Nguyễn Phú Yên
CHƯƠNG XIV
NHẠC THIẾU NHI VÀ NHẠC SINH HOẠT CỘNG ĐỒNG
Trong hoàn cảnh chiến tranh, mặc dù bom đạn tràn lan trên xứ sở nhưng lứa tuổi thanh thiếu niên không vì thế mà bị lãng quên. Đó là lứa tuổi tươi đẹp của cuộc đời và là tương lai của đất nước. Ngoài việc được chăm lo việc học hành, được giáo dục để trở thành người hữu ích cho xã hội, họ còn được chăm lo về mặt tinh thần, được giữ gìn sự thanh cao cho tâm hồn, nêu cao tình nhân ái trong tương quan với nhân quần xã hội. Đó là nhiệm vụ của giáo dục thẩm mỹ, và âm nhạc đã góp phần trong việc đem lại cái đẹp với tinh thần nhân văn, đã đem đến cho thanh thiếu niên những cơ hội sinh hoạt vui tươi với cộng đồng.
I. NHẠC THIẾU NHI
Ở miền Nam nếu các nhạc sĩ dành nhiều công sức để viết hàng chục ngàn bài hát dành cho người lớn thì nhạc cho thiếu nhi chiếm một số lượng khiêm tốn hơn. Tuy nhiên vẫn có nhiều nhạc sĩ với muôn vàn yêu thương tuổi nhỏ âm thầm quan tâm và nghĩ đến nhu cầu vui chơi ca hát để sáng tác những bài hát cho các em. Vì vậy trong sinh hoạt vui chơi của tuổi thơ vẫn có rất nhiều bài hát vui tươi, phấn chấn, phù hợp với tâm lý lứa tuổi, đôi khi mang tính chất giáo dục qua những câu chuyện thể hiện qua các giai điệu dễ nhớ, dễ thuộc.
1. Bài hát ca ngợi tuổi thơ
Trước hết đó là những bài nói về lứa tuổi được yêu thương của các em, các bài đồng dao vốn có sẵn trong kho tàng dân gian, sau đó là những khúc nhạc đơn giản từ trong cuộc sống hằng ngày, từ môi trường xã hội chung quanh và từ thiên nhiên diệu kỳ. Các nhạc sĩ bằng con mắt nghệ thuật, bằng cảm xúc hồn nhiên đã đem đến cho các em những khúc ca dễ gây ấn tượng và đọng lại lâu dài trong ký ức của tuổi thơ. Những khúc ca ấy các nhạc sĩ đôi khi không đặt mình trong tâm thế của lứa tuổi thiếu nhi mà trong tư cách người lớn để kể chuyện cho các em, rung cảm theo tình cảm của các em bằng tiết tấu vui nhộn để dễ lôi cuốn thiếu nhi.
Hãy nghe lời ngợi ca tuổi thơ, lứa tuổi tươi đẹp của đời người mà ai cũng từng trải qua trong đời qua một bài hát với tiết tấu dìu dặt của điệu luân vũ:
1. Trời xanh xanh mát, hương thơm thơm ngát
Cùng nhau ta múa điệu ca, cùng nhau ta hát đời ta
Nhụy hoa thanh khiết, men hoa ngây ngất
Hát cho tâm hồn được khuây
Cũng như cánh đẹp được bay.
ĐK: Sớm bắt bướm hái hoa kêu la nô đùa
Chiều lại ra dạo chơi vườn hoa
Tối quyến luyến má ba vui ca bên đèn
Mười giờ đêm nằm ngủ mơ thấy tiên.
2. Cười vui ca hát, tươi thắm đôi môi ướt
Bàn tay năm ngón cùng xinh
Màu da trong trắng mượt tinh
Chìm trong đôi mắt bao ước mơ trong vắt
Sướng thay cho đời trẻ thơ
Mỗi trang là một bài thơ. (vào điệp khúc)
3. Trẻ con theo tánh ưa trái cây ưa bánh
Hàm răng hay sún vì chua, mà ai cho bánh thì ưa
Dầm mưa dang nắng, chơi cát dơ mẹ mắng
Sống vui trong bầu trời xanh
Sướng thay cho đời trẻ thơ. (vào điệp khúc)
(Lê Thương, Tuổi thơ)
Đây đàn chim ca, tắm ngàn tia nắng
Đây muôn nụ hôn ngây thơ trinh trắng
Đây đàn bướm lạ cánh nghìn màu dâng
Đây làn gió lạ thắm nhiều hương xuân.
Em là chim xinh, lá hoa hồng thắm
Là bướm trong lành, lá gió xa xăm
Vui ca trên đường đoàn ấu niên nay
Nguyện làm tươi sáng Việt Nam ngày mai.
(Lê Cao Phan, Ấu niên ca)
Hôm nay ca hát cho đời thêm nở hoa
Ta đi trong nắng chan hòa bao nguồn sống
Vui lên vui lên ca hát, tung tăng tung tăng ta múa
Cho bao ưu tư xóa tan tâm hồn.
Hôm nay ca hát cho đời vui nở hoa
Ta đi trong nắng chan hòa bao nhựa sống
Đi lên đi lên cất bước, reo lên reo lên cất tiếng hát
Non xanh bao la ta chứa chan tình thương.
(Nguyễn Văn Cao, Thiếu niên âu ca)
Tuổi thơ thích múa ca. Tiếng ca, điệu múa trong khung cảnh êm đềm và tươi thắm sẽ đem đến cho các em niềm vui bất tận:
Nhi đồng chúng ta vui cùng múa ca
Nắm tay nhau trong vườn xuân thắm hoa.
Vang lừng hát ca nhịp nhàng múa ca
Chúng ta vui trong lòng non nước nhà.
Đời nồng thắm sắc hương,
Đời là gió muôn phương
Đời là hoa đang nở
Cùng chim trong nắng mới
Mình còn bé thơ ngây,
Nhịp nhàng múa ca say
Nào cùng hoa luôn nở
Cười cùng chim hót vui.
Đời còn lúc ban mai,
Đời còn lúc xanh tươi
Trời bình minh lên sáng ngời
Xuân đang phơi phới
Mình còn bé thơ ngây
Nhịp nhàng múa ca say
Nguyền đời ta luôn sáng ngời
Như lòng thắm tươi.
(Lê Cao Phan, Nhi đồng múa ca)
Tuổi thơ luôn đem lại niềm vui tựa như bình minh của một ngày mới. Chúng ta yêu thương các em, vui cùng các em trong bầu khí được vui chơi, ca hát, đón mừng cuộc sống đẹp tươi:
Reo vang reo, ca vang ca
Cất tiếng hát vang đồng xanh vang lừng
La bao la, tươi xinh tươi
Ánh sáng tưng bừng hoa lá.
Cây rung cây, hoa đua hoa
Khắp nơi bình minh rắt reo hương nồng
Gió đón gió, sáng chiếu sáng
Bình minh sáng ngập hồn ta.
Líu líu lo lo chim oanh hót say sưa
Hót lên chào mừng bình minh luôn tươi sáng
Tang tang tang tính tang tang. Ta ca hát say sưa
Hát lên chào mừng bình minh sáng muôn năm.
(Lưu Hữu Phước, Reo vang bình minh)
Đêm tan dần
Bình minh vừa le lói gieo vui
Chúng em đều mừng vui
Ngày tươi sáng đến rồi
Trông xa xa ánh dương
Bừng lên trong muôn tiếng ca
Chim tung bay nhởn nhơ đùa chơi
Trên muôn cánh hoa
Sương mai giăng khắp nơi
Chìm trong bao tia nắng tươi
Anh em ta hát vang
Cho cuộc đời sáng ngời…
(Bùi Tuấn Anh, Ca khúc bình minh)
2. Bài hát về yêu thương gia đình, trường lớp, thầy cô
Đó còn là những bài hát về yêu thương gia đình, ba mẹ, yêu trường lớp, yêu thương thầy cô để rồi mai sau sẽ nên người để giúp đời:
Nếu hỏi rằng, em yêu ai
Thì em rằng em yêu ba (nè)
Thì em rằng em yêu má (nè)
Yêu chị, yêu anh, yêu hết cả nhà
(Nhưng) nhất là yêu má cơ.
Nếu hỏi rằng, em yêu ai
Thì em rằng em yêu ông (nè)
Thì em rằng em yêu bà (nè)
Bác, dì, cậu, cô, yêu hết họ hàng
(Nhưng) nhất là yêu bà cơ.
Nếu hỏi rằng, em yêu ai
Thì em rằng yêu quê hương (nè)
Thì em rằng yêu mái trường (nè)
Yêu thầy, yêu cô, yêu hết cả trường
(Nhưng) nhất là cô giáo cơ.
(Hùng Lân, Em yêu ai)
Ngày từng ngày cắp sách đến trường
Học hành chăm ba mẹ mới cưng
Học hành chăm thầy yêu bạn mến
Em gắng học, em học chăm
Em gắng học, em học chăm.
(Trần Văn Bùi, Chăm ngoan)
Với tuổi thơ, hình ảnh để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng các em chính là mái trường, nơi các em có thầy cô, bạn bè, những giờ học, những ngày tan trường và tựu trường:
Giờ ra chơi ba tiếng trống
Đánh tùng tùng tùng
Giờ ra chơi với bạn bè
Em bước ra sân
Em tung tăng, em nô đùa
Chạy nhảy khắp nơi
Em chơi bi, em chơi cầu
Hoặc cùng đuổi bắt
Chơi cho hăng, chơi cho nhiều
Để vào lớp em học thật chăm.
(Trần Văn Bùi, Giờ ra chơi)
Tùng tùng xa nghe tiếng trống
Trong trường vang vang
Nhanh nhanh bước bước đi đều mau mau
Ta nên nhớ đến bao thầy cô
Đang trông đợi vì chúng ta
Gần vào trường rồi ta mau đi lên
Vào phòng học ngồi không nên lo ra
Tùng tùng bên tai tiếng trống
Tan trường vang vang
Mau ngay ngắn đứng lên rồi đi ra
Ta nên nhớ tới gia đình ta
Đang trông đợi vì chúng ta.
(Hoàng Anh Lương & Thu Hà, Trống trường)
Em đến trường, sáng nay em đến trường
Gió ban mai chim hót vui bên tai
Sương mai còn đọng trên khóm lá
Nắng tưng bừng theo nhịp chân vui…
(Trần Văn Bùi, Bước nhanh đến trường)
Trên đường về xóm thôn Tây Hồ
Ngày xưa có ngôi trường của em lúc bé
Chừng vài mươi đứa nhỏ bé thơ đùa nô
Sáng trưa giữa hai bài A B
Ông thầy em vẫn khuyên luôn hồi
Thầy mong các em khuyên bảo nhau tấn tới
Để trẻ thơ nước Việt chóng thành
Đám dân thương nòi mà dấn thân đi giúp đời…
(Lê Thương, Nhớ thầy xưa)
Con chuồn chuồn
Cái con chuồn chuồn nó vẫn bay xa
Em đừng buồn
Hỡi em đừng buồn
Với những khi xa nhà
Em ra trường làng
Em luôn luôn ngoan
Ôi má ba thương nhiều thương lắm.
