NH?NG GC NHN ?A CHI?U v? m?t BI?N C? L?CH S?
(Trn hai n?m ngy chn c?t ng L ?nh Knh, 13/01/2020 13/01/2022)
Tr?ng Thnh
***
?ng ngy ny cch nay hai n?m, ngy 13/01/2020, m?t ?m tang ??c bi?t ? di?n ra t?i x ??ng Tm, huy?n M? ??c, ngo?i thnh H N?i. M?t s? nhn ch?ng t?i ch? cho bi?t ??n ??a tang l ?ng ??o ng??i dn trong x, cng m?t s? x ln c?n, nh?ng c l? khng c ai ? bn ngoi c c? h?i ??n ??a thi th? ng??i qu c? ??n n?i an ngh? cu?i cng.
?m tang ???c ki?m sot nghim ng?t. G?n nh? khng c hnh ?nh no v? ?m tang ???c chuy?n ra ngoi, b?i m?i hnh ??ng quay phim, ch?p ?nh ??u b? an ninh theo di nghim ng?t.
?m tang b? ng?n ch?n tri?t ??, trong lc g?n nh? c? n??c Vi?t Nam khng xa l? v?i ng??i qu c?, ng L ?nh Knh, sinh n?m 1936, 58 n?m tu?i ??ng (ng Knh gia nh?p ??ng C?ng S?n Vi?t Nam n?m 1961). Nh?ng n?m 2017 – 2018, tn ng cng v?i lng ??ng Tm n?i b?t ngay trn truy?n thng trong n??c, ??c bi?t sau v? dn lng ??ng Tm b?t gi? h?n 30 con tin, g?m cn b? chnh quy?n v c?nh st, ?? ch?ng l?i quy?t ??nh tr?ng thu ??t c?a chnh quy?n ??a ph??ng. V? b?t gi? con tin hi?m c trong l?ch s? ch? ?? Vi?t Nam c?ng s?n, bu?c ch? t?ch th? ? H N?i ph?i thn chinh ?i?u ?nh, cam k?t nhi?u ?i?u kho?n v?i dn lng, ?? ??i l?i vi?c tr? t? do cho cc con tin.
H?n hai n?m sau v? b?t con tin l?ch s?, r?ng sng ngy 09/01/2020, kho?ng 3.000 c?nh st bao vy ngi lng, n?i ? c?a ng L ?nh Knh. ng Knh b? b?n ch?t ngay trong nh. Hng ch?c dn lng b? b?t. Trong v? can thi?p ny, 3 c?nh st ???c thng bo thi?t m?ng. L do b? thiu s?ng.
Cu?i n?m 2020, m?t to n Vi?t Nam tuyn n t? hnh v?i 2 ng??i con ng Knh, n chung thn v?i m?t ng??i chu, v?i t?i danh gi?t ng??i, v t?ng c?ng h?n 100 n?m t v?i 26 b? co khc.
***
PHIN TO X? NG??I DN ??NG TM b? LN N KHNG CNG B?NG
Hai b?n n t? hnh b? Lin Hi?p Chu u ln n m?nh. Kh?i 27 n??c chu u ku g?i chnh quy?n Vi?t Nam tn tr?ng php quy?n v quy?n ???c xt x? cng b?ng, nh? quy ??nh t?i ?i?u 14 c?a Cng ??c Qu?c t? v? cc Quy?n Dn s? v Chnh tr? (ICCPR) m Vi?t Nam ? k k?t. Theo EU, cc bo co v? nh?ng ?i?u ki?n v th? t?c t? t?ng c?a phin ta lm d?y ln quan ng?i su s?c v? tnh minh b?ch v cng b?ng c?a phin ta ny. 11 t? ch?c nhn quy?n qu?c t? v c?a ng??i Vi?t ? g?i th? ku g?i ch? t?ch H?i ??ng Nhn Quy?n Lin Hi?p Qu?c, c tr? s? t?i Genve, Th?y S?, c?ng v?i cng thng ?i?p, l chnh quy?n Vi?t Nam c?n t? ch?c phin ta cng b?ng, theo ?i?u 14 c?a Cng ??c Qu?c t? v? cc Quy?n Dn s? v Chnh tr?.
??u n?m 2021, to n phc th?m Vi?t Nam ? x? y n v?i phn quy?t s? th?m.
T? ? ??n nay, n? l?c ?i cng l cho ng??i dn ??ng Tm trong v? n ngy 09/01/2020 v?n ti?p t?c. Thng 11/2021, D? n 88 (The 88 Project) v Phng th?c hnh Nhn quy?n Ton c?u (Global Human Rights Clinic) thu?c Tr??ng Lu?t ??i h?c Chicago g?i bo co cho Phin Ki?m ?i?m Ph? qut ??nh k? (UPR) ??i v?i Vi?t Nam. UPR l c? ch? ?nh gi ??nh k? tnh tr?ng nhn quy?n t?i cc qu?c gia thnh vin LHQ. M?c tiu c?a D? n 88 v ??i h?c Chicago l c?nh bo v? tnh tr?ng nhi?u ng??i thng tin v? v? n ??ng Tm b? chnh quy?n Vi?t Nam ?n p ? nhi?u m?c ?? khc nhau, t? gy kh kh?n trong vi?c truy?n tin ln cc m?ng x h?i cho ??n b? t.
