“…Nh??ng ng???i co? thê? viê?t theo ca?ch tôi viê?t pha?i s?? h??u mô?t n?ng l???ng nguyên thu?y to l??n va? mô?t tinh thâ?n ly? ti?nh cao c???ng”[*]

M?t cu?c ph?ng v?n v?i T�n Tuy?t

Dylan Suher v� Joan Hua th?c hi?n

?oa?n Huy�?n di?ch

Nh� v?n T�n Tuy?t

Nh� v?n ti�n phong Trung Qu?c, T�n Tuy?t (? ?) ?� mi�u t? m?t c�ch th�ch ?�ng v? ti?u thuy?t c?a m�nh, r??ng chu?ng gi�?ng nh? m?t m�n tr�nh di?n. ??c ti?u thuy?t c?a b� nh? th? ?ang th??ng th?c m?t m�n v? hi?n ??i: nh? m?t ??ng t�c giang tay trong v? ??o c?a Merce Cunningham hay Butoh � H?c �m V? ??o (? ? ? ?) (m� b� y�u th�ch nh?t), v?n t? c?a b� ph�t tri?n th�nh nh?ng k?t c?c kh� l??ng, m� v?n c� m?c ?�ch. Nh?ng truy�?n c?a b� th??ng mang m?t tr?n thu?t ?n h�m, ti?m t�ng � m?t logic c?a chuy?n ??ng chi ph?i c? ??ng c?a di?n vi�n tr�n s�n kh?u. C�c nh�n v?t c?a b�, v?i nh?ng ??ng c? lu�n thay ??i, kh�ng ???c ph�t tri?n m?t c�ch tr?n v?n. H? l� personae, nh?ng m?t n? ???c t?o ra ?? th? hi?n r� r�ng b?t c? m?nh ?? tri?t h?c hay kh�a c?nh t�m l� n�o m� m�n tr�nh di?n lu?c �?y y�u c?u: c?u b� b� m?t nu�i m?t ?�n r?n trong b?ng trong �T?? D???ng ?�?c Xa? ?i?ch Ti�?u Ha?i – ? ? ? ? ? ? ? – ??a Tr? Nu�i R?n ??c, hay sinh th? ng??i mang h�nh d�ng con giun, s?ng d??i l�ng ??t v� ?�o l�n tr�n, h??ng v? m?t b? m?t ch?a t?ng bi?t trong �Thu?y Tr??c V�?n ?�?ng – ? ? ? ? � Chuy?n ??ng Th?ng ??ng.� Th? l?nh gi?a nh?ng vai di?n ?y l� T�n Tuy?t, b�t danh c?a b�. T�n Tuy?t (t�n th?t l� ??ng Ti?u Hoa ? ? ?) th??ng n�i v? ba?n th�n ? ng�i th? ba (nh? b� s? l�m trong cu?c ph?ng v?n d??i ?�y) v� th?m ch� c�n vi?t nh?ng b�i ph� b�nh ti?u thuy?t c?a m�nh, nh? th? g�c nh�n huy?n m?ng, thi�n bi?n v?n h�a ?y b?t ngu?n t? b�n ngo�i con ng???i b�.

T�n Tuy?t ti?p t?c m�n tr�nh di?n c� nh�n, kh�ng ?? t�m ??n nh?ng nh� ph� b�nh v� ??c gi? lu�n mu?n ph�n lo?i v� gi?i th�ch v? b�. Gia ?i?nh ba? bi? coi la? �Ca?nh h??u� va? bi? chi?nh quy�?n C�?ng sa?n ?a?n a?p: n�?n ta?ng xa? h�?i �?y ?a? t???c ?i cu?a ba? b�?t c?? c? h�?i ho?c t�?p chi?nh quy na?o. Ba?, du? v�?y, la?i n�?i l�n su�?t th??i ky? h?ng thi?nh cu?a v?n ch??ng �C?n S�?t V?n Ho?a�(V?n Ho?a Nhi�?t � ? ? ?) nh??ng n?m 1980, v??i t? ca?ch tha?nh vi�n cu?a nho?m ti�?u thuy�?t gia (bao g�?m: T� ?�?ng(? ?) , Ma?c Ng�n (? ?), D? Hoa (? ?), v.v.), nh??ng ta?c gia? ma? sa?ng ta?c cu?a ho? tha?ch th??c ti?nh chi?nh th�?ng cu?a hi�?n th??c chu? nghi?a xa? h�?i th�ng qua nh??ng th?? nghi�?m cu?a chu? nghi?a hi?nh th??c va? hi?nh a?nh s�?ng ?�?ng cu?a th�n th�?. Nh?ng kh�ng nh? ca?c ?�?ng nghi�?p ???ng th??i cu?a mi?nh, nh??ng ng???i truy ?u�?i m�?t qua? kh?? nguy�n thu?y ch?a bi? � nhi�?m hay t�?p trung ghi la?i nh??ng ch�?n th??ng cu?a Ca?ch Ma?ng V?n Ho?a, Ta?n Tuy�?t kh�ng h??ng thu? v??i chi?nh tri? va? truy�?n d�n gian Trung Qu�?c. Nh??ng ?�?i m??i gan da? trong ta?c ph�?m cu?a ba? � ????c th??c hi�?n theo ki�?u th�ng tu?c nh?ng mang phong ca?ch ca? nh�n, nh�?n ma?nh ?�?n nh??ng ?�?i thay nhanh cho?ng trong kh�ng gian va? logic tr�?n thu�?t � ?a? v???t tr�n th?? nghi�?m cu?a nh??ng ?�?ng nghi�?p Trung Hoa ???ng th??i cu?a ba?. Th??c ra, nh??ng sa?ng ta?o cu?a ba? ?�i lu?c th�?m chi? co?n ma?o hi�?m h?n nh??ng nha? v?n hi�?n ?a?i ph??ng T�y ma? ba? ng???ng m�?: danh sa?ch da?i cu?a nh??ng a?nh h???ng ?a? ????c no?i ro? �?y g�?m Kafka, Borges, va? Calvino. Ta?p chi? v?n ch??ng Conjunctions th???ng ??ng ta?i ta?c ph�?m cu?a ba?, va? ba? gia?nh ????c s?? ng???ng m�? cu?a nhi�?u nha? v?n ph??ng T�y � Robett Coover go?i ba? la? �b�?c th�?y th�? gi??i� va? Susan Sontag tuy�n x?ng ba? la? nha? v?n Trung Qu�?c duy nh�?t x??ng ?a?ng gia?nh gia?i Nobel. Ba? ti�?p tu?c ta?ch bi�?t v??i nh??ng nha? v?n Trung Hoa ???ng th??i. Khi ca?c nha? v?n kha?c, nh??ng ng???i g??n bo? v??i phong tra?o ti�n phong trong v?n ch??ng Trung Qu�?c, k�? t?? ?o? ?a? chuy�?n sang nh??ng hi?nh th??c d�? ti�?p c�?n h?n cu?a chu? nghi?a hi�?n th??c, Ta?n Tuy�?t v�?n c�? ch�?p, m�?t ca?ch ca?m ?�?ng, ti�?p tu?c cu�?c tri?nh di�?n ca? nh�n cu?a mi?nh: sa?ng ta?o nh??ng ta?c ph�?m th?? nghi�?m ?�?y tha?ch th??c.

