Phan Đắc Lữ
Lời giới thiệu của Tiêu Dao Bảo Cự
Thơ Đường luật có niêm vận nghiêm ngặt và ý tứ cần súc tích, chắt lọc. Đã có những bài thơ Đường luật của Trung Quốc và Việt Nam là kiệt tác, những viên ngọc trong kho tàng thi ca của nhân loại.
Hiện nay ở Việt Nam ít người sáng tác theo thể thơ này, nhất là theo kiểu ngâm vịnh, xướng họa. Đây là một trò chơi trí tuệ mà không phải ai cũng tham gia và thưởng thức được. Tuy nhiên vẫn còn một số người xem đây là thú chơi tao nhã của khách văn chương.
Xem hát bội của Phan Đắc Lữ và các bài xướng họa của các bạn thơ trong tập sách này vẫn tiếp nối truyền thống, nhưng với “Bình cũ rượu mới”. Nội dung không phải là “ngâm hoa vịnh nguyệt” mà gửi gắm những suy tư về ý nghĩa nhân sinh của những người đã sống trải một đời dằn vặt về những vấn đề xã hội, thời thế đang làm quặn thắt tâm can của những người có lương tri thao thức vì vận nước. Và cả những tình tự sâu lắng, bay bổng với tứ thơ và câu chữ tân kỳ đầy rung cảm!
MƯỜI BÀI THƠ ĐƯỜNG LUẬT
XEM HÁT BỘI
MÀN 1 – RƯỚC PHƯỜNG TUỒNG
Đầu đình sân khấu dựng từ lâu
Đèn đuốc màn phông rực rỡ màu
Trai gái rủ rê ngoài cổng trước
Trẻ già í ới lối vườn sau
Thanh niên nô nức nghênh phường hát
Bô lão lăng xăng rước trống chầu
Lam lũ quanh năm chờ lễ hội
Ngày xuân vơi bớt nỗi lo âu.
MÀN 2 – ĐÀO KÉP DIỄN TUỒNG
Cũng kép cũng đào đủ các vai
Tuồng xưa vở mới lẫn bi hài
Trên ngai hoàng đế ung dung ngự
Dưới trướng quan quân cúi lạy dài
Phủ chúa công thần cao võng lọng
Cung vua thái giám nặng cân đai
Hạ màn chùi mặt trơ phường hát
Khán giả khen chê dậy khán đài.
MÀN 3 – KHOÁC LONG BÀO
Mang hia đội mão khoác long bào
Bỗng chốc thành vua sướng xiết bao!
Mỹ nữ xiêm y nơi thượng uyển
Cung phi ngà ngọc chốn lầu cao
Văn quan khẩu khí thời lơ láo
Võ tướng gươm đao buổi loạn trào
Lột hết long bào, hia, mão… dỏm
Hóa ra đào kép lại mày tao.
MÀN 4 – QUAN THAM NHŨNG
Không nghè không cống cũng làm quan
Áo gấm hài nhung thật rỡ ràng
Ích nước bỏ bê dân cực khổ
Lợi nhà vơ vét vợ giàu sang
Bệ rồng ton hót lời xu nịnh
Trướng phủ âm mưu chuyện trái ngang
Vận nước anh hùng còn lận đận
Chính trường đồ điếu giọng huênh hoang.
MÀN 5 -TƯỚNG TÁ TRANH HÙNG
Tùng… tùng… trống trận giục liên hồi
Quân sĩ hò reo nước lửa sôi
Một tướng lừng danh chưa định phận
Dăm tên tiểu tốt quyết tranh ngôi
Quần hồ liều mạng nghiêng phần thắng
Mãnh hổ cô thân khó địch rồi
Thế trận binh đao đang quết liệt
Được, thua khán giả phải chờ thôi.
MÀN 6 – TRIỀU CHÍNH
Đàn ca, sáo thổi khúc nghê thường
Vũ nữ xiêm y phảng phất hương
Thiên tử đắm chìm trong tửu lạc
Trung quân can gián chết thê lương
Cung son hoàng hậu phơi nhan sắc
Triều chính gian thần loạn kỷ cương
Biển đảo, biên thùy không giữ vẹn
Ngàn năm bia miệng ắt bêu gương.
