B??c ?i m?i tôn vinh ch? Qu?c ng?

Ho�ng H?ng

Nh� th? Ho�ng H?ng, TS ?�o H?ng v� nh� b�o L?u Tr?ng V?n t?i Th? vi?n Ajuda, n?i l?u gi? v?n b?n nghi�n c?u CQN ??u ti�n c?a F. de Pina

Nh� b�o L?u Tr?ng V?n v� t�i, Ho�ng H?ng, v?a l�m xong m?t vi?c c� � ngh?a ? Lisbon, th? ?� B? ?�o Nha, coi nh? m? ??u cu?c t�n vinh Ch? Qu?c Ng? (CQN) m� m?t nh�m ng??i y�u ti?ng Vi?t kh?i x??ng t? th�ng 3 n?m nay (2018).

�ng Nguy?n ??ng H?ng, nguy�n GS ??i h?c Liege B?, nhi?u n?m v? Vi?t Nam gi�p ?�o t?o cao h?c, l� ng??i c� s�ng ki?n t�n vinh Cha Alexandre de Rhodes (nguy�n c? tr?c ti?p l� do GS b?t b�nh v?i “?? �n ch? Vi?t m?i” c?a m?t v? ?� t?ng g�y ?n �o truy?n th�ng h?i ??u n?m). S�ng ki?n n�y ???c �ng tung tr�n Facebook c� nh�n v� ??a ra trong bu?i h?p m?t c�c nh� v?n th�n h?u c?a m?ng V?n Vi?t cu?i th�ng 3/2018.

??ng th�i ??u ti�n c?a GS Nguy?n ??ng H?ng l� t�m ??n ng�i m? ng??i c� c�ng l?n trong c�ng cu?c t?o ra Ch? Qu?c Ng? l� Gi�o s? D�ng T�n Alexandre de Rhodes ng??i Ph�p, ? Isfahan, Iran. �ng ?� ki�n tr� v?n ??ng ?? ???c ch�nh quy?n s? t?i cho ph�p, v� thu� l�m bia “Tri �n Cha Alexandre de Rhodes, ng??i c� c�ng l?n trong vi?c t?o t�c Ch? Qu?c Ng?” b?ng 4 th? ti?ng (Vi?t, Ph�p, Anh, Iran). Bia s? ???c Gi�o s? c�ng m?t s? chi?n h?u t? Vi?t Nam v� n??c ngo�i sang Isfahan d?ng v�o d?p 358 n?m ng�y m?t c?a c? Rhodes (5/11/1660).

C�ng l�c, Gi�o s? k?t n?i v?i c�c nh� nghi�n c?u v� tr� th?c ? Hu?, Qu?ng Nam� ki?m l?i nh?ng ch?ng t�ch c?a bu?i khai sinh Ch? Qu?c Ng? ? v�ng n�y, quan tr?ng nh?t l� 3 ng�i m? c?a c�c Gi�o s? D�ng T�n ? Thanh Chi�m, m?t trong s? ?� r?t c� th? l� m? c?a Gi�o s? Francisco de Pina, ?� ???c gi?i nghi�n c?u kh?ng ??nh l� ng??i m? ??u c�ng cu?c h�nh th�nh CQN t? ??u th? k? 17.

GS Nguy?n ??ng H?ng d�ng hoa t?i M? Cha A. de Rhodes ? Isfahan, Iran

M?t d? �n l?p Khu T??ng ni?m F. de Pina ?� nhanh ch�ng ra ??i v?i s? h??ng ?ng c?a m?t s? c?u l�nh ??o ??a ph??ng v� trung ??ng, s? ?�ng g�p t�i v?t (??t ?ai, ti?n b?c) c?a doanh nh�n v� ng??i d�n. Nh�m kh?i x??ng “T�n vinh CQN” g?m c�c nh� nghi�n c?u, nh� v?n, nh� b�o, nh� gi�o� ?� h�nh th�nh nh? th?.

C�u chuy?n tr? n�n c�ng h?p d?n, khi b� Thu? Ti�n Nguy?n, Ch? t?ch H?i H?u ngh? Vi?t Nam- B? ?�o Nha cho bi?t s?p c� cu?c H?i th?o v? quan h? B? ?�o Nha – Vi?t Nam t?i H?i ??a l� Lisbon (Sociedade Geografia de Lisboa) v�o ??u th�ng 7.

L�?p t?c 2 th�nh vi�n “Nh�m T�n vinh CQN” ch�ng t�i ??ng k� sang Lisbon d? H?i th?o.

Chi?u 5/7, t?i tr? s? H?i ??a l� Lisbon, ?� di?n ra cu?c “H?i th?o Qu?c t? v? Quan h? B?-Vi?t x?a v� nay” do H?i ??a l� Lisbon v� H?i H?u ngh? Vi?t-B? ??ng t? ch?c.

B?n b�o c�o v? vai tr� c?a c�c gi�o s? B? v� vi?c h�nh th�nh CQN c?a GS Nguy?n ??ng H?ng, nh� b�o L?u Tr?ng V?n, nh� gi�o L� Nam Trung Hi?u, nh� th? Ho�ng H?ng, nh� gi�o Thu? Ti�n Nguy?n ?� g�y h?ng kh?i l?n cho c? to? l� c�c nh�n s? tr� th?c B? mong mu?n qu?c gia n�y n?i l?i m?i quan h? v?n c� t? l�u ??i v?i x? s? m� cha �ng h? t?ng c� giao t�nh, c?ng nh? m?t s? doanh nh�n ?ang mu?n t�m hi?u m?t ??a ch? l�m ?n m?i ??y tri?n v?ng.