V�? m??t na?y ma? no?i, sa?ng ta?c cu?a Ta?n Tuy�?t kh�ng la? gi? kha?c h?n m�?t cu�?c ?�?u tranh sinh t�?n. Ky? n?ng ch�?p nh�?n ru?i ro cu?a ba? th�? hi�?n trong truy�?n ng??n, Xa? ?a?o (? ?) � ?a?o R??n, trong ?o? m�?t ng???i ?a?n �ng tr?? la?i c�? h??ng xa x�i he?o la?nh sau ba m??i n?m, chi? ?�? th�?y mi?nh ch??ng nh�?n ra ai, ?i�?u gi? va? ch??ng ti?m th�?y nha? mi?nh ?? ?�u ca?. G�?n cu�?i truy�?n, m�?t ng???i la?ng tri�?u t�?p anh va?o cu�?c chi�?n. ?a?o R??n, anh gia?i thi?ch, bi? chia ?�i, gi??a nh??ng ng???i s�?ng va? nh??ng ng???i ch�?t, va? ng???i s�?ng pha?i chi�?n ?�?u v??i ng???i ch�?t ?�? gia?nh la?nh th�?. ?�y cu?ng la? cu�?c ?�?u tranh kh�ng h�?i k�?t cu?a Ta?n Tuy�?t: vi�?t ?�? ch�?ng la?i ca?i ch�?t cu?a t�m h�?n, va? chi�?n ?�?u vi? m�?t cu�?c s�?ng ?i?ch th??c. Cu�?c ?�?u tranh �?y kh�ng bao gi?? ng??ng nghi?: ma?n tri?nh di�?n co?n ti�?p tu?c.

Cu�?c pho?ng v�?n d???i ?�y v??i Ta?n Tuy�?t ????c th??c hi�?n b??ng ti�?ng Trung qua th? ?i�?n t?? va? ????c di?ch sang Anh ng??.

� Dylan Susher

Ba? ?a? thay ?�?i di?ch gia? ti�?ng Anh trong su�?t s?? nghi�?p: ba tuy�?n t�?p ?�?u ti�n cu?a ba? di?ch sang Anh ng?? ????c chuy�?n di?ch b??i Ronald R. Janssen va? Jian Zhang (??Tr??ng Ki?n), trong khi ?o?, ba tuy�?n t�?p g�?n ?�y nh�?t ????c di?ch b??i Karen Gernant va? Chen Zeping (??? Tr?n D?ch B�nh). M�?i quan h�? cu?a ba? v??i ca?c di?ch gia? la? nh? th�? na?o: m�?t qua? tri?nh c�?ng ta?c? Ky? n?ng va? ph�?m ch�?t na?o c�?n thi�?t, theo ?a?nh gia? cu?a ba?, ?�? m�?t di?ch gia? co? th�? di?ch truy�?n cu?a Ta?n Tuy�?t?

T�i la?m ba?n v??i t�?t ca? ca?c di?ch gia? Anh ng?? cu?a mi?nh. Ca? tha?y, t�i co? n?m di?ch gia? ti�?ng Anh: Ron Janssen va? Jian Zhang (?�?ng di?ch gia?), Karen Gernant va? Chen Zeping (?�?ng di?ch gia?) va? Anneslise [Finegan]. B??t ?�?u t?? nh??ng n?m 1990, t�i d�?n mo?i t�m s??c ho?c ti�?ng Anh va? c�? g??ng ?a?t ????c m�?t tri?nh ?�? nh�?t ?i?nh. K�? t?? khi Karen va? Chen Zeping ?a?m nh�?n vi�?c di?ch ta?c ph�?m cu?a t�i, t�i nh�?t ?i?nh ?o?c nh??ng ba?n di?ch cu?a ho? (va? sau ?o?, cu?a Annelise) va? ?�? xu�?t v??i ca?c di?ch gia? nh??ng y? ki�?n cu?a mi?nh. Nh??ng sa?ng ta?c cu?a Ta?n Tuy�?t th??c s?? kha?c th???ng; t�i ca?m th�?y ky? n?ng quan tro?ng nh�?t nh??ng di?ch gia? cu?a mi?nh co? th�? co? la? ?o?c ba?n g�?c m�?t ca?ch s�u s??c, nh?? th�? n??m tro?n ????c s?? ha?i h???c �?n s�u va? co? ca?m nh�?n chung v�? ng�n ng?? trong ca?c ta?c ph�?m cu?a t�i. S?? bi�?u ?a?t ?i�?u gi? ?o? trong ba?n di?ch cu?a ho? chi?nh xa?c ?�?n m??c ?�? na?o g??n bo? ch??t che? v??i n?ng l??c ca?m nh�?n va? kha? n?ng n??m b??t logic cu?a ho?, b??i vi? nh??ng ta?c ph�?m h? c�?u ki�?u na?y ?a? v???t qua chi�?u s�u cu?a tri�?t ho?c. Chuy�?n di?ch chi?nh xa?c ng�n ng?? na?y sang ng�n ng?? kha?c la? ?i�?u nan gia?i nh�?t. Trong ti�?ng Trung, y? nghi?a ????c ch�n s�u va? ng�n ng?? na?y ???t tro?ng t�m va?o s?? tinh t�? cu?a ca?m gia?c. Anh ng?? la?i tr??c ti�?p h?n va? nh�?n ma?nh ?�?n nh??ng bi�?n bi�?t ra?nh ro?t. N??m b??t ????c �m??c ?�?� di?ch thu�?t ?o? th??c la? chuy�?n kho?.