Khi chiều tà đến khi chiều tà
Nắng tắt non xa
Em trở về bước em trở về
Nỗi sướng vui chan hòa
Trăng lên ngập ngừng
Quanh mâm cơm ngon
Em nhớ ơn ai trồng ai cấy.
(Viết Chung, Một ngày vui sống)
Ve kêu vang khi nắng lan ngoài sân
Tiếng ríu rít bầy chim non ra về
Sen đơm bông khi nắng chan đầy sân
Tiếng ríu rít chim chia tay chào nhau.
Chíp chíp kêu líu lo cành quyến luyến
Chim phân ly hẹn nhau đến đầu thu.
Ca hè về ánh nắng sáng
Trời xanh sáng sáng
Ca hè về hẹn gặp nhau đến lúc tàn sen
Ca hè về bước bước bước
Cầm tay nhớ nhé
Ca hè về bước bước bước
Nhịp chân bâng khuâng.
Rồi mai hết nắng chúng ta
Hân hoan đón chào niên mới
Cố gắng luôn ngày học chăm
Học hay chào đón tương lai vào tay.
(Trần Bửu Đức, Đầu hè tạm biệt)
3. Bài hát về quê hương, đất nước
Ngay từ lúc còn thơ bé, các em cũng được học những bài hát nói về cảnh sắc núi sông, đồng ruộng để dạy các em lòng yêu thương quê hương, lòng tự hào về đất nước Việt Nam:
Bên kia sông là đồng ruộng xanh
Bao năm qua lúa vẫn lên màu
Đây quê hương bốn mùa ruộng đất nuôi dân
Đây quê hương bốn mùa gạo lúa có nhau.
Bên kia sông là bờ ruộng dâu
Bao năm qua cây vẫn xanh màu
Đây quê hương bốn mùa vải vóc che thân
Đây quê hương bốn mùa lạnh ấm có nhau.
(Trần Văn Bùi, Đồng ruộng quê em)
Suối trong bên sườn non
Đang lướt trôi xuống chân đồi
Bước đường vui từ sườn núi suối chơi
Suối reo như trẻ em đang lúc chơi hát vui đời
Tiếng cười non của đời sống sáng tươi.
Rồi đây suối theo thác nguồn để thành sông
Dòng sông lớn đi thấm nhuần đồng lúa mới
Chúng em nghe tiếng suối ca tung khơi ngàn
Phân dòng suối đi thấm nhuần ruộng người dân…
(Lê Thương, Men bờ suối)
Nước đây nước Việt em
Một dòng lịch sử thiêng liêng
Chinh Bắc dẹp Nam
Đất đai rộng mở cõi bờ
Đã mấy lần đao binh,
Đã mấy lần thanh bình
Em thương mãi yêu hoài không thôi
Em thương mãi yêu hoài không thôi.
Nước đây nước Việt em
Lời mẹ chan hòa ru êm
Tiếng nói cùng chung núi sông
Đồng ruộng nối liền
Man mác tình quê hương,
Thắm thiết tình gia đình
Em thương mãi yêu hoài không thôi
Em thương mãi yêu hoài không thôi.
(Trần Văn Bùi, Nước em)
Hoàng Đạo Thúy, một trong những người sáng lập phong trào Hướng đạo sinh Việt Nam, viết lời ca theo giai điệu bài Lạc Âm Thiều trong nhạc đờn ca tài tử Nam bộ để dạy các em bài học lịch sử:
Anh hùng xưa, nhớ thời là thời niên thiếu
Dấy binh lấy lau làm cờ,
Quên mình là mình giúp nước
Hết sức giữ gìn đất nước
Dấn thân khắp nơi nguy nan
Ngàn thu lừng danh đất Bắc
Sứ quân khắp nơi kinh hoàng,
Tiếng lừng nước Nam.
(Anh hùng xưa)
Nhiều nhất vẫn là các bài hát dạy các em yêu đất nước Việt Nam chạy dài từ ải Nam Quan cho đến mũi Cà Mau, một đất nước vẹn toàn không thể chia cắt:
Nước Việt của em hình cong như chữ S
Lưng dựa Trường Sơn lòng ôm Thái Bình
Nước Việt của em miền Đông Nam châu Á
Qua bao cuộc thăng trầm
Nước Việt muôn đời liệt oanh…
(Trần Văn Bùi, Nước Việt đẹp xinh)
Việt Nam nước em
Đây núi cao tên Trường Sơn
Đây Cửu Long sông dài
Nuôi sống bao nhiêu người
Việt Nam nước em
Đồng xanh bao la xa phía chân trời
Đồng xanh bao la khắp nơi
Việt Nam nước em
Sông núi kia là của em
Em gắng công xây dựng
Cho nước em hùng cường
Việt Nam nước em
Ngày mai vui câu thống nhất
Huy hoàng hồn thiêng
Muôn năm Việt Nam.
(Lê Dinh, Tiếng hát yêu đời)
Em yêu, yêu mãi nước Việt em
Yêu từ miền đất Bắc,
Qua Trung đến Cà Mau.
Em yêu, yêu nước biếc non xanh
Yêu tình người dân quê
Yêu đời người anh hùng.
Em yêu, yêu sóng nước Cửu Long
Yêu dòng Hồng pha máu,
Hương giang bóng thành xưa.
Em yêu, yêu bóng dáng Thất Sơn
Yêu rừng trùng Tây nguyên,
Yêu lòng Trường Sơn dài.
Em yêu, yêu những mái nhà tranh
Yêu làng và yêu xóm,
Yêu luôn những đàn trâu
Em yêu, yêu lúa chín bên đê
Yêu cuộc đời gian lao,
Yêu cuộc đời dân nghèo.
(Trần Văn Bùi, Em yêu)
Ôi Việt Nam ngàn năm yêu dấu
Non nước xưa vẫn nước non này
Bao phen nguy biến lầm than dãi dầu
Dòng Việt thêm oai hùng ai hay?
Giang sơn Hồng Bàng khai sáng ban đầu
Bao cuộc thăng trầm vẫn còn đây
Quê hương ta oanh liệt ngàn thu
Danh thơm lưu truyền cõi đất này.
(Hùng Lân, Việt Nam yêu dấu)
Và đây là những lời khuyên răn, dạy bảo các thiếu niên nước nhà:
Một đoàn niên thiếu đắp xây đời mới
Một đoàn trai gái chung lo hạnh phúc
Về cho non nước điểm tô huy hoàng
Một đoàn thiếu niên đời vui lẽ sống.
Một đoàn niên thiếu đắp xây Tự do
Một đoàn trai gái chung lo đạo đức
Cùng bao sức sống hát lên oai hùng
Một đoàn thiếu niên ngày mai yên vui.
(Nguyễn Văn Cao, Thiếu niên hùng ca)
Ơi em bé Việt Nam
Ngày đêm chăm lo học hành
Mai đây em lớn dậy
Tìm quê hương thần thánh.
Ơi em bé Việt Nam
Ngày đêm chăm lo mọi đường
Non nước em đang chờ
Trên muôn bước quê hương.
Ơi em bé Việt Nam
Còn yêu lúa thơm mọi mùa
Em yêu cha yêu mẹ
Và yêu thương đồng lúa.
Ơi em bé Việt Nam
Còn yêu gió quê thì thầm
Mai mốt em lên đường
Việt Nam vẫn chờ em…
(Nguyễn Hữu Nghĩa, Em bé Việt Nam)
Các em cũng được dạy dỗ biết yêu cuộc sống của người nông dân:
Tía em hừng đông đi cày bừa
Má em hừng đông đi cày bừa
Tía em là một người nông dân
Má em cũng là người nông dân
Cùng sống trên đồng bao la.
Những đêm trời trăng lên tròn tròn
Gió đưa cành cây nghe xạc xào
Chúng em cùng họp đoàn vui chơi
Chúng em cùng họp đoàn vui ca
Trong ánh trăng ngà lung linh.
Ngày mùa về nơi nơi
Ðồng vàng đầy thênh thang
Chúng em cùng vui sống
Ở trên đồng lúa
Hòa bình về nơi nơi
Cuộc đời mình đang lên
Sáng như vầng trăng sáng
Rải trên đồng làng…
(Văn Lương, Tía em má em)
Không chỉ là lời ca vui tươi, đôi khi người nhạc sĩ còn gửi gắm vào bài ca lời dạy dỗ rèn luyện chí khí, gắng công đèn sách ngay từ khi các em bước vào tuổi hoa niên:
1. Tuổi hoa niên, tuổi hoa niên
Khóm măng non xinh tươi vươn lên
Tuổi ngây thơ đẹp vui tươi
Cánh hoa mai hương thơm vườn đời.
Ngàn câu ca, vạn câu thơ
Nói bao nhiêu sao cho trọn lời
Tuổi hoa niên đầy hương xuân
Sáng át ánh trăng rằm.
ĐK: Tuổi ấu trí tập rèn chí khí
Để mai sau tràn ngập tương lai
Bước vào đời gắng giúp mọi người
Hữu ích cho xã hội.
Cùng tiến bước vì đất nước
Giữ non sông thương yêu quê hương
Tuổi hoa niên, học cho nên
Xứng đáng công dân hiền.
Càng gắng sách đèn
Đúc rèn nhớ chớ quên
Nào ta trau dồi
Nên người ngày một tiến
Rồi mai sau này
Công thành nhớ chớ quên
Thầy với chúng bạn
Những người dẫn dắt nên.
2. Việt Nam yêu, Việt Nam yêu
Ngát hương thơm men xuân hiền hòa
Tuổi hoa niên, tuổi hoa niên
Những đóa hoa xinh tươi đẹp màu
Tuổi hoa niên, tuổi hoa niên
Lấy phương châm trung kiên làm đầu
Học cho mau để mai sau
Đất nước Nam tươi màu.
(Minh Kỳ, Tuổi hoa niên)
Nào đoàn niên thiếu
Cùng nhau ta hát ca đi
Ta hát thêm vui thắm tươi
Lòng chí càng thích chí
Trời còn bình minh kia
Vầng dương sáng đang lên
Chim hót trong cây gió
Nhẹ nhàng lướt đi khắp miền.
Nào đoàn niên thiếu
Cùng nhau vui khúc ca vang
Hăng hái dắt nhau bước mau
Lên bước đường tươi sáng
Nghìn lời non sông giục ta
Theo đích xa xăm
Vui hát lên cho tuổi thơ
Theo tiếng chim cười trong gió
Lừng vang trời thanh tiếng reo hò.
Bầy ta vang tiếng ca nhịp cười
Quyết cùng xây đắp
Tương lai người Việt mới
Cùng nhau dâng tiếng ca cho đời
Quyết cùng gieo sáng tươi cho đời ngày mai.
(Lê Cao Phan, Thiếu niên hành khúc)
Thiếu nhi Việt Nam hôm nay đây
Tay trong tay bước nối
Bước xây đời tươi mới
Khắp nơi đồng quê nơi phố phường
Cùng nhau hăng say
Sớm hôm ra công tập rèn.
