Sực nhớ đến
con tim của mình
Bèn bước theo
đường bờ
ruộng nhỏ hẹp
Đến bên cạnh
lò gạch tàn lạnh
Vứt bỏ nỗi khổ
tâm
Để trở thành
một con chim
én
Brussels, ngày tháng 6, 2018
Một dòng tiểu sử của bạn tôi
tập thơ của Nguyễn Thị Hải
Domino Books & Nxb. Đà Nẵng 2018
Giá bìa: 60.000đ
Sách Domino Books có bán tại:
1) Nhà sách Hà Nội, 245 Nguyễn Thị Minh Khai, quận 1, TP HCM
2) Nhà sách Khai Tâm, 8 Nguyễn Phi Khanh, quận 1, TP HCM
3) Nhà sách Hoàng Cương, 11 Đường D2, p. 25, Bình Thạnh, TP HCM
4) Hệ thống nhà sách Phương Nam
5) Cà phê Nhạc lòng năm cũ, 4A Đặng Hữu Phổ, p. Thảo Điền, quận 2, TP HCM
6) Cà phê Hoàng Thị, lầu 1, 14 Tôn Thất Đạm, quận 1, TP HCM
7) Kafka Booksstore, 64/7 Cù Lao, p. 2, q. Phú Nhuận, TP HCM
8) Nhà sách Tri Văn, 236/38, Điện Biên Phủ, p. 17, quận Bình Thạnh, tp HCM
9) Sách Khai Minh, 306/29A Xô Viết Nghệ Tĩnh, p. 25, quận Bình Thạnh, TP HCM
10) Thư quán Văn Khoa, Sảnh C, trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn tp HCM, 10-12 Đinh Tiên Hoàng, p. Bến Nghé, quận 1, TP HCM
11) Nhà sách Tổng hợp, 62 Nguyễn Thị Minh Khai, p. Đa Kao, quận 1, TP HCM
12) Nhà sách Quang Huy, 235 Nguyễn Thị Minh Khai, quận 1, TP HCM
13) Hộp – Thư viện & hiệu sách, ngõ 240 Âu Cơ, Hà Nội https://www.facebook.com/thuvienhop/
Thơ Nguyễn Thị Hải
(trích trong tập Một dòng tiểu sử của bạn tôi)
Tiểu khê
Con mương nhỏ
Con cá con tôm nhỏ
Một đứa nhỏ
Cất chiếc vó nhỏ
Bỗng nghe
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh*
Một cụ ông chống gậy ra đình
Đình treo lá phướn thắm
Ở cuối dòng tiểu khê
*Kiều, Nguyễn Du
Chùa làng
Ông Phật gỗ ở trong ngôi chùa gỗ
Ông sư quá cố
Bà vãi bỏ chùa
Áo nâu áo lam treo trên móc đinh tự cũ
Ngạch cửa gỗ ngã bổ nhào đứa bé
Phật chỉ cười không dỗ
Ai ra cho quả chuối
Ai lau chùi mặt mũi
Ông sư quá cố
Bà vãi bỏ chùa
Đứa bé ấy có phải là tôi không?