Ba? la? nha? v?n sa?ng ta?c nhi�?u m�?t ca?ch kha?c th???ng, ?a? vi�?t h?n m�?t tr?m truy�?n ng??n va? ha?ng chu?c truy�?n da?i va? ti�?u lu�?n ph� bi?nh. Nh?ng chi? m�?t ph�?n trong nh??ng ta?c ph�?m �?y ????c di?ch sang ti�?ng Anh. Co? nh??ng ta?c ph�?m na?o cu?a ba? ch?a ????c chuy�?n di?ch ma? ba? mu�?n th�?y chu?ng ????c di?ch?

Hi�?n ta?i, hai ti�?u thuy�?t cu?a t�i ?a? ????c di?ch. Va? g�?n ?�y ng???i ta ba?o r??ng ba?n di?ch m??i nh�?t truy�?n da?i T�?i H�?u ?i?ch Ti?nh Nh�n (? ? ? ? ?) � Ng???i Ti?nh Cu�?i Cu?ng cu?a t�i, hi�?n v�?n ?ang bi�n t�?p, se? ????c Nha? Xu�?t Ba?n ?a?i Ho?c Yale xu�?t ba?n va?o mu?a xu�n 2014. Ha?ng chu?c ca?c ta?c ph�?m ng??n, v??a ????c di?ch sang ti�?ng Anh. T�i ???c ti?nh khoa?ng ch??ng 13 tri�?u ky? t?? ti�?ng Trung trong ca?c ta?c ph�?m cu?a t�i ?a? ????c chuy�?n ng?? � li�?u th??c s?? co? pha?i la? m�?t l???ng nho? th�i ?? M??t b??ng ta?c ph�?m cu?a t�i r�?t ?�?ng ?�?u, va? ?o? la? ?i�?u r�?t kho? ?�?i v??i m�?t nha? v?n. Tham vo?ng cu?a t�i la? xu�?t ba?n t�?t ca? ca?c ta?c ph�?m ?? Hoa Ky?.

V�? qua? tri?nh vi�?t cu?a ba?, ba? ?a? no?i trong nh??ng cu�?c pho?ng v�?n r??ng sa?ng ta?c cu?a mi?nh ?�?n t?? ti�?m th??c va? m�?t nha? v?n c?? kh�ng n�n bi�?t ?i�?u ma? �ng �?y ho??c ba? �?y ?ang vi�?t. Ba? nghi? ?�?n ?i�?u gi? khi ba? b??t ?�?u vi�?t m�?t truy�?n?

Ti�?m th??c t?? th�n no? th??c ra kh�ng pha?i nh�n t�? quy�?t ?i?nh; mo?i ca? nh�n ?�?u co? ti�?m th??c. ?i�?u m�?u ch�?t n??m ?? vi�?c li�?u ba?n co? th�? ki?ch hoa?t no? ?�? sa?ng ta?o hay kh�ng. ?? ?�y co? m�?t c? ch�? ph??c ta?p, va? t�i chi? co? th�? gia?i thi?ch no? t?? quan ?i�?m tri�?t ho?c va? ngh�? thu�?t ?i�?n hi?nh. Trong vo?ng n?m hay sa?u n?m, t�i d?? ?i?nh vi�?t cu�?n Tri�?t ho?c cu?a Ngh�? thu�?t. Trong ?o?, t�i se? gia?i thi?ch nh??ng suy nghi? cu?a mi?nh v�? nh??ng v�?n ?�? �?y d??a tr�n kinh nghi�?m th??c ha?nh ngh�? thu�?t va? nh??ng tha?nh qua? cu�?c nghi�n c??u chuy�n s�u cu?a t�i v�? tri�?t ho?c ph??ng T�y. T�i ?a? vi�?t h?n ba m??i n?m, va? ph??ng pha?p vi�?t t�i s?? du?ng chi?nh la? ph??ng pha?p sa?ng ta?o cu?a ngh�? thu�?t hi�?n ?a?i: Ly? tri? gia?m sa?t, ?i�?u khi�?n t?? b�n ngoa?i. Nh??ng ca?m xu?c ????c ki?ch hoa?t hoa?n toa?n. T�i h???ng ?�?n h�? th??m t?m t�?i cu?a ti�?m th??c va? lao mi?nh va?o, va? trong tra?ng tha?i bi? hai s??c ma?nh �?y ke?o c?ng, t�i ta?o d??ng nh??ng c�?t truy�?n ly? t???ng, ky? di?. T�i nghi? r??ng nh??ng ng???i co? th�? vi�?t theo ca?ch t�i vi�?t pha?i s?? h??u m�?t n?ng l???ng nguy�n thu?y to l??n va? m�?t tinh th�?n ly? ti?nh cao c???ng. ?? Trung Qu�?c, t�i v�?n ch?a th�?y nha? v?n na?o co? kha? n?ng duy tri? ki�?u sa?ng ta?o ?o? trong nhi�?u n?m.

C�?u tru?c trong ta?c ph�?m cu?a ba? co? th�? kho? ph�n bi�?t � ca? v�? m??t c�?u tru?c tr�?n thu�?t l�?n ca?ch nh??ng hi?nh a?nh k�?t n�?i v??i nhau � ?�?n m??c kho? ma? hi?nh dung m�?t ca?ch chi?nh xa?c ba? la?m sao ?a? ta?o ra ca?c truy�?n cu?a mi?nh. Ba? ?a? bi�n chi?nh truy�?n Ta?n Tuy�?t ra sao?

T�i ch?a bao gi?? bi�n s??a ca?c truy�?n cu?a mi?nh. T�i chi? c�?m bu?t va? vi�?t, va? m�?i nga?y t�i vi�?t m�?t ?oa?n. Trong h?n ba m??i n?m, lu�n nh? th�?. T�i tin r??ng t�i ????c bao quanh b??i m�?t �v�?ng ha?o quang� ?�?y s??c ma?nh, va? ?o? la? bi? m�?t tha?nh c�ng cu?a t�i. Nh??ng ngh�? si? tha?nh c�ng ?�?u co? th�? ?i�?u khi�?n �hai l??c ?�?i kha?ng� � ho? la? ki�?u ng???i ta?i n?ng phi th???ng.

Khi ba? no?i ?? tr�n r??ng �m�?i nga?y t�i vi�?t m�?t ?oa?n v?n,� co? pha?i y? ba? la? ba? vi�?t nh??ng truy�?n cu?a mi?nh tu�?n t??, t?? ?�?u ?�?n cu�?i? Hay y? ba? la? ba? vi�?t nh??ng ?oa?n v?n r�?i s??p x�?p chu?ng la?i v??i nhau?