Thiếu nhi Việt Nam noi gương xưa
Ta ganh đua cất tiếng hát
Vang trời Đông Á
Tiến cao vượt xa, tiến hơn người
Để xây vinh quang,
Quyết không ô danh Việt Nam…
(Trần Văn Bùi, Thiếu nhi Việt Nam hành khúc)
Đây đoàn học sinh
Tương lai sáng tươi huy hoàng
Non sông đang chờ đoàn ta vươn lên
Ta là học sinh
Chăm lo gắng công học hành
Luôn luôn trau dồi đức hạnh nết na.
Bình minh tung lên ánh dương
Soi con đường sáng
Khắp phương trời đất Việt
Nào nào cùng nhau
Xây đường vinh quang
Tô ngày mai đẹp rạng ngời non sông.
(Bùi Tuấn Anh, Nhịp bước học sinh)
Kìa đàn chim non
Đang tung tăng phía chân trời xa
Gọi đàn ta mau mau
Bên nhau hòa vang tiếng ca
Chúng ta mau họp đoàn
Hát vang theo nhịp đàn
Đời thanh xuân như đóa hoa trong ngần.
Còn gì đẹp hơn vui tươi hơn
Giấc mơ học sinh
Ngày ngày bên nhau
Ta say sưa cần chuyên sách đèn
Cố công ta học hành
Sá chi bao nhọc nhằn
Vì tương lai đang đón ta xây đời.
(Hiếu Anh, Gọi đàn)
Tuổi thiếu niên còn phải biết học tập lớp đàn anh để cùng nhau xây đắp quê hương:
Nào anh em đàn trẻ nước Nam, Việt Nam
Chúng ta mau kết đoàn tiến lên đường sáng.
Hồn trong trắng
Cùng gắng noi gương hiếu trung
Thiếu sinh Lạc Hồng ta tìm vết anh hùng.
Vai chen vai chúng ta cùng đi đi đi
Trên đường mới tiếng nước non vang lừng.
Khuyên ta nên đồng tâm đắp xây tương lai.
Nên nhớ rằng bền lòng mới thành công.
Nối chí lớn đàn anh chúng ta mau lên
Cho đáng mặt con Rồng cháu Tiên.
Vai chen vai chúng ta cùng đi đi đi
Ta cùng tiến nối gót theo anh tài
Lời non nước nhớ ghi trong lòng hăng hái
Cho giống nòi vang danh tài trai.
(Lưu Hữu Phước, Bài hát của thiếu sinh)
4. Bài hát mừng Trung thu
Mỗi năm đều có ngày Tết dành cho các em, đó là Tết Trung thu. Không có em nào không mong chờ ngày tết vui vẻ này, vì ở đó có trăng tròn mùa thu, có đủ loại lồng đèn để cùng chơi với bạn nhỏ trong xóm, trong làng:
Vui nô đùa đêm trăng sáng
Ánh trăng vàng ngời rạng tốt tươi
Tang tang tình tang tang tính
Nắm tay cùng đùa nhảy đêm trăng.
Ông trăng này ông trăng sáng
Xuống đây cùng đùa chạy trước sân
Đem tơ hồng nhanh nhanh quấn
Quấn cho dày cành lá trên cây.
Trên cung Hàn chị Hằng Nga
Xuống đây mà đồng giọng hát ca
Vui không già ta ca hát
Xuống đây lòng nào thấy cô đơn.
(Lương Phương, Vui đùa đêm trăng)
Đám lân con gồm mấy bé măng non
Cùng cầm đèn đứng đầu hàng
Dinh cắc dinh tùng cắc tùng
dinh cắc tùng tùng.
Lân múa quay vòng,
Hất hàm râu nhảy lung tung.
Cắc cắc mắt ông địa liếc liếc, các em vui
Cười chúm chím trên môi
Ngó con lân múa kỳ khôi
Ôi thôi kìa lân ngó lân
Chào mấy đèn đang cháy ào ào
Lân cúi lân quỳ muốn xin gì để ăn chăng
Đó mời ăn ông địa đó…
(Lê Thương, Đám múa lân con)
Ta tay cầm tay, ta vui lên này
Trung thu về đây đoàn ta sum vầy
Trăng lên ngàn cây
Lấp lánh muôn ánh tơ vàng
Trăng vui mừng thay,
Cầm tay cùng ca hòa vang
Ơ, trăng đẹp quá!
Tiếng hát ca văng vẳng
Xa lắng trong hồn ta
Trăng là ngọc ngà, trăng là bài ca
Ta tay cầm tay, ta ca nước non này
Trung thu về đây mình vui sum vầy
Trăng lên ngàn cây
Lấp lánh muôn ánh tơ vàng
Trăng vui mừng thay,
Cầm tay cùng ca hát vang.
(Văn Giảng, Trăng trung thu)
1. Tết Trung thu rước đèn đi chơi
Em rước đèn đi khắp phố phường
Lòng vui sướng với đèn trong tay
Em múa ca trong ánh trăng rằm.
Đèn ông sao với đèn cá chép
Đèn thiên nga với đèn bướm bướm
Em rước đèn này đến cung trăng
Đèn xanh lơ với đèn tím tím
Đèn xanh lam với đèn trắng trắng
Trong ánh đèn rực rỡ muôn màu.
2. Tít trên cao dáng tròn xinh xinh
Soi xuống trần ánh sáng dịu dàng
Rằm tháng tám bóng Hằng trong sáng
Em múa ca vui đón chị Hằng.
Tùng dinh dinh cắc tùng dinh dinh
Tùng dinh dinh cắc tùng dinh dinh
Em rước đèn này đến cung trăng.
Tùng dinh dinh cắc tùng dinh dinh
Tùng dinh dinh cắc tùng dinh dinh
Em rước đèn mừng đón chị Hằng.
3. Tết Trung thu bánh quà đầy mâm
Em bé nhà ưa đứng quây quần
Đòi hạt sen bánh dẻo đầy nhân
Em muốn ăn bốn, năm ba phần.
Ngọt thơm như bánh dẻo bánh nướng
Ngọt cay như mứt gừng mứt bí
Ăn mát lòng lại thấy vui thêm
Hạt dưa nghe cắn nổ lốp đốp
Người vui hoan nói cười hấp tấp
Bao tấm lòng mừng đón trăng rằm.
(Vân Thanh, Rước đèn tháng tám)
Trăng Trung thu, kìa trăng Trung thu
Sáng vàng vàng, sáng xuống trần gian
Em tung tăng, em nô đùa
Cùng bạn bè ca hát mừng trăng.
Trăng lên cao, kìa trăng lên cao
Gió ngọt ngào gió mát trời sao
Em nôn nao bao nhiêu ngày
Cùng bạn bè mừng Tết Trung thu…
(Trần Văn Bùi, Mừng Tết Trung thu)
1. Trăng sáng ngời, em hát mừng
Em múa theo lời ca
Nhìn trăng sáng, đồi thông
Treo áng mây trôi là đà
Tay xách đèn là em vui hát mừng
Nô đùa dưới trăng
Chị Hằng Nga ơi, hỡi nàng tiên nữ
Vui hiệp cùng thế nhân.
La lá là kia bánh quà ta sắp ra đầy sân
Cùng vui ăn, mời lăng xăng
Mỗi năm chung một lần
Vui hết mình là chung vui kết tình
Nhi đồng chúng ta
Đèn thu sáng quá chị Hằng
Vui ca trăng đẹp vờn ánh hoa.
2. Tung cắc tùng tung cắc tùng
Nhịp trống vang trời thu
Kìa ta đốt đèn hỏa tiễn nó bay lên vù vù
Bay tới trời là bay lên
Đến nhà chị Hằng chúng ta
Trời xanh bao la đẹp tình ngợi ca
Nhân loại là tiến xa…
(Lương Phương, Đêm Trung thu)
5. Bài hát vui chơi tập thể
Những bài ca khêu gợi tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước đã để lại dấu ấn tốt đẹp trong tâm hồn các em. Tuy nhiên, tuổi vui chơi thiếu nhi không chỉ gói gọn trong một vài bài hát và không chỉ cho riêng một ai cả. Các em thích hoạt động trong các đội, nhóm bạn, thích sinh hoạt tập thể cùng với các trò chơi. Vì vậy có rất nhiều bài hát, đôi khi ngắn gọn, để dùng trong các sinh hoạt như thế. Cũng chính vì sự ngắn gọn, đôi khi người ta quên cả tác giả các sáng tác ấy; qua thời gian nhiều bài hát chúng ta quên mất hoặc không tìm ra tác giả, vì vậy xin được ghi là khuyết danh.
Các nhạc sĩ cũng hiểu rằng tuổi thơ thích vui đùa nên có nhiều bài hát mô tả những con vật gần gũi với các em trong đời sống thường nhật với hình ảnh sống động, âm điệu vui tươi:
Em có nuôi một con chó
Trông nó to như con bò
Mai nó kêu gấu gấu gấu,
Trưa nó kêu gâu gâu gâu
Tối nó kêu gầu gầu gầu.
Em có nuôi một con dế,
Trông nó đen như than hầm.
Mai nó kêu ré ré ré,
Trưa nó kêu re re re,
Tối nó kêu rè rè rè.
(Con chó)
Bố em nuôi một con gà cồ
Sáng tới chiều cứ gáy o o
Má tức mình quăng tuốt vào lò
Ấy, em được một bữa thật no.
(Con gà cồ)
Trông kìa con voi nó đứng rung rinh
Vướng mình trong đám nhện đang vò tơ
Anh chàng voi ta thích chí mê tơi
Bèn mời anh khác đàng xa vào chơi.
(Con voi)
Hai con thằn lằn con
Đùa nhau cắn nhau đứt đuôi
Cha thằn lằn buồn thiu
Gọi chúng đến mới mắng cho
Hai con thằn lằn con,
Đuôi thì to nhưng đã cụt rồi
Ôi đớn đau quá trời,
Chúng khóc la tơi bời.
(Hai con thằn lằn con)
Con chuồn chuồn đậu trên cành trúc
Có thằng cu Tí lom khom đến gần
Cu Tèo đang đứng bờ ao
Đưa tay lên miệng nghêu ngao hát rằng:
Chuồn chuồn có cánh thì bay
(Bay đi ngay, bay đi ngay)
Có thằng cu Tí, cháu bà cụ Lý
Thò tay nắm ngay đuôi chuồn.
(Con chuồn chuồn)
Đêm khuya con muỗi vo ve
Cắn tay cắn đùi còn bay đi khoe
Úi cha, úi cha, úi chà vo ve,
Úi chà, ve vo ve úi chà.
Ơ hay con muỗi đen thui
Cứ bay xuống đùi rồi bay lên tay
Ớ hay, ớ hay, ơ hay. Đưa tay đánh bộp
Trúng cái phóc muỗi xẹp.
(Con muỗi)
Ra mà xem, cái gì nó ngồi trong góc
Nó đưa cái lưng ra ngoài, đó là con cóc
Con cóc con cóc nó ngồi trong góc
Nó đưa cái lưng ra ngoài, ấy là cóc con.
Ra mà xem, cái gì nó ngồi trong xó
Nó đưa cái tai ra ngoài, đó là con chó
Con chó con chó nó ngồi trong xó
Nó đưa cái tai ra ngoài, ấy là chó con.
