Tản mạn Vũ Hoàng Thư
ban đầu lại với ban sơ
về chung thoắt vỡ nỗi ngờ ngợ riêng
Lời nào kéo đổ một không gian xưa. Hình tượng chao trong góc cạnh Picasso bay lồng bờm ngựa thả thành chiếc áo dài phất phới. Con mắt lập thể nhòa mờ nhường cho tia nhìn hạt dẻ. Nâu phớt hồ thu. Không chỉ là hồ mà còn mây vương. Những đám mây vô trú xứ. Tinh cầu lặng đứng soi bóng mây len về cuối khóe mi. Ánh mắt không tuổi dâng hồn ta cao vút thiên thanh. Giống như mơ, người trong tranh bước xuống, liêu trai quảy gót xa dần. Những gam màu lắng xuống, vàng rớt của thu, xanh lạnh và thinh lắng của đông đọng lại. Âm thanh còn gì ngoài những tiếng rơi vỡ bờ của biển vọng. Tiếng sóng xa, khơi dậy những luống cát đã lỉm chìm trong quá khứ. Trong ngắt một màu nắng hanh bay vàng lọn tóc. Có nắng làm ngày dậy giữa lòng cây cỏ và vũ trụ. Nắng phả một màu tằm lên áo lụa vừa đủ bức cho giọt mồ hôi lăn loang yếm thắm. Và ngực ôi phập phồng giữa trưa nhiệm mầu sững đứng…
Ngụm café nhỏ đắng còn hương nơi đầu lưỡi trong một ngày lười. Ngày tháng chạp mưa lê hơn tuần lễ. Dai dẳng, cơn dầm cuối năm tiếp tục gõ vào mái những âm đều đặn. Tiếng hát quyện vang trong mưa, buồn vỡ như bong bóng xà phòng lớn dần màu cầu vồng một ngày mới lớn. Bảy sắc quợn óng vàng cam, ngả sang xanh tím vô định vởn vơ bay. Phút chốc bong bóng tan, không khí hoàn không khí. Hư không về với thinh không. Về với, về lại, hay chưa một mảy may đi ? Bong bóng vỡ bay ngược lại tám thế kỷ trước, đáp xuống thùng nước của Ni sư Vô Nhai Như Đại (Mugai Nyodai), thuộc tông Lâm Tế Nhật. Chuyện kể một đêm trăng nọ, Ni gánh nước bằng đôi thùng gỗ niền tre. Trăng soi nghiêng mặt nước, tròng trành như công án trĩu nặng lòng Ni. Ngẫu nhiên hay cơ duyên đến, đó là niềm bí nhiệm của đêm trăng, niền tre cũ chợt đứt rời, đáy thùng rơi xuống. Nước trôi, trăng mất. Bỗng ngộ ra, Ni làm mấy câu thơ,
Ta đã tìm mọi cách để giữ lại chiếc thùng cũ,
Vì những sợi nan tre đã yếu ớt và sắp đứt,
Cho đến cuối cùng rồi đáy thùng cũng rơi mất.
Không còn nước trong thùng !
Không còn trăng trong nước ! [1]
Thì ra trăng bị giam hãm trong cõi lòng chật hẹp tự bấy lâu. Tâm ấy, cảnh kia nương nhờ nhau mà có. Giây phút ấy có lẽ Ni sư là người giàu có nhất trần gian ! Trăng tù ngục của Ni từ chiếc thùng cũ nay được giải thoát thành trăng bao la tắm đẫm trần gian. Mọi ràng buộc rã đứt theo chiếc niền tre rữa mục. Hãy đập vỡ những chiếc thùng sóng sánh nhốt trăng đáy nước cho trăng trở về thuở ban đầu, cho trăng là trăng uyên nguyên.
