Nhân ngày đầu năm mới, xin mạn đàm về THUYẾT TAM DUY

 Hà Sĩ Phu

Tiến sĩ Nguyễn Thanh Giang đã giới thiệu quan niệm của Hà Sĩ Phu về “Thuyết Tam duy”, về ba xu hướng của con người trong cuộc sống của mình (www.nguyenthanhgiang.com và https://tuynhdurac.wordpress.com/about). DUY LỢI là sự tôn trọng, yêu thích dựa trên Lợi ích. DUY CẢM là tôn trọng dựa trên Tình cảm, thấy đẹp, thấy hay, thấy cao thượng thì say mê. DUY LÝ là dựa trên Lý trí, thấy đúng, thấy hợp lý, hợp khoa học, hợp quy luật thì tán thành.

Nói thô thiển thì Duy lý tượng trưng bởi khối óc, Duy cảm tượng trưng bởi trái tim, Duy lợi tượng trưng bởi cái dạ dày.

Con người là sự pha trộn của ba điều thích thú ấy với những tỷ lệ khác nhau. PHẦN ĐÔNG con người ai cũng Duy lợi, bởi không có những lợi ích cho cuộc sống của mình thì sống sao được. Giới NHÀ VĂN-NGHỆ SĨ nặng về Duy cảm. Một thiểu số NHÀ KHOA HỌC thì chỉ tôn trọng những gì đúng bản chất, có khoa học, hợp quy luật và trường tồn.

Ba điều ấy đều quan trọng. Nhưng chỉ hai điều đặc trưng cho “tính Người” cao hơn con vật là Trái tim và Khối óc, tức Tình cảm và Lý trí. Cho nên quan hệ giữa Tình cảm và Lý trí là vấn đề thường được đặt ra, nó quyết định những bước quan trọng trong cuộc sống và sự nghiệp của người Trí thức, của nhà Văn hóa, Văn nghệ sĩ.

Trái tim cho con người sức mạnh vượt qua khó khăn gian khổ để mưu cầu việc lớn, nhưng Trái tim không có con mắt, Trái tim thường mù lòa. Muốn nhìn rõ con đường cần đến Trí tuệ tinh tường.

Trái tim lớn thu hút lòng người mà tìm đường sai thì nguy hiểm cho cả đám đông. Ngược lại, có Trí óc tinh tường nhưng thiếu Trái tim lớn thì cũng nguy hiểm không kém.

ĐÁM ĐÔNG để ta thương yêu, đám đông là sức mạnh và trong đám đông có thể xuất hiện nhân vật kiệt xuất nhưng đám đông nói chung là ngu muội nên cần tôn giáo để chăn dắt nhưng cũng vì thế mà dễ sa vào mê tín. Giới DUY CẢM cũng dễ mắc lừa bởi “trái tim giả” do tà giáo dựng lên, đó là nguồn gốc sức mạnh nhất thời của tà giáo Cộng sản. Người dám nói sự ngu dốt và sức mạnh của đám đông là Einstein, một TRÍ TUỆ siêu việt, khi ông nói “Ta không thể thắng sự ngu dốt vì chúng rất đông”.

Ngày nay chúng ta kính trọng và ủng hộ những người vừa có “tâm” vừa có “tầm” tức là có đủ Lương tâm và Trí tuệ, là cái nhìn rất đúng, nhưng đánh giá “tâm” và “tầm” thế nào lại tùy thuộc vào Trí tuệ của mỗi chúng ta. Chưa có lúc nào thử thách con người về Trí tuệ như lúc này.

Đường đi, lối ra của quê hương, dân tộc mong chờ những Lương tâm và Trí tuệ ở tầm cao, và có phương pháp tài giỏi vượt qua trở ngại, biết vận động quần chúng để thành công. Điều ấy khó đến mức ta thường bảo là chỉ còn trông vào… Hồng phúc của Dân tộc.

HSP- 1/1/2024