Ra mà xem, cái gì nó ngồi trên cây
Nó đưa cái đuôi ra ngoài, đó là con khỉ
Con khỉ con khỉ nó ngồi nó nghĩ
Nó đưa cái đuôi ra ngoài, ấy là khỉ con…
(Ra mà xem)
Với lứa tuổi nhỏ, bài hát cũng là một bài học về thế giới loài vật, chẳng hạn mô tả một con voi to lớn, con cóc nhỏ bé cho các em hiểu rõ hơn:
Kìa nhìn xem trên kia có cái con chi to ghê
Trông to lớn hơn xe hơi, đang lăn bánh xe đi chơi
À thì ra con voi như vậy mà nghĩ ngợi hoài
Đàng sau nó mang một cái đuôi dài
Và hai cái tai trên đầu!
(Nguyễn Xuân Khoát, Con voi)
Con cóc nó leo cây võng cách
Con cóc nó leo cây võng cách
Nó leo sao nó rơi ngay xuống cọc
Ối thôi đau nó liền cạch đến già.
Cóc lon con, con cóc cóc lóc nhóc cóc con
Té đau nhưng không khóc, con cóc thế mà chì.
(Lê Thương, Con cóc leo võng)
Đôi khi bài hát từ câu ca dao mà các em được học từ nhỏ:
Meo meo con mèo mà đang leo leo trèo
Để lên xem chú chuột đâu
Nó lên xem chú chuột nào
Mà lên cây nó leo trèo
Nó lên xem chú chuột đâu.
Con mèo mà trèo cây cau
Hỏi thăm chú chuột (chích)
Chú chuột (chích) chú đi đâu vắng nhà
Chú chuột đi chợ đường xa
Mua mắm mua muối giỗ cha chú mèo
Chú mèo mèo ngoao.
(Lê Thương, Con mèo trèo cây cau)
Ếch ì ộp, anh ếch ì ộp
Thấy bò vàng khôi ngô quá
Xét ư mình, anh xét ư mình
Tí hon bé như hột gà
Tự nhủ thầm lẽ nào chịu thua
Liền phồng to cái bụng ra nữa.
Ếch bảo bạn, anh ếch bảo bạn:
"Tôi nào có thua chi bò".
Ếch ì ộp, anh ếch ì ộp
Ưỡn bụng phồng hơi cố gắng
Gắng thật nhiều, anh gắng thật nhiều
Nên bụng vỡ ra tan tành.
Chuyện đời một câu làm gương chung
Mình tự nên biết mình mới đúng
Sức ờ hèn, ờ sức ờ hèn
Xin đừng ước mong hơn người.
(Y Vân & Phùng Sửu, Ếch muốn bằng bò)
Chim chích chòe nó kêu chích chòe
Chim chích chòe nó kêu chích chòe
Nó đậu cành chanh, nó đậu cành chanh
Nó đậu cành chanh
Nó kêu chích chòe, nó kêu chích chòe
Chim chích chòe nó kêu chích chòe
Tôi ném hòn sành lăn cổ xuống ao
Nó kêu chích chòe, nó kêu chích chòe
Đem về vừa xáo vừa xào được ba bát đầy
Chim chích chòe nó kêu chích chòe
Ông Thầy ăn một, bà Cốt ăn hai
Cái đầu cái tai đem về biếu Chúa
Chúa hỏi thịt gì? Là chim chích chòe.
Chim chích chòe.
(Đức Quỳnh, Chim chích chòe)
Con cò, cò đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm, lộn cổ xuống ao.
Vớt vớt tôi nào, ới ới ông ơi!
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.
Có xáo thì xáo nước trong, ới ới ông ơi!
Chớ xáo nước đục đau lòng cò con.
(Nguyễn Xuân Khoát, Con cò đi ăn đêm)
Một con cò đứng cạnh bờ ao
Thấy con cá đến đớp nhanh nuốt vào.
Cười cho đời con cò tham ăn mắc mồi
Cười cho đời con cò tham ăn mắc mồi.
Ơi cò ơi, tham làm chi mà vội
Ơi cò ơi, gây lầm than cuộc đời.
Cho lòng hồ xanh thắm
Vui lòng anh đứng câu
Ơi cò ơi tiếng than còn mãi trên đời.
(Văn Giảng, Tham mồi)
Hai chú gà con đi chơi với nhau
Chú che cái dù, chú đội mũ trên đầu
Đang nói chuyện vui tay trong cánh tay
Ngó hai chú gà ra bạn thân ai tày, nào hay…
Trông thấy đằng xa con giun khá to
Chú quăng cái dù, chú liệng mũ co giò
Lôi kéo hồi lâu con giun đứt đôi
Cả hai té nhào xoa đầu u một hồi, thật đau!
(Lê Cao Phan, Hai chú gà con)
Kìa con chim non ríu rít kêu trên cành
Trời mây xanh xanh chim bay lượn quanh
Ngày vui như chim non, mái trường xây tổ ấm
Tuổi thơ bao ước mơ tung bay khắp trời mây…
(Trần Văn Bùi, Con chim non)
Kìa kìa đàn chim, đàn chim non reo ca vang
Vang hót ca vang lừng
Bầu trời cao sáng trong huy hoàng
Kìa kìa rừng cây, rừng cây xanh trước gió loang
Nghe gió đang rì rào cùng trời mây khúc mơ màng.
Đây êm đềm suối reo đàn, đây thông rừng hòa ca
Đây trời Việt nước non nhà,
Đây chim ngàn tưng bừng hòa ca.
(Ngô Ganh, Đàn chim non)
Các em còn thích những bài hát hài hước, ngộ nghĩnh. Chẳng hạn một bài hát với cách chơi chữ có vần điệu chỉ để mang lại cho các em những nụ cười:
Ông Nỉnh ông Ninh. Ông ra đầu đình
Ông gặp ông Nảng ông Nang
Ông Nảng ông Nang. Ông ra đầu làng
Ông gặp ông Nỉnh ông Ninh.
Nang Ninh đầu đình.
Và Ninh Nang đầu làng
Và Nang Ninh đầu đình
Và Ninh Nang đầu làng
Cả Nang Ninh làng đình Nang Ninh
Cả Nang Ninh làng đình
Nang Ninh làng đình Ninh.
Em Thở em Thơ. Em qua hàng dừa
Em gặp em Hải em Hai
Em Hải em Hai
Em qua vườn xoài. Em gặp em Thơ.
Thơ Hai vườn xoài
Và Hai Thơ vườn dừa
Và Thơ Hai vườn xoài
Và Hai Thơ vườn dừa
Cả Thơ Hai vườn xoài Thơ Hai
Cả Hai Thơ vườn dừa.
Hai Thơ vườn xoài Thơ.
Cô Chiểu cô Chiêu. Cô qua cầu kiều
Cô gặp cô Thỏa cô Thoa
Cô Thỏa cô Thoa. Cô qua vườn cà
Cô gặp cô Chiểu cô Chiêu.
Thoa Chiêu cầu kiều
Và Chiêu Thoa vườn cà
Rồi Thoa Chiêu cầu kiều
Rồi Chiêu Thoa vườn cà
Cả Chiêu Thoa cầu kiều Chiêu Thoa
Cả Thoa Chiêu vườn cà.
Chiêu Thoa cà vườn Thoa…
(Lê Thương, Ông Ninh ông Nang)
Một bài hát vui nhưng cũng là bài học về việc đánh răng, giữ gìn vệ sinh với lời ca hài hước:
Ê! Cái thằng Tí sún Tí sún
Nhe cái răng nham nhở chổi cùn
Vì nó lười đánh răng sớm tối
Lại ăn kẹo suốt ngày không ngơi.
Anh sún ơi! Này nghe chúng tôi
Chăm đánh răng cười trông mới tươi
Răng với tóc là gốc con người
Răng có đẹp thì đời mới vui.
Nào có khó gì việc đánh răng
Cầm bàn chải tựa như kéo đàn
Kem rất thơm ngọt đâu có ngán
Chỉ xoẹt xoạt mấy cái là xong.
(Hùng Lân, Thằng Tí sún)
Một cuộc dạo chơi tưởng tượng ra nước ngoài cũng là bài học về địa lý dễ nhớ, dễ thuộc, nhịp điệu vui tươi, phấn khởi:
Phiên khúc: Tính tính tính tình tang tang tang
Cuộc đời mình như chiếc thuyền nan
Trôi nó trôi bềnh bồng.
ĐK: Ði tới Tôkyô
Mình xách tay chiếc dù. Mặc áo kimônô
Tôkyô Tôkyô. Dù là dù với kimônô.
(trở lại phiên khúc)
ÐK: Ði tới Chicagô
Mình bắt tay găngxtơ. Cười với anh Charlot
Chicagô, Chicagô. Cười là cười với anh Charlot.
(trở lại phiên khúc)
ÐK: Ði tới Karachi
Mình muốn thêm béo phì. Thì đớp cơm cà ri
Karachi, Karachi. Phì là phì với cơm cà ri.
(trở lại phiên khúc)
ÐK: Ði tới Mêxicô
Mình thấy anh đấu bò. Ðội nón sombréro
Mêxicô, Mêxicô. Bò là bò với sombréro.
(trở lại phiên khúc)
ÐK: Ði tới Mônacô
Mình muốn mau hết tiền. Thì ghé Monte Carlo
Monaco, Monaco. Tiền là tiền với Monte Carlo.
(Minh Lương & Hồ Tấn Vinh, Chiếc thuyền nan)
Thằng Bờm, thằng Bờm có cái quạt mo
(Ừ hừ) Phú ông, phú ông muốn đổi ba bò chín trâu
Rằng chẳng lấy trâu. Bờm rằng Bờm chẳng lấy trâu
(Ừ hừ) Phú ông, phú ông muốn đổi một xâu cá mè
Rằng chẳng lấy mè. Bờm rằng Bờm chẳng lấy mè
(Ừ hừ) Phú ông, phú ông xin đổi một bè gỗ lim
Rằng chẳng lấy lim. Bờm rằng Bờm chẳng lấy lim
(Ừ hừ) Phú ông, phú ông muốn đổi con chim đồi mồi
Rằng chẳng lấy mồi. Bờm rằng Bờm chẳng lấy mồi
(Ừ hừ) Phú ông, phú ông muốn đổi nắm xôi Bờm cười.
(Nguyễn Xuân Khoát, Thằng Bờm)
Một thời gian khá lâu sau các sáng tác của Nguyễn Xuân Khoát, Lê Thương, Ngô Ganh, Lê Cao Phan…, chúng ta bắt gặp lại một số bài hát trong loạt bài Bé Ca của Phạm Duy với những giai điệu vui tươi dành cho tuổi thơ:
Bắt được con công, chú bé bắt được con công
Đem về biếu ông, biếu ông, ông cho con gà
Đem về biếu bà, biếu bà, bà cho quả thị
Đem về biếu chị, biếu chị, chị cho quả chanh
Đem về biếu anh, anh cho con chim tu hú…
(Phạm Duy, Chú bé bắt được con công)
A! Này bé! Con dế nó đậu cành tre
Em bắt đem về hát xẩm mà nghe
Đừng bắt đem về đánh lộn làm chi
Loài giun dế mang tội gì.