H�m tr??c h?i th?o, c�c th�nh vi�n c?a nh�m T�n vinh CQN t? Vi?t Nam xa x�i c?ng c� c? duy�n ???c th?m th�nh t�ch c?a ??c Ch�n Ph??c Andre Ph� Y�n, m?t h?c tr� th�n t�n c?a A. de Rhodes, th? t?i Gi�o ???ng c? k�nh St Roque c?a D�ng T�n B? ?�o Nha v� th?m Th? vi?n Biblioteca da Ajuda, ??c t?n m?t b?n ch�p l?i c�ng tr�nh ??u ti�n v? CQN c?a C? Pina (??u TK 17) trong cu?n s�ch c? t? TK 18: “Manuductio ad Linguam Tunckinensem” (S? tay v? Ti?ng Tonkin).

�ng Ch? t?ch H?i ??a l� Lisbon khai m?c H?i th?o Quan h? B? – Vi?t x?a v� nay

Th�ng tin v? H?i th?o lan truy?n r?t nhanh v? Vi?t Nam, l?p t?c ch�ng t�i nh?n ???c nh?ng h?a h?n g�p s?c cho nh?ng vi?c l�m s?p t?i c?a nh�m T�n Vinh CQN.

C?ng t? Vi?t Nam, ?� c� th�ng tin v? k? ho?ch khai m?t Vi?n (Institute) thu?c tr??ng ??i h?c Duy T�n, ?� N?ng), bao g?m nhi?u nh�n s? tr� th?c Vi?t Nam c?ng nh? qu?c t?. Vi?n c� m?c ti�u t�n vinh nh?ng ng??i c� c�ng x�y d?ng, ph�t tri?n CQN, b?o v? s? trong s�ng c?a ti?ng Vi?t, d?y ti?ng Vi?t cho ng??i n??c ngo�i v� con ch�u ng??i Vi?t tr�n kh?p th? gi?i� Vi?c l�m tr??c m?t c?a t? ch?c n�y s? l� x�y d?ng khu T??ng Ni?m C? Pina ? Qu?ng Nam v� h?i th?o qu?c t? k? ni?m 100 n?m ng�y Vua Kh?i ??nh ra ??o d? b�i b? Khoa c?, coi nh? th?a nh?n CQN l� ch? vi?t ch�nh th?c c?a qu?c gia (1919).

?�y c� th? coi l� b??c ?i m?i c?a c�ng cu?c t�n vinh CQN ?� di?n ra t? sau ??i M?i.

L?n ??u ti�n l� v? ph?c h?i danh d? v� c�ng lao Alexandre de Rhodes v�o n?m 1993. B�o Lao ??ng kh?i ra vi?c n�y v?i c�c b�i vi?t c?a Minh Hi?n, Ho�ng H?ng, b�c b? s? bu?c t?i b?t c�ng k�o d�i m?y m??i n?m ??i v?i Gi�o s? (nh?ng ph�t bi?u c?a �ng ?� b? di?n gi?i theo ??nh ki?n ch�nh tr? ti�u c?c).

Ch? ??i nh?ng ??ng th�i t�ch c?c r� r�ng t? c�c c? quan h?u tr�ch ch�nh th?c, d?n ??n vi?c t�n vinh C? Pina m?t c�ch x?ng ?�ng.

Khi ?� theo y�u c?u c?a b�o Lao ??ng, GS Phan Huy L�, Ch? t?ch H?i Khoa h?c L?ch s?, ?� c� b�i vi?t quan tr?ng x�c nh?n c�ng lao c?a Gi�o s?. Ban B� th? ??ng C?ng s?n c�n ?? ngh? b�o Lao ??ng s?u t?m v� cung c?p cho Ban t?t c? t? li?u ?� c� v? A. de Rhodes (trong vi?c n�y, ch�ng t�i ?� ???c s? gi�p ?? r?t nhi?t t�nh c?a c�c ??ng nghi?p ? b�o C�ng gi�o & D�n t?c). T? ?� ??a t?i H?i th?o Khoa h?c L?ch s? v? A. de Rhodes v� sau ?�, t�n ???ng, bia t??ng ni?m Gi�o s? ?� ???c ph?c d?ng.

B??c th? hai l� vi?c Qu? Phan Ch�u Trinh ??a nh?ng ng??i ??t n?n m�ng cho ti?ng Vi?t hi?n ??i v?i CQN nh? Tr??ng V?nh K�, Nguy?n V?n V?nh, Ph?m Qu?nh v�o danh m?c c�c danh nh�n V?n ho� ???c Qu? t�n vinh h?ng n?m.

Nhi?u ng??i hy v?ng r?ng, ? b??c ?i m?i h�m nay, ?�ng ??o ng??i d�n Vi?t Nam s? c� c? h?i bi?t ??n v� tri �n c�ng lao c?a nh?ng ng??i ??t nh?ng vi�n g?ch ??u ti�n c?a L�u ?�i CQN – c�c Gi�o s? B? ?�o Nha Gaspar do Amaral, Ant�nio Barbosa, v� ??c bi?t Fransisco de Pina.

Ng??i ta c?ng ch? ??i nh?ng ??ng th�i t�ch c?c r� r�ng t? c�c c? quan h?u tr�ch ch�nh th?c, d?n ??n vi?c t�n vinh C? Pina m?t c�ch x?ng ?�ng, ?�ng v?i truy?n th?ng “U?ng n??c nh? ngu?n” c?a ng??i Vi?t Nam.

Ngu?n: https://www.bbc.com/vietnamese/forum-44778837