MÀN 7 – HẬU CUNG
Trướng gấm, màn nhung rủ hậu cung
Từ nay quê kiểng cách nghìn trùng
Thứ phi vò võ thân đơn chiếc
Tỳ nữ canh thâu gối lạnh lùng
Nghĩa mẹ, công cha chưa báo đáp
Tình duyên, ân ái chẳng tương phùng
Lầu son vùi lấp thời xuân sắc
Cố lý vời trông bóng mịt mùng!
MÀN 8 – VAI HỀ
Hát bội xem vui nhất chú hề
Áo the, khăn xép vểnh râu dê
Ngạo đời lí sự chua như giấm
Xử thế văn hoa ngọt tựa chè
Vua chúa bất minh cười nhạo báng
Quan quyền nhũng lạm chửi ê chề
Chọc quê tài giỏi hơn cù lét
Khán giả cười ôm bụng hả hê.
MÀN 9 – LÍNH QUÈN
Áo sô, giày cỏ gốc dân đen
Phẩm trật vua ban cấp… lính quèn
Chiến địa phơi thây không kẻ nhớ
Quân trường luyện võ chả ai khen
Canh măng, cháo bẹ ăn trừ bữa
Giáo mác, gươm đao múa đã quen
Đất nước bình yên hồi cố quận
Cày sâu, cuốc bẫm ruộng chua phèn!
MÀN 10 – VÃN CHẦU
Hát bội đêm xuân đã vãn chầu
Người về thao thức ngẫm mà đau
Nhất thời quan chức giàu sang mãi
Vạn đại dân đen khổ tiếp nhau
Phận sãi nhà chùa cam quét rác
Con vui dòng dõi nối ngôi cao
Tuồng xưa, tích cũ thay đào kép
Vở mới chờ xem diễn thế nào.
Tháng 9 năm 2005
BỐN BÀI THƠ ĐƯỜNG LUẬT VỀ HÀ NỘI
VIẾNG CHÙA QUÁN SỨ
Chùa chiền nơi đón khách muôn phương
Lễ bái, nguyện cầu, tạ khói hương
Trước cổng nhân viên phường bán vé
Trong sân thợ ảnh chặn ngang đường
Hậu cung sư cụ kinh lười tụng
Tiền sảnh chư tăng kệ thất thường
Quán Sứ mười năm ngày trở lại
Lòng thành nhòa nhạt bóng chiều sương.
HỒ GƯƠM TỨC CẢNH
Liễu rủ quanh hồ ngóng đợi ai?
Liễu này đâu phải liễu Chương Đài
Thi nhân thờ thẫn lòng hoài cổ
Du khách bồn chồn bước vãng lai
Sóng gợn Tháp Rùa xao thế sự
Khói mờ Thê Húc khấn tiền tài
Gươm thần bảo quốc xưa còn sắc
Sĩ khí thời nay nhụt chẳng mài.
QUA HỒ TÂY
Hồ Tây tọa lạc phủ Tây Hồ
Cảnh đẹp ngàn năm đất đế đô
Quan chức lấn bờ xây biệt thự
Chính quyền xẻ đất bán phân lô
Sâm cầm mất tổ bay ngơ ngác
Liễu úa sen tàn đứng chết khô
Đất nước cha ông gìn giữ mãi
Mà nay một lũ quá quân Ngô!
VIẾNG CHÙA TRẤN QUỐC
Trấn Quốc ngàn năm ở tại đây
Nước còn hay mất có ai hay?
Nam Quan ải Bắc còn tên gọi
Bản Giốc Cao Bằng mất trắng tay
Trúc Bạch đền thiêng chìm đáy nước
Hố Tây cao ốc khuất chân mây
Ngàn năm giữ nước còn nguyên vẹn
Một thuở mà ra đến nỗi này!
Hà Nội mùa thu 2005