A! Này bé! Con dế nó nằm ổ sâu
Đào lỗ đem về cho ở hộp cao
Đừng bắt dế nghèo đánh bể đầu nhau
Để dế nó phải buồn rầu…
(Phạm Duy, Bé bắt dế)
Ông trăng xuống chơi cây cau thì cau sẽ cho mo
Ông trăng xuống chơi học trò thì học trò cho bút
Ông trăng xuống chơi ông bụt thì ông bụt cho chùa
Ông trăng xuống chơi nhà vua thì nhà vua cho lính
Ông trăng xuống chơi đền thánh thì cụ Chánh cho mõ…
(Phạm Duy, Ông trăng xuống chơi)
II. NHẠC SINH HOẠT CỘNG ĐỒNG
Ngoài các bài hát có thể hát đơn ca hoặc đồng ca, chúng ta còn có thể tìm thấy các bài ngắn gọn, dễ nhớ dễ thuộc, thường hát trong các tập thể, cộng đồng; đó là các tổ chức xã hội, tổ chức tôn giáo như Hội Thanh niên Thiện chí, Chương trình Phát triển Sinh hoạt học đường (CPS), Hội Hướng đạo Việt Nam, Thanh Sinh Công, Gia đình Phật tử, Du ca Việt Nam…
1. Vui họp mặt
Những bài hát tập thể đôi khi còn kết hợp với các động tác minh họa hoặc các vũ điệu sinh động, nhiều nhất ở trong các buổi họp mặt vui chơi, các buổi cắm trại:
Anh em ta, nắm tay
Ta vui chan hòa mừng ngày gặp nhau,
Ta hát ta múa ta ca.
Vây quanh chốn này tình thương bao la.
Và muôn tiếng cười hòa vang xa.
Ô ô ô, ô ô ồ ca vang trời.
(Anh em ta)
Tập tầm vông tay không tay có
Tập tầm vó tay có tay không
Tay nào không tay nào có
Tay nào có tay nào không…
Tập tầm vông…
(Tập tầm vông)
Tôi có hai bàn tay này
Anh có hai bàn tay này
Vỗ lên anh, vỗ lên anh
Vỗ cho đều, vỗ cho đều.
Tôi có hai bàn tay này
Anh có hai bàn tay này
Vỗ cho kêu, vỗ cho kêu
Vỗ cho đều này anh em ơi.
Tang tính tang tình tang tình (2 lần),
Vỗ nhanh nhanh, vỗ nhanh nhanh
Vỗ đem nguồn vui về dân lành
Tang tính tang tình tang tình (2 lần),
Vỗ to lên, vỗ to lên
Vỗ như giục lòng ta đi lên.
(Bài hát vỗ tay)
Bốn phương trời ta về đây chung vui
Không phân chia giọng nói tiếng cười.
Cùng nắm tay ta kết tình thân ái
Trao cho nhau những lời thiết tha
Trao cho nhau những gì mến thương.
(Bốn phương họp mặt)
Cùng nhau múa chung quanh vòng
Cùng nhau múa cùng vui.
Cùng nhau múa chung quanh vòng
Vui cùng nhau múa đều.
Nắm tay nhau bắt tay nhau,
Vui cùng nhau múa vui
Bắt tay nhau nắm tay nhau,
Vui cùng vui múa đều.
(Lưu Hữu Phước, Múa vui)
Cùng quây quần ta vui vui vui
Ta hát với nhau chơi chơi chơi
Rồi lên tiếng reo cười cười cười
Làm vui thú bao người người người.
(Cùng quây quần)
Chiều nay em đi câu cá
Và đem rá theo bắt cua
Làm sao cho được kha khá
Về cho má nấu canh chua.
Ô kìa con cua, ô kìa con cua (ấy chớ la)
Đừng la lớn nó chui xuống hang
Đừng la lớn nó chui xuống hang.
(Đi câu cá)
Cái nhà là nhà của ta,
Công khó ông cha làm ra
Cháu con phải gìn giữ lấy,
Muôn năm với nước non nhà.
Xóm làng là làng của ta,
Xương máu ông cha làm ra
Chúng ta phải gìn giữ lấy,
Muôn năm với nước non nhà.
Cánh đồng đơm đầy hương hoa
Công khó ông cha làm ra
Quyết tâm ta gìn giữ lấy
Nuôi nhau chung sống một nhà.
Xóm giềng là cùng quê hương
Chung sống vui bên ruộng nương
Có nhau để cùng chung sức
Vươn lên non nước hùng cường.
Cõi đời là đời của ta
Nuôi dưỡng công lao mẹ cha
Lớn khôn để gìn giữ nước
Thay nhau xây đắp sơn hà.
(LM. Nguyễn Văn Thích, Cái nhà)
Ta không chê của người
Ta không khen của ta
Nhưng dù sao đi nữa
Ta về ta tắm ao ta
Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn. (2 lần)
Dân mình ơi, ruộng ta sẵn có ta cày
Cơm no dạ ngày ngày
Gỗ tre sẵn có xây nhà, ta sống đời tự do.
Dân mình ơi, phải lo tự túc tự cường
Cho dân mạnh nước giàu
Đừng nên dựa thế
Nói người ta mắc nợ ngày sau.
(Phan Công Danh, Ta về ta tắm ao ta)
Các nhạc sĩ cũng ca ngợi cảnh đẹp tươi sáng, gợi niềm vui gắn bó tập thể, ca ngợi tình thân ái của những người bạn trẻ dù chỉ là lần gặp mặt lần đầu:
Nắng trong khóm cây xuân sáng ngời
Kìa chim bay xa xa ca hót trong mây
Gió trong khóm cây xuân sáng ngời
Kìa bao em tay nắm reo vang tiếng cười.
Ngàn hoa hé tưng bừng
Hương hoa nồng ngát
Ngàn chim hót vang lừng
Cất cánh ngang trời
Nắng đem thắm tươi
Cho khắp muôn người
Cùng nhau ta đi vui chơi khắp đó đây
Gió đem thắm tươi cho khắp muôn người
Cùng nhau ta tay nắm reo vang tiếng cười…
(Hoàng Quý, Nắng tươi)
Nào về đây ta họp mặt cùng nhau
Cuộc đời vui thú có lúc này thảnh thơi
Anh với tôi ta cùng sống vui cho trọn ngày
Rồi mai này chúng ta lại gặp nhau.
(Về đây họp đoàn)
Anh em chúng mình cùng nhau
Kéo đến đây mà hát xướng
Nghe tiếng còi cùng nhau
Kéo đến họp đoàn chơi.
Còn chần chờ gì nào, ta cùng nhau ca hát
Còn chần chờ gì nào, ta cùng nhau hát ca.
(Còi họp đoàn)
Anh em ta về cùng nhau ta quây quần (này)
Một, hai, ba, bốn, năm
Anh em ta về cùng nhau ta sum họp (này)
Năm, bốn, ba, hai, một.
Một – đều chân bước nhé!
Hai – quay nhìn nhau đi!
Ba – cầm tay chắc nhé!
Không muốn ai chia lìa.
Bốn – nhớ rằng:
Chúng ta bốn bể anh em một nhà!
Năm – giữ mãi tình này trong câu ca.
(Võ Tá Khánh &Tiến Lộc, Anh em ta về)
Hôm nay họp đoàn lòng em vui sướng
Bên em biết bao nhiêu người mến thương
Vui vui sum vầy nhìn nhau thân ái
Vui thay tiếc thay những khi sum vầy.
Đồng lòng cùng hát cất cao tiếng ca
Đồng lòng cười vang ha ha ha ha
Họp đoàn càng thấy vang lừng tiếng ca.
Đồng lòng cùng hát cất cao tiếng ca
Đồng lòng cười vang ha ha ha ha
Họp đoàn càng thấy mến yêu nước nhà.
(Tâm Nguyên, Họp đoàn)
Gặp nhau rồi thì phải làm quen, nhiều khi nhớ ra đã từng gặp anh chị ở đâu đó rồi. Nhưng dù sao đã gặp hay chưa thì chúng ta vẫn ở bên nhau và sẽ nối tình thân ái:
Tôi trông anh (chị) quen quá (i a) đi thôi
Hình như đã gặp nhau ở đâu rồi thì phải
Cờ tình cờ lại gặp nhau đây phen nữa
Mối (i a) thân tình đượm nồng hơn xưa.
Tôi tặng anh (chị) một trời mộng đẹp
Hoa tình thương trùng trùng điệp điệp
Một phen gặp là muôn phen nhớ
Thương là thương, thương mấy (í a) cho vừa.
(Hùng Lân, Hát làm quen)
Ta hát to hát nhỏ, nhỏ, nhỏ
Rồi ta ngồi kể chuyện cho nhau nghe
Ô ố ô Ô ồ ô Ố ô ồ
Ta vui ca hát, hát cho vui đời ta.
(Hát to, hát nhỏ)
Ơ này này anh ơ này này em
Lại là lại gần nhau, lại là lại gần nhau
Xem cho rõ mặt nhau.
Ơ này này anh ơ này này em
Lại là lại gần nhau, lại là lại gần nhau
Kể cho nhau chuyện nhà,
Kể cho nhau chuyện xa
Dù ngày qua mang bao đau thương
Và ngày mai biết bao gian truân
Nhưng ta vẫn bền gan.
(Trần Văn Bùi, Lại gần nhau)
Mừng là mừng gặp nhau như gió (í a) gặp mây
Mừng là mừng gặp nhau ta nối (í a) vòng tay
Người về từ miền núi, người về từ miền xuôi
Đây đến đây chung nhịp đời.
Mừng là mừng gặp nhau
Như lúa (a) non ngậm sương
Mừng là mừng gặp nhau
Ta kết (í a) tình thương
Người dù từ đâu tới, người đều là bạn tôi
Chăm đuốc tình người bạn ơi!
(Hùng Lân, Mừng gặp nhau)
Cuộc gặp gỡ vui vầy đến đâu cũng sẽ đến ngày chia tay, chúng ta chia tay nhau mà nhung nhớ vẫn đầy:
Gặp nhau đây rồi chia tay
Ngày dài như đã vụt qua trong phút giây
Niềm hăng say còn chưa phai
Đường trường sông núi hẹn mai ta sum vầy
Đường trường sông núi hẹn mai ta sum vầy.
Rừng linh thiêng, rừng Lam Sơn
Rừng trầm lên tiếng gọi cây xanh Chí Linh
Về quê hương, về Chi Lăng
Đường về xao xuyến lửa nung sôi máu hồng
Đường về xao xuyến lửa nung sôi máu hồng.
Còn trong ta, tình bao la
Cuộc đời niên thiếu bừng lên bao ước mơ
Rồi suy tư, lời đêm qua
Dặn lòng hãy nhớ lời yêu thương nhắn về
Dặn lòng hãy nhớ lời yêu thương nhắn về.