Cứ thế chiều vọng bằng tiếng chuông trầm, om om trong tiếng nước một khúc xưa. Tiếng ai hát chiều nay vang lừng trên sóng… [2] Nghe chăng thiên thai, một cõi mơ hồ không có trên mặt đất. Cũng vì người mơ thiên đường và sợ địa ngục, nên người chọn chốn trần gian ở giữa, nơi đó khoảnh hạnh phước ngồi gọn lỏn đề huề với khổ đau. Cõi ở giữa lưng chừng có đủ quỷ sứ nằm ngơi nơi ý và thiên thần ngự ở con tim. Thiên đàng vòi vọi cõi trên, địa ngục sâu chìm chốn dưới, không đâu bằng được cõi người. Lưu Nguyễn bỏ mặc thần tiên trở về trần vì luyến lưu một tiếng hát ? Hay tiếng lá rơi ? Của thu ?
Và khúc hát hôm nào em cất tiếng
Vẫn thường hằng cùng ta vọng triền miên
Et la chanson que tu chantais
Toujours, toujours je l’entendrai!
(Les feuilles mortes – J. Prévert)
Ông Prévert bên trời Tây nhớ hoài một tiếng hát, nhạc sĩ Hoàng Giác mình mới thoáng thấy người hái hoa, liền đã “Tôi nhắn cô em đôi lời…”. Lời gì ? Lời thân thiết từ khi bắt gặp cô cô nơi cổ mộ ? Lời ngẫu nhỉ cho lần gặp gỡ ngắn ngủi ? Nhưng chẳng ngẫu nhỉ mà Hoàng Giác đâm yêu Hoa. Hoa ở đây phải viết hoa vì Hoa là Người. Gặp người rồi về đâm nhớ như Tú Uyên của Bích Câu Kỳ Ngộ, “Nỗi nàng canh cánh nào quên / Vẫn còn quanh quẩn người tiên khéo là?“.
Giai thoại kể rằng, nhớ như thế, Hoàng Giác viết bài nhạc Mơ Hoa. Trong hoa ẩn tàng chất nắng. Nắng nuôi lá, bão hòa diệp lục tố cho hoa bung cánh rộ với thế gian. Người con gái cũng như thế, ngạo với nhân gian một nụ cười [3]. Ngạo đồng âm với dạo, là đánh vòng quẩn quanh với đời, hay ngạo là chế diễu, là cười vào mũi ? Nghĩa thế nào thì các đấng mày râu vẫn cứ khốn đốn một đời.
Một đêm xuân mộng mị, Bạch Cư Dị xuất thần thảo bút bài “Hoa Phi Hoa”. Thi sĩ chạm trán giây phút thiên thu của mong manh, không là nọ, chẳng phải kia. Cái gì mông lung, cái gì ta không thể nắm bắt.
Hoa phi hoa,
Vụ phi vụ.
Dạ bán lai,
Thiên minh khứ.
Lai như xuân mộng kỷ đa thời,
Khứ tự triêu vân vô mịch xứ!
(Hoa phi hoa – Bạch Cư Dị)
Không phải hoa
Chẳng là sương
Giữa đêm đến
Sáng ngày đi
Đến như xuân mộng vờn qua chốc,
Đi tựa mây mai không dạng tăm !
Trông hoa nhớ người, ta trở về với bước chân đôi trên mặt đất. Người không đến, chỉ có cơn mưa tháng chạp và những nụ hoa ngại ngùng mở trong gió. Hay giữa đêm xuân, ý thôi trông chờ, những bước chân tịch mịch mở lòng hoa,
chân về trong ý niệm ngừng
giữa đêm hoa nở nụ bừng bừng khai
Cuối năm Canh Dần
(Tháng 1, 2011)
______________
[1] Gõ Cửa Thiền (101 Zen Stories – Thiền Sư Muju) Nguyên Minh dịch
[2] Thiên Thai, nhạc Văn Cao
[3] Cảnh đoạn trường, thơ Thái Can
Em về điểm phấn tô son lại
Ngạo với nhân gian một nụ cười.