T�?t ca? truy�?n cu?a t�i � ti�?u thuy�?t, truy�?n da?i, va? truy�?n ng??n � ????c vi�?t tu�?n t??, t?? ?�?u ?�?n cu�?i. T�i kh�ng bao gi?? s??p x�?p chu?ng la?i v??i nhau ho??c ???t chu?ng trong m�?t tri?nh t?? kha?c. Nh??ng ba?n tha?o cu?a t�i c??c ky? sa?ch se? � t�i r�?t, r�?t hi�?m khi s??a ?�?i m�?t t??.

Co? va?i v�?n ?�? v�? nh??ng hi?nh a?nh va? chu? ?�? l??p ta?i kh??p ta?c ph�?m cu?a ba?. Trong sa?ng ta?c cu?a ba?, kha?i ni�?m v�? kh�ng gian lu�n g�y tranh ca?i: nh??ng truy�?n cu?a ba? mi�u ta? nh??ng kh�ng gian si�u pha?m (c?n h�? trong �?� Thi? Li? ?i?ch Th�n Trang ? ? ? ? ? ? � Ng�i La?ng trong Tha?nh Ph�?�), nh??ng kh�ng gian thay ?�?i ki?ch th???c va? hi�?n th??c su�?t di�?n bi�?n cu?a c�u chuy�?n (xung quanh tu?p l�?u trong �Quy ?�? ? ?� � ????ng v�? Nha?), va? kh�ng gian m? h�? u a?m (bo?ng t�?i trong �Khoa?ng Da? Li? ? ? ?� � Trong Hoang ?i?a) ho??c th�? gi??i trong lo?ng ?�?t trong �Thu?y Tr??c V�?n ?�?ng ? ? ? ?� � V�?n ?�?ng Th??ng ???ng. ?i�?u gi? h�?p d�?n ba? trong vi�?c ?i�?u khi�?n kh�ng gian trong ti�?u thuy�?t?

Chi? m�?t nha? v?n h�?t s??c ly? tri? m??i co? th�? pha? v?? kh�ng gian truy�?n th�?ng va? b???c va?o m�?t khung ca?nh hoa?n toa?n ly? t???ng va? nguy�n thu?y. Dante, ch??ng ha?n, la? ki�?u nha? v?n �?y. Khung ca?nh ?i?a ngu?c ?�?y ham mu�?n va? quy�?n l??c. Nh??ng t�m h�?n th??c ti?nh vi? ?a?i �?y gia?nh ????c kh�ng gian cu?a ri�ng mi?nh qua cu�?c ?�?u tranh cu?a s?? s�?ng va? ca?i ch�?t. Ngay khi cu�?c chi�?n k�?t thu?c, kh�ng gian �?y l�?p t??c bi�?n m�?t. ?�y la? c? ch�? sa?ng ta?o t�i ?�? c�?p ?�?n trong c�u tra? l??i ?? tr�n. M�?t nha? v?n ph� ba?y sinh l??c cu?a mi?nh qua m�?t kh�ng gian xa la?.

Sa?ng ta?c cu?a ba? th???ng mi�u ta? s?? ky? qua?i quy? di?, tra?ng tha?i bi�?n da?ng cu?a c? th�?, va? ba?o l??c. ?�y la? m�?t ph�?m ch�?t co? ve? gi�?ng v??i nh??ng ta?c ph�?m cu?a nho?m nha? v?n ti�n phong kha?c cu?a Trung Qu�?c nh??ng n?m 1980. ???c bi�?t, hi?nh a?nh �?y m�?t ca?ch na?o ?o? gi�?ng v??i nh??ng ta?c ph�?m th??i ky? ?�?u cu?a D? Hoa, ma? ba? cho la? �nh??ng ta?c ph�?m Trung Hoa ?�?u ti�n th??c s?? co? th�? no?i la? thu�?c v�? chu? nghi?a hi�?n ?a?i va? co? n�?i ha?m.� Ca?ch ti�?p c�?n trong vi�?c vi�?t v�? ba?o l??c cu?a ba? kha?c va? gi�?ng th�? na?o v??i ca?ch ti�?p c�?n cu?a ca?c ta?c gia? ti�n phong kha?c va? ba? ca?m th�?y th�? na?o v�? ca?ch mi�u ta? ba?o l??c trong ta?c ph�?m cu?a mi?nh?

Vi�?t v�? ba?o l??c chi? vi? ba?o l??c la? th� tu?c va? v� vi?. T�i kh�ng gi�?ng ca?c nha? v?n Trung Qu�?c kha?c, thi?ch thu? v??i s?? mi�u ta? gia?n ??n v�? ba?o l??c. ?o? co? th�? go?i la? m�?t ha?nh ?�?ng suy ?�?i; kh�ng co? n�?i ha?m na?o trong no?. Trong tuy�?n t�?p m�?t s�? ta?c ph�?m th??i ky? ?�?u cu?a D? Hoa, �ng �?y vi�?t v�? ba?o l??c r�?t xu�?t s??c, ch??ng ha?n, nh??ng ta?c ph�?m trong tuy�?n t�?p Ha? bi�n ?i?ch sai ng�? ? ? ? ? ? � Sai l�?m b�n do?ng s�ng. T�i th�?m chi? co?n vi�?t m�?t ba?i ph� bi?nh v�? tuy�?n t�?p �?y. Nh?ng m�?t va?i truy�?n ng??n �ng �?y vi�?t v�? ba?o l??c ma? kh�ng co? n�?i ha?m. N?ng l??c t?? y? th??c khi sa?ng ta?o cu?a �ng �?y kh�ng ma?nh me?. M�?t va?i mi�u ta? v�? ba?o l??c cu?a Ma?c Ng�n th??c s?? me?o mo?, th�?p ke?m. Co? y? gi? khi no?i m�?t ta?c ph�?m na?o ?o? co? n�?i ha?m? La? no?i: mi�u ta? v�? ba?o l??c cu?a ba?n pha?i co? hi?nh th??c, pha?i co? y? nghi?a si�u hi?nh cho chu?ng. Nh? nh??ng hi?nh a?nh trong ?i?a ngu?c cu?a Dante, chu?ng pha?i mi�u ta? cu�?c chi�?n th??c s?? n??m s�u trong t�m h�?n. ?�?c gia? ?o?c nh??ng hi?nh a?nh ?a?ng s?? cu?a Dante, nh?ng nh??ng hi?nh a?nh �?y thu?c ?�?y ng???i ?o?c khao kha?t nh??ng ly? t???ng thu�?n khi�?t nh�?t cu?a ho?. C�u ho?i cu?a ba?n g�?p sa?ng ta?c cu?a t�i v??i nh??ng ta?c gia? kha?c cu?a nh??ng n?m 1980, cho th�?y ba?n ch?a b???c s�u va?o nh??ng ta?c ph�?m cu?a Ta?n Tuy�?t � ba?n c�?n n�? l??c ?o?c nhi�?u h?n!