(Viết Chung, Gặp nhau đây)
2. Vui cắm trại
Những cuộc gặp mặt như thế thường xảy ra khi có họp trại của trường học, lúc đó phải dựng lều, tổ chức trò chơi, lửa trại… Tất cả mọi công đoạn này các bạn trẻ đều được trải qua thời gian rèn luyện kỹ năng và kinh nghiệm. Đây là niềm vui của tập thể khi cùng họp trại:
Trại trường, trại trường là nơi cao nguyên
Núi đồi, núi đồi tình yêu thiên nhiên
Thác reo, thác reo nghe chăng lời khuyên
Bão bùng, bão bùng giữ vững lái thuyền.
Trại trường, trại trường rèn trang thanh niên
Núi đồi, núi đồi tình yêu thiên nhiên
Thác reo, thác reo khúc ca triền miên
Gió lạnh, gió lạnh chen với nắng hiền.
(Trại trường)
Niềm vui khi được dựng lều và cũng lá lúc bạn trẻ thi thố tài năng:
Dựng lều lên mau anh em
Chúng ta dựng lều lên mau
Dựng thật ngay ngắn
Và nhớ buộc đúng nút dây.
Mái lều cho căng, anh em
Nhớ xem mái lều cho căng
Rồi đào rãnh nước cho ngay
Chúng ta mới xong cái lều.
(Dựng lều lên)
Giây phút vui vầy lớn nhất chính là lúc đốt lửa trại, cũng là lúc lời ca tiếng hát được cất lên:
Ta đốt to cho bừng lên sáng
Đốt to cho bừng lên sáng
Đốt to cho bừng lên sáng sáng lên.
Mau các anh em cùng mau đến
Chóng nhanh lên Đoàn sinh nhé
Chóng lên không thôi các anh chờ ta…
(Gọi lửa, khuyết danh)
Bập bùng lửa hồng, ngồi bên nhau ta hát vang
Reo ca mừng vui mến thương nhau vô vàn
Lửa hồng bừng soi sáng
Trong bóng đêm thâu tràn lan
Nào còn gì vui hơn
Chung sống bên ngọn lửa hồng.
Lửa hồng gần tàn
Lòng dâng lên bao luyến thương
Mong sao tình ta mãi bên nhau êm đềm
Rồi ngày nào xa cách
Ta nhớ nơi đây trại đêm
Ngọn lửa hồng như ghi sau
Mối ân tình thắm nồng.
(Đêm lửa trại)
1. Anh em ta, mau cố chất cây khô
Vào đây đốt chung
Đêm khuya nghe, tiếng tí tách
Cây khô nổ vang giữa rừng
Dang tay nhau đứng vòng quanh lửa hồng
Trong khói xanh trong đêm bốc cao
Cùng cầm tay hát vang lừng ta hát
Lửa thêm sáng tươi xua tan bóng đêm
Anh em ta vui đùa ca hát
Hát cho đời vui vui thật vui.
2. Anh em ơi ta hãy lắng tai nghe
Ngàn muôn tiếng vang
Trong đêm khuya trông ánh khói
Điểm tô rừng cây rõ ràng
Lên cho cao nhất bùng cao sáng bùng
To nữa lên cao to nữa lên
Bùng bùng cao ngất bùng cao sáng
Bùng to nữa lên cao to nữa lên
Lên cho cao càng cao cao vút
Bốc lên nào cao cao thật cao.
(Văn Giảng, Nhảy lửa)
Trong đêm thâu quanh ánh lửa hồng
Dưới ngàn cây xanh lá
Anh em ta quây quần chốn này
Cất cao muôn lời ca
Đêm hôm nay ta nắm tay nhau
Ta hát cho quên sầu
Mai ra đi không chút vấn vương,
Chiến trường kia tranh đấu.
Là tài trai chí bốn phương
Một lòng quyết lên đường
Lửa bùng lên, tí tách reo
Như gợi mối căm hờn.
Đoàn ta vì sông núi, dẹp tan đời tăm tối
Tiến bước lên, chiến đấu cho đất Việt
Bừng sáng muôn đời.
(Quanh lửa hồng, nhạc Văn Khôi, lời Nguyễn Thiện Tơ)
Nào chúng mình ra
Quay một vòng hát mà chơi
Hòa cao tiếng lên
Đưa nhịp lòng vang khắp nơi.
Đời bày có ta
Sao bỏ hoài những ngày vui
Vui cùng nhau hát, bao tình thân ái,
Bao lòng hăng hái.
Nào đứng cầm tay
Chung một vòng nối tình thâm
Lòng khắng khít nhau
Ca một lời yêu chứa chan
Đồng chí đồng tâm
Theo gương này giống nhà Nam
Vui cùng nhau hát,
Bao tình thân ái, bao lòng hăng hái.
Nào cất đều lên
Vang một trời tiếng hùng ca
Mừng trông nước non
Vui tươi dường như gấm hoa
Hầu khắp còn ghi
Công anh hùng chí ngày xưa
Vui cùng nhau hát,
Bao tình thân ái, bao lòng hăng hái.
(Nguyễn Quý Thuận, Tuổi xuân
hoặc Quây quần nhảy múa)
Càng đông chúng ta càng vui nhiều
Càng đông lại được thú nhiều.
Càng đông chúng ta càng vui nhiều
Càng đông lại mạnh nhiều.
Nhiều đi họp được biết nhiều
Nhiều đi trại được thú nhiều,
Nhiều đi được lợi nhiều.
(Càng đông càng vui)
Vui ca lên nào anh em ơi
Hát cho lòng thắm tươi
Đừng thấy khó mà mau chân lui
Ta cứ tiến trên đường
Dù cho mưa rơi lòng ta thêm tươi
Chớ khi nào có quên
Cùng cất tiếng hòa vang trong mây
Cho bao người đều vui.
Vui ca lên nào anh em ơi
Chớ đau buồn khóc than
Đời tươi thắm vì trong sương mưa
Luôn tiếng hát vang lừng
Kìa chim trong cây, kìa ong bên hoa,
Bướm lưng trời thiết tha
Cùng nhau sống vầy vui quanh năm,
Tô thêm tươi đời hoa.
Vui ca lên nào anh em ơi,
Hát cho đời thắm tươi
Lời ca khắp đồng quê xanh tươi
Mang khắp chốn non ngàn
Mặc sương mưa rơi lời ca không nguôi,
Tiến theo nguồn sống vui
Nào cất tiếng hòa vang trong mây,
Cho bao người đều vui.
(Hoàng Quý, Vui ca lên)
Vui là vui quá, vui là vui ghê
Vui không chỗ nào chê.
Vui là vui quá, vui là vui ghê
Vui không chê chỗ nào.
(Vui quá vui ghê)
Vui là vui là vui chúng mình vui nhiều
Vui là vui là vui chúng mình vui quá
Vui là vui là vui chúng mình vui nhiều
Vui là vui là vui chúng mình quá vui.
(Vui là vui)
Này bạn vui mà muốn tỏ ra
Thì vỗ đôi tay (1, 2)
Này bạn vui mà muốn tỏ ra
Thì vỗ đôi tay (1, 2)
Này bạn vui mà muốn tỏ ra và
Lòng bạn nôn nao cho quanh đây
Biết lòng bạn vui mà muốn tỏ ra
Thì vỗ đôi tay. (1, 2)
(Này bạn vui)
Tung lên trên trời xanh tiếng hát
Êm như ru chiều hôm gió mát
Chim líu lo trên không trung tưng bừng
Đây thú vui vui vui vui không ngừng.
(Tung lên trời xanh)
Nào anh em cùng ra đây
Xem chúng em đua nhau chơi kèn
Tò tí tò, tò tí te, tò ti tò tí te te tò.
Nào anh em cùng ra đây
Xem chúng em đua nhau chơi đàn
Fa la fa, fa la sol, fa la fa la sol sol fa.
Nào anh em cùng ra đây
Xem chúng em đua nhau chơi tùng
Tùng cắc tùng, tùng cắc cheng,
Tùng cắc tùng cắc cheng cheng tùng.
(Hòa nhạc)
Một ngón tay nhúc nhích này,
Một ngón tay nhúc nhích này
Một ngón tay nhúc nhích
Cũng làm chúng ta vui rồi.
Hai ngón tay nhúc nhích này,
Hai ngón tay nhúc nhích này
Hai ngón tay nhúc nhích, nhúc nhích
Cũng làm chúng ta vui rồi.
Ba ngón tay nhúc nhích này,
Ba ngón tay nhúc nhích này
Ba ngón tay nhúc nhích, nhúc nhích, nhúc nhích
Cũng làm chúng ta vui rồi…
Mười ngón tay nhúc nhích này,
Mười ngón tay nhúc nhích này
Mười ngón tay nhúc nhích, nhúc nhích,
nhúc nhích, nhúc nhích, nhúc nhích,
nhúc nhích, nhúc nhích, nhúc nhích, nhúc nhích,
nhúc nhích cũng làm chúng ta vui rồi.
(Ngón tay nhúc nhích)
Đường đi khó, không khó vì ngăn sông cách núi,
Nhưng khó vì lòng người ngại núi e sông. (2 lần)
Anh em ta ơi! Đường dài còn dài
Còn nhiều trở ngại và còn nhiều gian khó
Kiên gan, kiên gan. Anh em ta ơi! Cố tâm vượt qua.
(Phan Công Danh, Đường đi không khó)
Dây thân ái lan rộng muôn nhà
Tay sắp xa nhưng tim không xa
Vui tươi ta biết trong lòng nhớ lòng
Ca hát vang không gian đơm hoa.
Đường tuy xa nhưng tình bao la
Tiếng hát theo hương thơm nhà lưu truyền
Dù cách xa ngàn dặm nhưng gần
Vang hát ca chia tay đừng buồn.
(Lê Lừng, Dây thân ái)
Mãi mãi bên nhau nối chặt vòng tay
Ta vui sum vầy
Mãi mãi bên nhau khắc nguyện từ đây
Ta luôn có nhau.
Ta mong cho quê hương sáng ngời
Trong tình yêu mến tràn lan khắp nơi.
Ta yêu cho quê hương ngát trời
Trong niềm tin mới
Vui ngày Bắc Nam thôi hết tang thương
Mãi mãi bên nhau. Mãi mãi bên nhau.
(Nguyễn Đức Quang, Mãi mãi bên nhau)
Trong bài ca sinh hoạt cộng đồng, người ta bắt gặp một vài bài lấy từ nhạc nước ngoài, thường ngắn gọn, chẳng hạn bài Bài ca tạm biệt, lời Việt theo giai điệu bài Auld Lang Syne, một bài hát truyền thống của Scotland, được bạn trẻ hát trong giây phút chia tay:
Vì đâu anh em chúng ta
Ngày nay sắp cùng bùi ngùi xa cách
Cớ sao ta không còn trông
Rồi đây có ngày mình còn gặp nhau.
Cách xa nhưng ta hằng vui
Vì nay hiểu sau còn ngày sung sướng
Cách xa nhưng ta hằng mong
Rồi đây có ngày mình còn gặp nhau.
Hoặc hai bài ca viết theo giai điệu bài hát thiếu nhi của Pháp Frère Jacques:
Kìa con bướm vàng,
Kìa con bướm vàng
Xòe đôi cánh, xòe đôi cánh
Bay nhấp nhô trên hoa hồng
Bay nhấp nhô trên hoa hồng
Ta ngồi xem, ta ngồi xem.