***
BI?N C? ??NG TM l m?t BI?N C? L?CH S? PH?C T?P
Bi?n c? ??ng Tm l m?t bi?n c? l?ch s? v?i Vi?t Nam. V? b?t con tin ??u n?m 2017, v? c?nh st t?n cng ngi lng vo t? m? sng m?t ngy ??u n?m 2020, b?n ch?t m?t c? gi h?n 80 tu?i t?i nh, ch?c ch?n s? ghi l?i trong l?ch s? Vi?t Nam nh? m?t b??c ngo?t quan tr?ng trong quan h? gi?a chnh quy?n v x h?i.
?y l m?t bi?n c? ph?c t?p di?n ra trong m?t b?i c?nh ph?c t?p. Nhi?u ng??i coi ?y l s? ??i ??u gi?a m?t chnh quy?n tn b?o ? khng t? m?t ph??ng ti?n g ?? kh?ng ??nh s? th?ng tr? tuy?t ??i v?i x h?i. M?t s? ng??i khc nhn th?y ? ?y nh?ng mu thu?n, ??i khng trong n?i b? h? th?ng chnh tr? Vi?t Nam, gi?a m?t bn l phe cnh thu?c th? l?c c?m quy?n ch? tr??ng dng b?o l?c, cng m?u m?o ?? kh?ng ??nh s? th?ng tr?, bn kia l nh?ng ng??i dn tranh ??u b?o v? quy?n l?i c?a mnh, nh?ng v?n nhi?u ph?n ??t ni?m tin vo s? anh minh c?a cc lnh ??o t?i cao, c th? ??a ra m?t quy?t ??nh c l?i cho ng??i dn. ng L ?nh Knh, theo l?i thu?t c?a ng??i thn, v?n cn tin t??ng vo lnh ??o t?i cao c?a ??ng g?n nh? ??n pht cu?i cng.
***
AI ?NG ? AI SAI ?
?? qu v?, qu b?n c thm thng tin cho php xc ??nh ?nh gi v? ph?n mnh, chng ti xin chuy?n ??n nh?ng gc nhn r?t khc nhau v? bi?n c? ??ng Tm. Ch?c ch?n l nhi?u bi v?, thng tin ny m?t s? qu v?, qu b?n ? t?ng bi?t. Nh?ng c l? hi?m ai c th?i gian v tm tr?ng, ?? ??i chi?u ton b? cc gc nhn ?a chi?u v? bi?n c? ??ng Tm, ?? ?c rt cho mnh m?t ci nhn mang tnh t?ng quan.
T? Bi?n c? ??ng Tm m chng ti s? d?ng ? ?y l ?? ch? m?t th?c t?i bao trm c? v? n ??ng Tm ngy 09/01/2020 v nh?ng g di?n ra sau ? (n? l?c ??a tin, phn tch v? v? n, s? ph?n nh?ng ng??i lin quan, c?ng nh? cc phin to xt x? ng??i dn ??ng Tm), v nh?ng g di?n ra tr??c v? t?n cng ngy 09/01/2020 (trong ? c v? b?t gi? con tin, phong tro ?ng h? ??ng Tm, cc hnh ??ng c?a chnh quy?n H N?i, thanh tra chnh ph?, cu?c chi?n trn truy?n thng lin quan ??n ??ng Tm).
***
SU GC NHN R?T KHC NHAU v? BI?N C? ??NG TM
C t nh?t 6 gc nhn khc nhau chng ti mu?n chuy?n ??t l?i nhn d?p ny.
1/ Gc nhn chnh th?ng c?a chnh quy?n v? v? n. Gc nhn ny ???c bo ch chnh th?c chuy?n t?i. N?i dung chnh l kh?ng ??nh cu?c t?n cng l h?p php. ng L ?nh Kinh, ng??i b? gi?t l ng??i ch?ng l?i cng an. Cc b? co b? k?t n t? hnh l ng??i gi?t ch?t ba c?nh st
2/ V? pha chnh quy?n, c?ng c?n ch ??n m?t gc nhn khc (quan ?i?m c?a m?t thi?u s?). C?ng l chnh th?ng, nh?ng khng hon ton l quan ?i?m ?ng h? can thi?p b?o l?c. Ng??c l?i, c c? quan chnh quy?n t? ti?c l ch?a lm h?t nhi?m v?, ?? xung ??t bng pht thnh b?o l?c.