Ba? ky? vo?ng v�? m�?i quan h�? h??p ta?c v??i ?�?c gia? cu?a mi?nh. Ba? no?i r??ng ho? c�?n co? v�?n ?o?c r�?ng v�? chu? nghi?a hi�?n ?a?i ?�? hi�?u ky? thu�?t sa?ng ta?c cu?a mi?nh, va? s??n lo?ng n�? l??c ?�? hi�?u k�?t c�?u th�m s�u cu?a ta?c ph�?m. Xe?t th�?y ba? h�?t s??c ky? vo?ng va?o s?? can d?? va? pha?n ??ng cu?a ?�?c gia?, v�?y m�?i quan h�? ca? nh�n gi??a ba? va? ?�?c gia? cu?a mi?nh nh? th�? na?o? Ba? th�?y co? s?? kha?c bi�?t gi??a pha?n ??ng cu?a ?�?c gia? Trung Qu�?c va? ?�?c gia? n???c ngoa?i v??i ta?c ph�?m cu?a mi?nh?

T�i th???ng t??ng ta?c v??i ?�?c gia? cu?a mi?nh ?? Trung Qu�?c, va? kha kha? ba?i pho?ng v�?n t�i ?a? ????c ??ng ta?i. Va? t�i cu?ng giao l?u v??i ng???i du?ng ma?ng. T�i cu?ng hay ph� bi?nh nh??ng ?�?ng nghi�?p cu?a mi?nh � t�i ???c t�?i v??i h�?u h�?t ca?c nha? v?n va? nha? ph� bi?nh. Tuy nhi�n, t�i v�?n pha?i ki�n tri? trong vi�?c no?i l�n ly? le? va? t�i pha?i ki�n tri? l�?p tr???ng ph� pha?n cu?a mi?nh. Trung Qu�?c co? kha kha? ng???i h�m m�? Ta?n Tuy�?t, nh?ng no?i chung, th??i ?a?i cu?a Ta?n Tuy�?t v�?n ch?a t??i, b??i vi? ta?c ph�?m cu?a ba? qua? c�?p ti�?n, va? kh�ng phu? h??p v??i t�?p qua?n th�?m my?. B??i v�?y t�i pha?i ti�?p tu?c la?m vi�?c ?�? ta?c ph�?m cu?a mi?nh t�?n ta?i. ?�?c gia? Trung Qu�?c va? ?�?c gia? n???c ngoa?i ch??c h??n pha?n ??ng gi�?ng nhau. B??i vi? chu? ?�? cu?a t�i la? ba?n ch�?t ph�? qua?t cu?a nh�n ti?nh � ba?n lai di�?n ma?o cu?a t?? nhi�n [? ? ? ? ? ? ? ? � ?a?i t?? nhi�n ?i?ch ba?n lai di�?n ma?o].

Ba? co? th�? gia?i thi?ch ro? y? cu?a mi?nh khi no?i �chu? ?�? mang ba?n ch�?t ph�? qua?t cu?a nh�n ti?nh � ba?n lai di�?n ma?o cu?a t?? nhi�n�? Chu?ng t�i th�?y thi�n nhi�n th???ng xuy�n xu�?t hi�?n trong ca?c truy�?n cu?a ba? nh? m�?t s??c ma?nh ?�?i kha?ng, thu?c ?�?y cu�?c kha?m pha? t?? nga? (bi�?n trong �Ha?i ?i?ch Du? Ho??c ? ? ? ?� � S?? Ca?m D�? cu?a Bi�?n, hay ch�n ly? cu?a sinh m�?nh, �?n gi�?u ngay d???i b�? m??t (do?ng thanh tuy�?n trong �Tuy�?n Thu?y ? ?� � N???c Su�?i. Theo ca?ch di�?n gia?i cu?a ba?, m�?i quan h�? gi??a nh??ng hi?nh a?nh t?? nhi�n trong truy�?n cu?a ba? va? ca?m nh�?n cu?a ba? v�? t?? nhi�n la? nh? th�? na?o?

Theo th�? gi??i quan cu?a t�i, m�?i quan h�? gi??a con ng???i va? t?? nhi�n la? m�?i quan h�? co? cu?ng c�?u tru?c va? chia se? cu?ng th�n xa?c. T?? nhi�n la? hi?nh th??c cao nh�?t cu?a t�?n ta?i. ?? giai ?oa?n na?o ?o?, T?? Nhi�n pha?i sinh tha?nh nh??ng s?? v�?t co? cu?ng ?i?a vi? v??i loa?i ng???i, ?�? th�ng qua chu?ng, T?? Nhi�n co? th�? ph� ba?y ba?n ch�?t cu?a chi?nh mi?nh. Nh?ng t�i kh�ng pha?i nha? phi�?m th�?n lu�?n: t�i ca?m th�?y tra?ng tha?i na?y la? k�?t qua? cu?a chi?nh ch??c n?ng c�?u tru?c cu?a t?? nhi�n. Loa?i ng???i ga?nh l�?y nhi�?m vu? ma? Me? Thi�n Nhi�n ban cho (nghi?a la?, t?? nhi�n ?o?i ho?i con ng???i li?nh ng�? va? bi�?u hi�?n nh??ng mu?c ?i?ch cu?a mi?nh th�ng qua sa?ng ta?o, nh? th�?, chu?ng ta co? th�? k�?t lu�?n r??ng nh�n loa?i co? le? co? cu?ng ch??c n?ng c�?u tru?c nh? t?? nhi�n. Ho? chi? co? th�? t�?n ta?i nh? ???a con cu?a t?? nhi�n, co? cu?ng th�n th�? v??i ng???i me? cu?a mi?nh. B??i vi? t�i tin va?o t?? nhi�n (v??i t? ca?ch m�?t ng???i Trung Hoa, ?i�?u na?y r�?t t?? nhi�n), trong nh??ng sa?ng ta?c cu?a t�i, t�?n ta?i va? phi t�?n ta?i, tinh th�?n va? v�?t ch�?t, t? duy t? bi�?n va? t? duy v�?t ch�?t, b?? na?y va? b?? kia � t�?t ca? v??a th�?ng nh�?t v??a t??ng pha?n. Nh??ng s??c ma?nh ?�?i l�?p na?y bi? nh�?t trong cu�?c chi�?n sinh t??, nh?ng trong cu�?c ?�?u tranh �?y, chu?ng ?a?t ????c s?? c�n b??ng va? ho?a h??p. V�? m??t na?y, h�? t? t???ng cu?a t�i r�?t ?�?i l�?p v??i v?n ho?a ph??ng T�y. Cho du?, t�?t nhi�n, th�? gi??i quan cu?a t�i d�?n hi?nh tha?nh qua cu�?c nghi�n c??u chuy�n s�u v?n ho?a ph??ng T�y.