(Con bướm vàng)
Giờ ăn đến rồi, giờ ăn đến rồi
Mời anh xơi, mời chị xơi
Giơ bát cơm cho cao này
Giơ bát cơm cho cao này
Ta cùng ăn, ta cùng ăn.
(Giờ ăn đến rồi)
3. Bài ca sinh hoạt tôn giáo
Ngoài những bài ca dành cho thanh thiếu nhi trong các hoạt động tập thể, cộng đồng, còn có những bài riêng cho các tổ chức tôn giáo. Các bạn chỉ hát khi có các sinh hoạt riêng của tôn giáo mình, chẳng hạn như các gia đình Phật tử. Lời ca trong các bài hát Phật giáo thường tập trung vào nội dung ca ngợi đức Phật, ca ngợi triết lý đạo Phật, tinh thần bi trí dũng, luật nhân quả, sự vô thường… hoặc những bài diễn tả tình cảm nhớ thầy, nhớ chùa…
Trong sinh hoạt cộng đồng, sợi dây kết nối mọi thành viên là một vòng tròn biểu trưng cho tình thân viên mãn:
Cầm tay nhau kết thành vòng tròn,
Tròn như mặt trăng tươi sáng
Cầm tay nhau kết thành vòng tròn,
Tròn như vầng dương chói rạng.
Cho chim bồ câu lượn thành vòng tròn
Cho tay trong tay kết chặt tình bạn
Cho hành tinh vang lên, vang lên… tiếng ca.
Cho chim bồ câu lượn thành vòng tròn
Cho tay trong tay kết chặt tình bạn
Cho hành tinh tươi xanh tươi xanh
Không còn chiến tranh.
(Kết thành vòng tròn)
Trong sinh hoạt của Gia đình Phật tử, các thành viên thường hát bài hát chính thức của Phật giáo Việt Nam. Bài này cũng được hát khi khai mạc các buổi lễ trang nghiêm của Giáo hội:
Phật giáo Việt Nam thống nhất
Bắc Nam Trung từ nay
Một lòng chúng ta tiến lên vì đạo thiêng
Nào cùng vui trong ánh đạo vàng
Rạng ngời bốn phương
Vang ca đón chào Phật giáo Việt Nam.
Noi tấm gương ngài Thích Ca
Giải thoát chúng sinh
Chúng ta dốc lòng nguyện cùng
Gieo rắc quanh mình
Bao nỗi vui lành tràn lan hòng tan đau đớn
Chắp tay ta cùng dưới đài sen thắm kết đoàn.
Phật giáo Việt Nam thống nhất
Bắc Nam Trung từ nay
Nào cùng nắm tay kết lên một đài sen
Cùng làm sao cho
Đóa sen người đời đời ngát hương
Muôn phương thấm nhuần Phật giáo Việt Nam.
(Lê Cao Phan, Phật giáo Việt Nam)
Nam Mô Thích Ca Mâu Ni Phật
Nam Mô Thích Ca Mâu Ni Phật
Người thương cứu trần gian
Nơi trầm luân kiếp cơ hàn
Nam Mô Thích Ca Mâu Ni Phật
Xin Người ban phước lành cho
Từ trời cao đầy ước mơ.
Nam Mô Thích Ca Mâu Ni Phật
Nam Mô Thích Ca Mâu Ni Phật
Người vớt tâm hồn đầy buồn thương
Ban ngàn phước cho trần gian
Nam Mô Thích Ca Mâu Ni Phật
Nam Mô Thích Ca Mâu Ni Phật
A Di Đà Phật.
(Thẩm Oánh, Thích Ca Mâu Ni Phật)
Trời là trời rạng đông tươi sáng
Tươi sáng rằm tháng tư
Đức Đức Phật Thích Ca ra đời
Đem chuyện lành an vui muôn loài
Ngàn điệu nhạc thần tiên dồn lên
Hùng vang chào đón tưng bừng.
Tim muôn loài như trăng trăng rằm
Rung theo Ngài nguồn sáng tương lai.
Hát mừng hát vui lên ngày này
Cho lòng ta hương thơm Đạo về
Này cùng nhau cầm tay hò reo
Nhạc bình minh lòng ta hòa theo.
Trời là trời rạng đông tươi sáng
Tươi sáng tươi sáng huy hoàng
Vui đón chào Thích Ca ra đời
Vui ca ngợi ngày sáng khắp nơi.
(Nguyên Thông, Mừng ngày đản sanh)
Đây là bài ca chính thức của Gia đình Phật tử Việt Nam mà mọi thành viên đều thuộc lòng:
Kìa xem đóa sen trắng thơm
Nghìn hào quang chiếu sáng trên bùn
Hình dung Bổn sư chúng ta
Lòng từ bi trí giác vô cùng.
Đồng thề nguyện một dạ theo Phật
Nguyện sửa mình ngày thêm tinh khiết
Đến bao giờ được tòa sen ngát
Tỏa hương thơm từ bi tận cùng.
(Sen trắng, nhạc: Ưng Hội, lời Phan Hữu Bình, Nguyễn Hữu Quán)
Sau khi đọc bài kinh Sám hối, các thành viên trong Gia đình Phật tử sẽ đồng ca bài hát này:
Trầm hương đốt xông ngát mười phương
Nguyện nguyện kinh Đức Nghiêm Từ vô lường
Cầu cầu xin chứng tâm thành chúng con
Vận vận khói kết mây lành cúng dường.
Đạo nhiệm mầu đã lan truyền nơi cùng nơi
Nhờ chân lý chúng sanh đều thoát luân hồi.
Đồng quay về quỳ dưới Đài Sen
Dâng hoa thơm tinh khiết màu thắm tươi cành
Đài quang vinh xem huy hoàng trang nghiêm
Ơn mười phương đều ngự hào quang an lành.
Nhìn Đạo uyển chuyển
Soi khắp cùng quần sanh
Phật Đạo đồng cùng nhau tu
Tinh tấn mau viên thành.
Nam mô Bổn sư Thích Ca Mâu Ni Phật…
hm… hm… hm…
Nam mô Bổn sư Thích Ca Mâu Ni Phật…
hm… hm… hm…
(Bửu Bác, Trầm hương đốt)
Có những bài ca nhắc nhở Phật tử hiểu biết về cuộc đời tìm con đường giải thoát và cứu rỗi chúng sinh cũng như con đường hành đạo của đức Phật Thích Ca:
Dòng A Nô Ma sóng nhấp nhô bờ lau xanh
Nhìn làn nước biếc, Thích Ca ngài lòng vững bền
Thôi con hãy về để ta vui ánh vàng
Ta đã quyết tìm đạo sáng cứu chúng sanh
A Nô Ma vẫn còn nhớ ghi gương sáng ngời
Chúng ta giờ đây nguyện theo đức từ bi
(Hoàng Cang, Dòng A Nô Ma)
Thành Ca Tỳ La sống yên vui thời Tịnh Vương
Người người vui sướng Thích Ca ngài vừa ra đời
Muôn chim hát mừng lá hoa hương ngát ngào
Muôn hào quang ngời rọi chiếu khắp núi sông
Cây Vô ưu đến này chúng sinh luôn nhắc hoài
Nơi Lâm Tỳ Ni còn ghi bao ngày vui.
(Hoàng Cang, Thành Ca Tỳ La)
Từ ngàn xưa vương thành Ca Tỳ La Vệ
Tất Đạt Đa thái tử con vua Tịnh Phạn
Thời niên thiếu sống trong nhung lụa êm ấm
Thương chúng sanh lạc loài trong kiếp luân hồi.
Rồi một hôm bên thành Ca Tỳ La Vệ
Tất Đạt Đa quyết chí xuất gia tầm đạo
Lìa vua cha, lánh xa cung điện nguy nga
Cắt tóc xanh, khoác mình mảnh áo nâu sòng.
Rừng núi ca vang muôn tia hào quang
Chiếu sáng bóng Ngài
Chim vui chào đón mười phương
Thành tâm kính lạy Bổn Sư
Ngài là đấng cha lành cứu độ nhân loài
Đức từ bi Ngài gieo ánh sáng đạo vàng
Đời dương thế si mê ham giận lầm lỗi
Con cúi xin ơn Ngài cứu độ chúng sanh.
(Hằng Vang, Ánh đạo vàng)
Ngoài những bài ca mang tính chất lễ nghi, các Phật tử còn có những bài ca sinh hoạt mang tính chất tôn giáo, thúc giục bạn trẻ trên con đường phụng sự quê hương, xây đời vui sống, rèn luyện tinh thần từ bi dưới ánh sáng đạo thiêng:
Đây đoàn thanh niên
Xông pha không sờn gió sương
Soi đường cho bao sinh linh
Đớn đau trần thế
Ta đoàn thanh niên
Hy sinh đem nguồn vui sống
Chóng cho muôn người
Hoàn toàn vượt đời lầm mê.
Xa xa muôn trùng ngàn bước đi
Vang vang chân trời lời từ bi
Ta vì Đạo mà tiến lên,
Quyết vì người nào có quên.
Thanh niên ơi! Không nề khó khăn
Nhớ lấy rằng bao người mong ngóng
Chúng ta gieo khắp trời mùa xuân
Thanh niên ơi! Vì Đạo tiến lên
Cúi xin Phật chứng tri lòng ai
Theo gương Ngài hồn thắm nào phai.
(Lê Mộng Nguyên, Hướng Phật đài)
Ta đoàn Áo Lam tiến bước lên đường
Nhịp nhàng theo gió sớm về ngát hương
Tâm hồn sáng tươi chứa chan niềm vui
Đem bao chí cường ngợi ca Đạo Thiêng.
Nghe chim rừng hòa ca líu lo
Vang lời thanh cao ta reo hò
Đem bao nguồn vui sống yêu mến
Gieo vào nơi u tối lầm than.
(Phạm Mạnh Cương, Trại Áo Lam)
Đây gia đình cùng nhau chung thân ái
Dưới Đài Sen sáng soi đời thắm hồng
Ta ca mừng ngày xanh bao hăng hái
Ánh hào quang rạng chiếu khắp núi sông.
Tay trong tay thân tình cất tiếng hát
Ánh xuân tràn lan đầy
Gia đình trời bình minh.
Tay trong tay xin nguyện quyết cố gắng
Tiến lên điểm tô đời huy hoàng cùng Đóa Sen.
(Lê Mộng Nguyên, Gia đình thân ái)
Trong sinh hoạt cộng đồng của thanh thiếu nhi Công giáo, có những bài ca đem lại nguồn vui và niềm tin yêu của tuổi trẻ trong tình thương của Chúa:
Lúc thú vui này
Lòng còn quyến luyến anh em chúng mình
Lúc thú vui này lòng mình những muốn
Anh em thấu tình. Rời tay nhau nhớ lâu nhé!
Tình anh em chớ quên nhé!
Lòng anh em nhớ nhau tuy xa mà hóa ra gần.
Quyến luyến nhau là tình mình
Đối với anh em rất gần
Quyến luyến nhau là tình mình
Đối với anh em khác đoàn
Rời tay nhau nhớ lâu nhé!