3/ Gc nhn coi chnh quy?n c?ng s?n Vi?t Nam l m?t th? l?c hon ton ??i khng v?i nhn dn. M?i nhn nh??ng, ??ng tc ha gi?i ch? l th? ?o?n. V? t?n cng lng ??ng Tm ph?i by b? m?t th?t c?a ch? ??. ?? chuy?n ??t gc nhn ny, chng ti xin gi?i thi?u bi vi?t Nh? ng L ?nh Knh (1936 2020) trn Facebook c?a nh nghin c?u v?n h?c, Ti?n s? Nguy?n H?ng Qu?c, ??i h?c Victoria (c).
4/ Gc nhn c?a nh?ng n?n nhn ng??i ??ng Tm, g?m nh?ng ng??i ?ang b? giam gi? v thn nhn c?a h?. Nh?ng ng??i ph? n? trong gia ?nh ng L ?nh Knh, ?ang ti?p t?c ph?i s?ng trong c?nh v?ng ch?ng, v?ng cha. ?au kh?, ph?n u?t, chn n?n, tuy?t v?ng, nh?ng h? bu?c ph?i s?ng v con, v chu. Tiu bi?u cho gc nhn ny, chng ti xin gi?i thi?u bi Ba ng??i ph? n? ??ng Tm v 730 ngy ph?i s?ng c?a tc gia May (trn Lu?t khoa T?p ch), cng m?t s? bi vi?t khc.
5/ M?t gc nhn khc r?t ?ng ch , ch? y?u t?p trung vo vi?c khi ph?c l?i di?n bi?n th?c s? c?a v? t?n cng, ?? tr? l?i cng l. Ng??c h?n v?i quan ?i?m chnh th?ng, gc nhn ny ph?i by ?? c?a nh?ng th? l?c ??ng ??ng sau v? t?n cng, ??a ra gi? thi?t v? nguyn nhn d?n ??n vi?c ba ng??i c?nh st ch?t chy hon ton khc v?i m t? c?a chnh quy?n. V m?c tiu t?n cng nh ng L ?nh Knh trong ?m khng lin quan g ??n cu?c tranh ch?p ??t ?ai ??ng Tm, m v m?t ?? chnh tr? l?n h?n nhi?u. Tiu bi?u cho gc nhn ny c bi Gi?i m v? ??ng Tm, Gio s? ton h?c Hong Xun Ph, Vi?n Ton h?c Vi?t Nam, vi?n s? Vi?n Hn lm Khoa h?c K? thu?t CHLB ??c.
6/ Gc nhn cu?i cng xin ???c gi?i thi?u l m?t gc nhn khc h?n nh?ng gc nhn tr??c. Khc h?n v?i gc nhn chnh th?ng, c?ng nh? gc nhn bnh v?c cc n?n nhn. Gc nhn ny c?ng khng nh?m khi ph?c l?i di?n bi?n v? n ??ng Tm, t?c cu?c t?n cng ngy 09/01/2020. Ci ??c ?o c?a gc nhn ny l mong mu?n ph?c d?ng l?i l?ch s? tr??c cu?c t?n cng ??ng Tm, ??c bi?t l nh?ng th?t b?i t? pha phong tro ?ng h? cu?c tranh ??u b?o v? ??t c?a ng??i dn ??ng Tm. Tiu bi?u cho gc nhn ny l bi Ba bi h?c t? ??ng Tm, c?a tc gi? Ci L? H??ng (Lu?t khoa T?p ch).
***
THM CC THNG TIN KHC v? v? ??NG TM"
V? v? ??ng Tm, ?ng ch l cc n? l?c cung c?p thng tin ??y ?? v ?a chi?u c?a Lu?t khoa T?p ch, n?i ??ng t?i bi vi?t T?ng h?p cc thng tin c?n bi?t v? v? n ??ng Tm, trong ? c gi?i thi?u Bo co ??ng Tm, song ng? Anh Vi?t (dy g?n 130 trang), do nh bo Ph?m ?oan Trang v nh ho?t ??ng Will Nguyen th?c hi?n, gip ??c gi? tm hi?u ng?n ngu?n v cc di?n bi?n c?a s? ki?n v? tranh ch?p ny.
V?i nh?ng ai t th?i gian h?n, c th? dnh 5 pht ?? tm hi?u v? v? ??ng Tm qua bi H?i nhanh ?p g?n v? v? ??ng Tm, g?m 9 cu h?i m nhi?u ng??i quan tm nh?t v? v? n, bao qut t? ngu?n g?c tranh ch?p, cc quy ??nh lu?t php c lin quan, v c? s? cho cc hnh ??ng t?n cng c?ng nh? cc co bu?c c?a chnh quy?n ??i v?i ng??i dn ??ng Tm.
***
?nh c?a bo Tu?i Tr? :
?ng ??o ng??i dn ??ng Tm ?n m?ng ng L ?nh Knh tr? v? sau th?i gian ?i?u tr? t?i b?nh vi?n Vi?t ??c, sau khi b? cng an b?t, lm g?y x??ng chn. ?nh ch?p ??u n?m 2017.
Ngu?n: FB Tr?ng Thnh