N?m t??i, Nha? xu�?t ba?n ?a?i ho?c Yale se? xu�?t ba?n ba?n di?ch ba?i ph� bi?nh cu?a ba? v�? Kafka, m�?t nha? v?n ba? th???ng vi�?t v�?, va? la? nha? v?n co? s??c h�?p d�?n v??i ba?. Quan ?i�?m cu?a ba? v�? Kafka r�?t ???c bi�?t; ba? cho r??ng nh??ng ta?c ph�?m cu?a Kafka �bi�?u thi? m�?t bi ki?ch kh�ng th�? so sa?nh, nh?ng cu?ng tra?n ?�?y t?? do sa?ng khoa?i. Gi�?ng nh? mo?i kinh nghi�?m cu?a K, nh�n v�?t chi?nh ti�?u thuy�?t Vu? a?n. Bi? �?n, ?a?ng s??, ky? la?, nh?ng mo?i ha?nh ?�?ng cu?a anh ta xu�?t pha?t t?? ba?n n?ng va? y? chi? cao ca?.� Nh??ng kinh nghi�?m hay a?nh h???ng na?o ?a? hi?nh tha?nh n�n quan ?i�?m cu?a ba? v�? Kafka?

S?? di�?n gia?i cu?a t�i v�? Kafka th??c s?? hi�?m th�?y. Ly? do chi?nh khi�?n ta?c ph�?m ph� bi?nh cu?a t�i v�? Kafka la? m�?t la?n gio? t??i m??i v??i ?�?c gia?, theo t�i, la? b??i t�i ?a? k�?t h??p nh??ng y�?u t�? ph??ng ?�ng va?o ca?ch hi�?u cu?a mi?nh v�? ta?c ph�?m cu?a Kafka. Ca?m gia?c t�n gia?o cu?a ng???i ph??ng T�y [T�y ph??ng nh�n ?i?ch t�n gia?o ca?m � ? ? ? ? ? ? ?] la?m Kafka ?au kh�? kh�n ngu�i va? khi�?n �ng ch�?t y�?u. T�i pha?i no?i la?, ?? m??c ?�? na?o ?o?, nh??ng ?i�?u ki�?n s�?ng �?y la?m suy y�?u s??c sa?ng ta?o cu?a Kafka. M??t kha?c, th�? gi??i quan cu?a t�i, k�?t h??p v?n ho?a ph??ng ?�ng va? ph??ng T�y, cho phe?p t�i nhi?n th�? gi??i tr�?n tu?c v??i con m??t c??i m?? va? chi?u ???ng ????c v?? ha?i ki?ch ?en th�m s�u �?y. B??i v�?y, khi t�i di�?n gia?i L�u ?a?i va? Amerika va? ca?c danh ta?c kha?c, t�i nh�?n ma?nh ?�?n sinh khi? trong chu?ng, ti?nh nguy�n thu?y, ti?nh cu�?ng hoan n�?i loa?n, va?, h?n h�?t, y? nghi?a ti?ch c??c ha?m ch??a b�n trong. T�i tin ?? khi?a ca?nh na?y t�i ?a? v???t qua chu? nghi?a hi�?n sinh va? ?�? xu�?t m�?t tri�?t ly? ngh�? thu�?t mang ma?u s??c Trung Hoa. T�i vi�?t ki�?u ph� bi?nh na?y vi? t�i ?a? nghi�n c??u tri�?t ly? ngh�? thu�?t ????c chia se? b??i Kafka, Dante, Calvino, va? nh??ng ngh�? si? nh? ho?. T�i chi? ?a?t ????c s?? ?�?t pha? hi�?n ta?i b??ng ca?ch a?p du?ng kinh nghi�?m sa?ng ta?o h?n ba m??i n?m cu?a mi?nh va?o vi�?c vi�?t nh??ng ti�?u lu�?n ph� bi?nh. T�i kh�ng chi? vi�?t ca?c ta?c ph�?m bi?nh lu�?n v�? Kafka, ma? co?n ph�n ti?ch Dante, Borges, Calvino, Goethe, Shakespeare, va? ca?c b�?c th�?y kha?c � t�?ng c�?ng ?a? vi�?t sa?u cu�?n sa?ch ph� bi?nh.

Ba? co? th�? no?i th�m v�? ?i�?u ba? go?i la? �ca?m gia?c t�n gia?o cu?a ng???i ph??ng T�y�? Ba? mu�?n no?i ?i�?u gi? khi no?i �ca?m gia?c t�n gia?o,� va? ca?m gia?c t�n gia?o �?y la?m suy y�?u �s??c sa?ng ta?o [cu?a Kafka]� nh? th�? na?o?