Tình anh em chớ quên nhé!
Lòng anh em nhớ nhau tuy xa mà hóa ra gần.
(Lúc thú vui này, khuyết danh)
ĐK: Lạy Chúa chúng con về từ bốn phương trời
Lạy Chúa chúng con về từ khắp thôn làng
Cùng với lớp sóng người hành hương
Về nhà Chúa đi về nhà Chúa đi!
PK: 1. Hành trang con mang theo
Đầy đau buồn của thế giới
Hành trang con mang theo
Đầy căm hờn của dân nghèo
Về đây xin dâng Cha trong lo âu,
Đưa hai tay muốn chung xây thế giới mới.
PK: 2. Hành trang con mang theo
Cuộc nổi loạn của người trẻ,
Hành trang con mang theo
Niềm lo sợ của kiếp già.
Về đây xin dâng Cha trong lo âu,
Đưa hai tay quyết chung xây thế giới mới.
PK: 3. Hành trang con mang theo
Này tấm lòng đời chia sẻ
Hành trang con mang theo
Này sức mạnh tìm gắn hàn
Về đây xin dâng Cha trong lo âu,
Đưa hai tay quyết chung xây thế giới mới.
PK: 4. Hành trang con mang theo
Niềm khát vọng tìm chân lý
Hành trang con mang theo
Mọi xây dựng tìm công bằng
Về đây xin dâng Cha trong lo âu,
Đưa hai tay quyết chung xây thế giới mới.
(LM Hoàng Đức, Lạy Chúa chúng con về)
Anh em chúng ta chung một đường lên
Chung một đường lên đến nơi nguồn thật
Nguồn thật là đây sức sống vô biên
Sống vô biên là sống cùng tạo vật.
Trong rừng bao la cùng nhau ca lá la là
Núi rừng tươi thắm làm say đắm chúng ta hoài
Vui cùng muôn cây cùng trời mây nước non đây
Sống vui chốn này suốt cả ngày chúng ta say.
(LM Nguyễn Văn Thích, Nguồn thật)
4. Bài ca sinh hoạt Hướng đạo
Trong các hoạt động xã hội, có phong trào Hướng đạo Việt Nam là một tổ chức thanh thiếu niên phi chính trị có phạm vi hoạt động rộng rãi khắp các tỉnh thành. Mục đích của phong trào Hướng đạo là giáo dục kỹ năng sống cho tuổi trẻ ngoài giáo dục gia đình và học đường, giúp thanh thiếu niên rèn luyện tính khí, tính tháo vát để có thể thích nghi với mọi hoàn cảnh, chuẩn bị để trở thành những công dân tốt, có trách nhiệm, biết trọng danh dự và hữu ích cho xã hội. Từ lúc thành lập vào năm 1930, Hướng đạo Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm, nhưng vẫn thu hút đông đảo thanh thiếu niên học tập và rèn luyện Tuy nhiên vì thời cuộc và chính trị, Hướng đạo Việt Nam bị đình chỉ hoạt động tại miền Bắc Việt Nam từ năm 1954, mặc dù trước đó ông Hồ Chí Minh là Chủ tịch Danh dự của Hội Hướng đạo Việt Nam. Riêng ở miền Nam, hoạt động hướng đạo vẫn tiếp tục phát triển cho đến năm 1975.
Hội Hướng đạo Việt Nam được phân cấp thành các Châu Hướng đạo. Dưới Châu là các Đạo Hướng đạo gồm nhiều liên đoàn. Liên đoàn là đơn vị căn bản của Hướng đạo Việt Nam. Một liên đoàn Hướng đạo Việt Nam có thể gồm có cả bốn ngành (Ấu, Thiếu, Thanh hoặc Kha và Tráng) nhưng thông thường nhất là ba ngành với cấp đơn vị đoàn như Ấu đoàn, Thiếu đoàn và Kha đoàn. Các Tráng đoàn không thuộc một liên đoàn nào thì được quản lý trực tiếp bởi Đạo Hướng đạo địa phương là đơn vị chủ quản các liên đoàn trong vùng.
Hướng đạo Việt Nam có bài ca chính thức của mình, do đó mọi hướng đạo sinh phải thuộc lòng:
Nâng cao lá cờ Hướng đạo
Nhuộm oai hùng sáng ngời
Ta cùng đi cùng xây đời mới
Vui tươi hát ca đi trên con đường lạ
Chúng ta nguyền thẳng tiến xông pha.
Anh em ơi rèn cánh tay sẵn sàng
Anh em ơi rèn trái tim vững vàng
Tiếng kêu gọi xin ai chớ quên.
Anh em ơi kìa nước non đang chờ
Anh em ơi đại nghĩa luôn tôn thờ
Chúng ta nguyện kiên tâm tiến lên.
Hướng đạo Việt Nam đuốc thiêng soi đường
Hướng đạo Việt Nam khó khăn coi thường
Luôn luôn ta bền gan rèn tâm hồn trong sáng
Dâng cho nước non nhà muôn đời điểm tô
Cho xã hội rạng ngời, chúng ta một lời.
(Lưu Hữu Phước, Hướng đạo Hành khúc)
Trong sinh hoạt Hướng đạo, còn có bài ca dành riêng cho từng ngành tùy theo lứa tuổi. Chẳng hạn đây là bài ca chính thức ngành ấu:
Vòng quanh đây anh em Sói Con
Bầy sói nhà Nam vừa khéo vừa ngoan
Cầm tay nhau anh em hứa sao
Sói Con gắng sức luôn
Hát múa vui chăm làm.
Cùng nhau chúng ta
Mắt trông xa bé theo già
Hù! A Kê La chúng em đây mà!…
(Bài ca Sói Con)
Ngoài bài ca chính thức trên, các “sói con” còn có bài hát sinh hoạt riêng của mình:
Từ khắp cánh rừng Việt Nam
Bầy Sói Con đua nhau quây quần
Nào về đây mở mắt lên vểnh tai lên
Anh em ơi hòa lời ca vang rừng núi thiêng.
Đi đi mau về tô thắm khung trời
Rừng xanh thắm đón mời
Về hội bầy Sói Con Việt Nam vui ca vang.
(Về hội bầy)
Cùng đi săn theo các Sói chúng ta
Anh em Sói Con chúng ta
Cùng dân ta anh dũng suốt đời
Người trên khuyên anh ghi nhớ
Noi theo anh Sói đưa ta,
Rồi thường vang tiếng hát trên đường xa.
Thề không quên anh hứa
Trước bao dân rừng
Bầy ta hay do sức Sói Con hay
Thề không quên anh hứa trước bao dân
Bao dân rừng này…
(Bài ca tuyên hứa Sói Con Việt Nam)
Các Sói Con trong Bầy
Đều Gắng Sức mà nghe lời
Các Sói Con nghe lời và
Gắng Sức không rời
Lời Sói Già nói ra
Có mà ghi tận đáy lòng
Và nghe lời thấy ngay
Các việc khác đều xong.
Sói Con không nghe mình
Vì non nớt việc chưa tường
Cố noi theo Sói Già
Cùng tiến bước không ngừng.
Đừng lúc nào nhãng quên
Nhớ dù trong dịp khốn cùng
Thường Sói Rừng gắng công
Cố mà giữ luật chung.
(Luật Sói)
Đã có “sói con” thì cũng sẽ có “chim non”, và đây là bài ca chính thức của lứa tuổi này:
Hát cao mãi lên cho đậm đà
Hương khúc ca yêu đời
Chim Non chúng ta nghe lời
Chim Xám nhắn khuyên
Dù trời nổi gió sấm sét
Theo đàn mà bay với nhau
Cánh lông chắp liền
Yêu mến đùm bọc nhau.
Nhớ luôn chúng ta nhanh nhẹn
Vui tươi trắng trong thật thà
Luôn luôn khắc ghi
Mười điều luật đưa dắt ta
Nào cùng thề hứa chớ ố hoen
Luật Chim Non mến yêu
Gắng công đắp bồi
Non nước Việt thân yêu.
(Bài ca Chim non)
Ánh hồng tươi sáng đời chim bao la
Khắp trời đây đó bầy ta vui ca
Nào cùng vượt mây đón gió phương xa
Chào mừng Chim Xám đến với bầy ta.
(Đón Chim Xám)
Ngành ấu trưởng thành sẽ bước lên ngành thiếu. Đây là bài ca chính thức của ngành thiếu:
Nào anh em đoàn trẻ nước Nam Việt Nam
Chúng ta mau kết đoàn tiến lên đường sáng
Hồn trong trắng cùng
Gắng noi gương hiếu trung
Thiếu sinh Lạc Hồng ta tìm vết anh hùng.
Vai chen vai chúng ta cùng đi đi đi
Trên đường mới tiếng nước non vang lừng
Khuyên ta nên đồng tâm đắp xây tương lai
Nên nhớ rằng bền lòng mới thành công.
Nối chí lớn đàn anh chúng ta mau lên
Cho đáng mặt con Rồng cháu Tiên.
Vai chen vai chúng ta cùng đi đi đi
Ta cùng tiến nối gót theo anh tài
Lời gia huấn nhớ ghi trong lòng hăng hái
Cho giống nòi vang danh tài trai.
(Thiếu sinh hành khúc, nhạc Lưu Hữu Phước,
lời Mai Văn Bộ, Lưu Hữu Phước, 1942)
Ngành thiếu trưởng thành sẽ tiến lên ngành thanh. Và đây là bài ca chính thức ngành thanh:
Muốn nên người cường tráng đời nay
Muốn nên người phải tiến lên hoài
Phải hiệp lực phải sẵn sàng bền chí dày công.
Nhớ luôn luôn lời hứa luật chung.
Phải biết ái nhân như ái thân
Phải biết vui tươi khi khó khăn
Mong chúng ta hãy tự tu thân mình
Rồi bao nhiêu việc khó đều xong.
(Muốn nên người cường tráng)
Sau ngành thanh là ngành tráng là lứa tuổi lớn nhất của hướng đạo sinh. Bài ca chính thức của ngành tráng:
Vừng hồng lên ai ơi nào mày râu
Rèn cho mau tâm trí
Vì đời mau ra tay ta che chống
Nam nhi cao chí khí
Lá với hoa trên đường cùng nhau săn đón
Ta quyết phen này ra đi.
Ai kia đi mau đi mau
Thôi không nghi ngờ thôi chớ lo lường
Nguyền cùng đem thân xông pha gió sương
Tai lắng hồi chiêng cùng tiến lên đường.
(Tiếng gọi lên đường)
oOo
Trong sinh hoạt mang tính chất xã hội của thanh thiếu niên miền Nam, các hoạt động của lứa tuổi này đã đem lại sinh khí tươi vui bên ngoài giáo dục gia đình và học đường bằng những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống. Trong hoạt động này phương tiện âm nhạc đã góp phần quan trọng nối kết những tâm hồn tuổi trẻ vào trong những tập thể cùng chung ý hướng xây dựng lý tưởng tươi đẹp của tuổi trẻ trong công cuộc xây dựng quê hương Việt Nam.
(Còn tiếp)