Giọt nước mưa
Bà cụ còn giận chuyện ngày hôm kia
Cháu ngủ say rồi vẫn vỗ ru
Giọt trước rỏ đâu
Giọt sau rỏ đấy
Ông con dỗi
Mặt hằm hằm không nói
Hút thuốc lào phả khói
Vào trời mưa
Biển
Nhà hết muối bèn hỏi ông Tiền Hải
Muốn ăn cá khô thì đợi vợ ông ta
Chiếu rách thì ngóng người Trấn Dương đem đến
Tôi hỏi người lớn biển chỗ nào
Họ liền bảo Trấn Dương, Tiền Hải
Thì ra biển cách nhà tôi không xa
Đạp xe thồ lộc tộc cũng tới
Như người bán cá bán muối
Thì ra chiếu, muối và cá
Tôi nằm và ăn biển mỗi ngày
Trăng đỏ
Đêm tối có người đi đến
Không đánh tiếng
Cứ bước sầm sầm
Kéo lại hỏi chuyện gì
Bèn ngửa mặt lên trời
Trỏ vào vầng trăng đỏ quạch
Quầng ngũ sắc rừng rực
Nói như đinh đóng cột
Thể nào mai cũng mưa
Người tù (囚)
Xóm nhỏ có người tù
Tù chung thân biền biệt
Trẻ đời sau nghe nhắc
Nhưng không biết mặt mày
Vợ tự cấy tự cày
Con tự chơi tự lớn
Cha tự yếu tự già
Không nhắc nhưng vẫn đợi
Một giọt mực rơi vãi
Xuống góc quê hương buồn
Có ngày nào về lại
Lệ hòa vừa chữ Nhân (人)
Khách
Người vừa đến nhà tôi
Quê ở đâu xa lắm
Tay bị và tay gậy
Đứng lầm lì trong sân
Mới sáng tôi đã mong
Hôm nay có khách đến
Hóa ra người ăn mày
Tiếng nói nghe là lạ
Người ăn mày xin gạo
Một bơ tôi múc đầy
Đổ vào túi vải rỗng
Rõ chẳng thấm vào đâu
Người ăn mày ra ngõ
Đi mất vào trong làng
Tôi quay về quở trách
Con chim báo khách nhầm
Chim quẹt mỏ lách chách
Đối đáp lại chẳng vừa
Khách nào chả là khách
Bảo nhầm là cớ sao
Xổng lu
Lào xào lào xào
Lắc lư lắc lư
Xộc xệch xộc xệch
Trăm con cua rốc
Đổ nhào cái lu
Lật bay tấm thớt
Vượt ngục giam nhốt
Theo mùi bùn đất
Tìm đường tháo thân
Rau đay chỉ lối
Mồng tơi dẫn đường
Củ gừng đưa tiễn
Mày sống tao còn
Xa chạy cao bay
Đêm dài chả mấy
Ối lũ cua rốc
Xổng ra hết sạch
Lu kê không vững
Mẹ vụng
Thớt mòn mỏng chặn
Con hư
Chạy mưa
Mưa ập xuống cánh đồng
Người chạy trâu bò chạy
Cày cuốc chạy quang gánh chạy
Tôi với con bò nhỏ cũng chạy
Chạy với mọi người trên đường cái
Chỉ có một người không chạy
Đi dạt sang lề hai tay ôm bụng
Cái bụng sắp sinh ra đứa bé
Một ngày nào đó cùng chạy mưa
Bò lạc
Cắm cúi ăn
Không nghĩ không lo
Mặc chim đậu ruồi bu muỗi cắn
Chổi đuôi tiện đập phật phật
Không thù không oán
Tới chừng ngẩng lên
Đất lạ trời lạ người lạ
Đi một ngày đàng
Lạc vào cõi lạ
Bơ ngơ bơ ngơ
Bò ơ bò ơ……..
Tiếng gọi vòng vọng quen quen
Rượt tới đàng sau
Chếch sang đông
Lệch sang tây
Gần rồi xa
Mãi không đến đích
Cầu ao
Chậm rãi rửa từng lá rau trên cầu ao nhà mình
Đưa mắt nhìn sang cầu ao đối diện
Sắp tới giờ bà cụ nhà ấy vo gạo nấu bữa trưa
Nhưng cũng có thể thằng con ra tập bơi
Thân thể đang lớn của nó duỗi căng trong làn nước
Mình nghĩ mình hóa thành đá
Bất động trong không gian này mãi mãi
Chú tâm rửa sạch từng lá rau
Những vệt bùn, con sâu nhỏ
Thì mình sẽ trì hoãn được thời gian
Trì hoãn được dòng chảy của đời mình
Để nó không cuốn mình phăng phăng về phía trước
Ôm rổ rau xanh ngắt
Dưới gốc hòe mùa không hoa
Mình đợi mãi
Mà chẳng có ai ra cả
Hướng nhà
Từ hướng nam xoay ngược sang hướng bắc
Trổ một lối ngõ mới ra đường
Xây gian bếp, khoảng sân mới
Nhà trước thành vườn sau
Chìm dần vào quên lãng
Đứa cháu đích tôn thừa kế mảnh đất tổ tiên
Một đêm sáng trăng mở cửa sổ buồng ngủ
Trông thấy bà nội quá cố nhiều năm trước
Dò dẫm bước xuống bậc cầu ao hoang phế
Tấm lưng còng nhỏ bé
Kì cọ chiếc nồi gang đã bán đồng nát lúc nào