?? ?�y t�i chu? y�?u mu�?n no?i t??i ca?m gia?c v�? �t�?i l�?i nguy�n thu?y.� Ca?m gia?c t�?i l�?i nguy�n thuy? co? trong ca? b�?i ca?nh ???i s�?ng ri�ng t? va? s?? sa?ng ta?o v?n ch??ng cu?a Kafka, b??i v�?y m�?t s�? ng???i tin r??ng ng???i ta co? th�? du?ng chu? nghi?a hi�?n sinh ?�? gia?i thi?ch ca?c sa?ng ta?c cu?a �ng. Ph� bi?nh cu?a t�i c�? g??ng ta?ch �ng kho?i chu? nghi?a hi�?n sinh; ?u?ng h?n, t�i ph�n ti?ch va? vi�?t v�? s??c sa?ng ta?o ma?nh me? cu?a Kafka, ni�?m ?am m� cu?a �ng v??i th�? gi??i th�? tu?c, va? v�? cu�?c n�?i loa?i ngoa?i gia?o cu?a �ng ch�?ng la?i ca?m gia?c t�n gia?o ki?m ha?m �ng. T�i vi�?t v�? ti?nh ca?ch ma?nh me? cu?a �ng, ?i�?u ?a? khi�?n �ng la?m s??c sa?ng ta?o nguy�n thu?y (bi? che?n e?p b??i ly? tri?) tr?? n�n n�?i b�?t. Nh?ng bi�?u hi�?n cu?a Kafka trong ???i th??c ke?m xa v??i nh??ng gi? �ng th�? hi�?n trong nh??ng sa?ng ta?o cu?a mi?nh. �ng lu�n co? nguy c? bi? nu�?t ch??ng b??i t�?i l�?i nguy�n thu?y, va? �ng s?? ???i s�?ng th�? tu?c, ?i�?u �ng lu�n mu�?n tr�?n thoa?t. ?? ?i�?m na?y, th??c ra, �ng ho?a nhi?p v??i chu? nghi?a hi�?n sinh. Ca?m gia?c t�?i l�?i v� cu?ng t�?n �?y, ?�?n t?? ca?m th??c t�n gia?o, cu�?i cu?ng ?a? chi�?n th??ng sinh l??c nguy�n thu?y cu?a �ng; s?? va cha?m b�n trong linh h�?n la?m ti�u ta?n mo?i nguy�n khi? cu?a �ng. Th? t?? va? nh�?t ky? cu?a �ng lu�n cho th�?y �ng la? �m�?t ke? s?? vi tru?ng va? cu�?ng sa?ch se?�; m�?t ng???i kh�ng th�? chi?u n�?i nh??ng dung tu?c cu?a ???i s�?ng; m�?t ng???i ?a?n �ng ?�?u tranh m�?i nga?y ?�? tr?? tha?nh m�?t �ng???i t�?t.�

Chuy�?n sang nh??ng a?nh h???ng cu?a ba?: ba? tuy�n b�? hoa?n toa?n pha?n ?�?i chu? nghi?a h�?u hi�?n ?a?i, va? thi?ch mi�u ta? mi?nh nh? m�?t nha? v?n theo chu? nghi?a hi�?n ?a?i h?n. T? t???ng cu?a chu? nghi?a hi�?n ?a?i co? y? nghi?a gi? ?�?i v??i ba??

Chu? nghi?a h�?u hi�?n ?a?i pha? hu?y c�?u tru?c, nh?ng ch??ng x�y n�n ca?i gi? ca?. B??i th�? no? thu�?c v�? giai ?oa?n chuy�?n ti�?p cu?a v?n ch??ng va? li?ch s??. Gi?? ?�y giai ?oa?n ?o? qua r�?i, va? nh??ng ?i�?u t??ng ????c kh??i x???ng kh�ng co?n phu? h??p v??i hi�?n ta?i. S?? m�?nh cu�?i cu?ng cu?a loa?i ng???i chi? g�?m ki�?n thi�?t va? sa?ng ta?o. La? ???a con cu?a t?? nhi�n, m�?i chu?ng ta pha?i pha?t huy kha? n?ng sa?ng ta?o cu?a ri�ng mi?nh, ?�? kh�ng th�?t ba?i trong vi�?c ?a?p ??ng nh??ng ky? vo?ng cu?a t?? nhi�n ?�?i v??i con ng???i. V�? khi?a ca?nh na?y, v?n ch??ng cu?a chu? nghi?a hi�?n ?a?i ?a? la?m t�?t h?n chu? nghi?a h�?u hi�?n ?a?i, va? b??i v�?y phu? h??p h?n v??i th�? gi??i quan cu?a t�i. Kh�ng co? ngoa?i l�?, chu? nghi?a hi�?n ?a?i theo ?u�?i ly? t???ng, coi sa?ng ta?o va? pha?t minh nh? nh??ng gia? tri? cao ca? nh�?t, va? th??c lo?ng y�u cu�?c s�?ng th�? tu?c. Nh??ng ?i�?u ?o? la? mo?i nh�n t�? tro?ng y�?u cho s?? ki�?n thi�?t v??ng qu�?c tinh th�?n t??ng lai.

Co? nh??ng ngh�? si? ???ng ?a?i hoa?t ?�?ng trong li?nh v??c kha?c ma? ta?c ph�?m co? ho? truy�?n ca?m h??ng va? khi�?n ba? ng???ng m�? kh�ng? Nh??ng ta?c ph�?m ngh�? thu�?t ???ng ?a?i na?o g�?n gu?i nh�?t v??i thu? pha?p cu?a ba??

T�?t ca? ca?c li?nh v??c ngh�? thu�?t cu?a chu? nghi?a hi�?n ?a?i (bao g�?m v?n ch??ng) ?�?u la? ngh�? thu�?t tri?nh di�?n. Nh??ng ta?c ph�?m ngh�? thu�?t na?y ?�?u la? nh??ng minh ch??ng v�? nh??ng ngh�? si? ???ng l�n ?�? t�?n ta?i. T�i thi?ch nhi�?u hi?nh th??c ngh�? thu�?t � �m nha?c c�? ?i�?n, h�?i ho?a hi�?n ?a?i, vu? ?a?o hi�?n ?a?i ?�?u co? th�? la?m t�i ca?m ?�?ng s�u s??c. Nh??ng ta?c ph�?m �m nha?c � cu?a Bizet, Tchaikovsky, Beethoven, Brahms, Schubert, Mendelssohn, Bach, va? nh??ng ng???i kha?c � ?�?u la? mi?nh ch??ng ch�n th??c cho ma?n tri?nh di�?n cu?a chu? nghi?a hi�?n ?a?i. Kinh Tha?nh va? Th�?n Khu?c cu?ng ch??a ?�?y nh??ng y�?u t�? cu?a chu? nghi?a hi�?n ?a?i, va? chu?ng ma?nh me? h?n r�?t nhi�?u so v??i ca?i go?i la? v?n ch??ng chu? nghi?a h�?u hi�?n ?a?i. V�? ca?c nha? ?i�u kha?c va? ho?a si? cu?a chu? nghi?a hi�?n ?a?i, t�i y�u thi?ch Van Gogh, Dali, Munch, Miro, Bosch, va? Giacometti. Vu? ?a?o y�u thi?ch cu?a t�i la? Butoh cu?a Nh�?t Ba?n (vu? ?i�?u cu?a linh h�?n h??c a?m [h??c a?m linh h�?n ?i?ch vu? ?i�?u ? ? ? ? ? ? ?].)

Ba? mi�u ta? r�?t hay v�? ta?c ph�?m cu?a mi?nh: �loa?i th??c v�?t ngoa?i qu�?c sinh tr???ng tr�n vu?ng ?�?t n?m nghi?n n?m li?ch s??.� Ba? th???ng no?i v�? �loa?i th??c v�?t ngoa?i qu�?c� nh?ng r�?t hi�?m no?i v�? �vu?ng ?�?t n?m nghi?n n?m li?ch s??.� Nh??ng a?nh h???ng cu?a v?n ho?a Trung Hoa ?�?i v??i ba? la? gi?? �Chi? Qua?i Ti�?u Thuy�?t ? ? ? ?�? Co? le?, th? Ly? Ha? ? ? hay Ly? Th??ng �?n ? ? ?? �Vu?ng ?�?t n?m nghi?n n?m li?ch s??� ?a? nu�i d???ng ta?c ph�?m cu?a ba? nh? th�? na?o?

Chu?ng ta pha?i la?m ro? kha?i ni�?m na?y � v?n ho?a Trung Hoa la? gi?? ?�? ?n, th??c m??c, ca?ch ??ng x?? gi??a ng???i v??i ng???i, nh??ng quan h�? luy�?n a?i, ca?m nh�?n v�? ng�n ng??, ca?ch no?i n?ng � nh??ng ?i�?u �?y thu�?c v�? v?n ho?a ch?ng? Chu?ng t�i chi?m ???m trong 5000 n?m li?ch s?? cu?a v?n ho?a ?? V??i t? ca?ch m�?t ngh�? si? thu�?n tu?y theo chu? nghi?a hi�?n ?a?i t�i ca?m nh�?n v�? v?n ho?a Trung Hoa s�u s??c h?n, th�?u su�?t h?n m�?t ng???i bi?nh th???ng ?? T�i ?a? ?o?c m�?t s�? ta?c ph�?m v?n ch??ng Trung Qu�?c ma? ba?n ?�? c�?p: cho du? th�?, ngoa?i tr?? H�?ng L�u M�?ng ? ? ?va? m�?y ba?i ????ng thi, nh??ng ta?c ph�?m kha?c kh�ng th�? cha?m ?�?n t�m h�?n t�i. Ba?n ch�?t cu?a v?n ho?a Trung Hoa ma? t�i suy ng�?m la? s??c ma?nh ti�?m �?n cu?a nh??ng quan ni�?m nh? �Thi�n nh�n h??p nh�?t � ? ? ? ?.� Trong n?m nghi?n n?m qua, d�n t�?c chu?ng t�i kh�ng nh�?n th??c ????c s??c ma?nh �?y, b??i vi? chu?ng t�i bi? c� l�?p va? ?o?ng c??a v??i th�? gi??i, va? chu?ng t�i thi�?u tinh th�?n ?�?c l�?p. Nh?ng chu?ng t�i co? le? co? s??c ma?nh �?y � m�?t t�?c ng???i ?a? t�?n ta?i ha?ng nghi?n n?m h??n pha?i s?? h??u nh??ng y�?u t�? b�?t t??. N�?u ba?n kh�ng pha?t tri�?n nh??ng y�?u t�? �?y, tuy nhi�n, thi? chu?ng se? vi?nh vi�?n n??m trong bo?ng t�?i va? ch??ng bao gi?? th�?y a?nh m??t tr??i, ?i�?u �?y cu?ng co? nghi?a chu?ng se? kh�ng bao gi?? co? th�? th??c s?? t�?n ta?i. Ph??ng pha?p cu?a t�i la? du?ng v?n ho?a ph??ng T�y nh? m�?t ca?i cu�?c ?�? ?a?o b??i v?n ho?a c�? x?a cu?a chu?ng t�i, ?�? chu?ng t�i co? th�? nh�?n ra gia? tri? ?i?ch th??c cu?a no?. V?n ho?a ph??ng T�y bi? �ph�n chia� trong ha?ng nghi?n n?m. T�i b�y gi?? mu�?n k�?t n�?i hai b?? � ?�?t va? tr??i, v�?t ch�?t va? phi v�?t ch�?t � va? h??p nh�?t chu?ng. V�? nhi�?m vu? �?y, t�i co? va?i ?u th�?: chi?nh la?, s?? nu�i d???ng va? khai sa?ng t�i nh�?n ????c t?? n?m nghi?n n?m li?ch s??.

Trong l??i no?i ?�?u ta?c ph�?m T? t???ng h�?i ba?o? ? ? ? � Ba?o ca?o t? t???ng, ba? no?i v�? �vi�?c gia?i pho?ng t�m h�?n� cho ?�?c gia? cu?a mi?nh. Ba? cu?ng vi�?t r??ng m�?t ngh�? si? n�n �cho ?�?c gia? kha? n?ng m?? kho?a ca?nh c??a ?i?a ngu?c ca? nh�n cu?a ho? va? gia?i pho?ng nh??ng linh h�?n bi? giam c�?m b�?y l�u. Ph�?n nhi�?u cu?a nh??ng t? t???ng �?y nh??c chu?ng t�i nh?? ?�?n nh??ng tranh lu�?n quanh ca?ch ma?ng v?n ho?c va? ca?i ca?ch v?n ho?c ????c kh??i x???ng b??i nh??ng nha? v?n va? nha? t? t???ng cu?a Phong tra?o V?n ho?a M??i; �?i?a ngu?c chi m�n ? ? ? ? � c??a ?i?a ngu?c� cu?a ba? co? ve? quan h�? m�?t thi�?t v??i �thi�?t �?c t?? ? ? ? � nha? s??t� cu?a L�? T�?n. S?? m�?nh ta?c ph�?m cu?a ba? gi�?ng va? kha?c v??i s?? m�?nh ta?c ph�?m cu?a ho? nh? th�? na?o?

T�i v�?n xem tha?i ?�? cu?a L�? T�?n ti�n sinh ?�?i v??i v?n ho?a ngoa?i qu�?c nh? la? hi?nh m�?u cu?a mi?nh. Ki�?u t�m tha?i � c??i m?? v??i th�? gi??i, nh?ng kh�ng t?? ti � chi?nh la? ?i�?u chu?ng t�i nh??ng v?n nh�n ?a?i Lu?c thi�?u. T�i ?a? no?i ?u? v�? v�?n ?�? na?y r�?i. T�i chi? mu�?n no?i th�m: v?n ?a?n ?a?i Lu?c h�m nay t?m t�?i h?n nhi�?u so v??i nh??ng n?m 1930 va? 1940. S?? m�?nh cu?a t�i chi?nh la? ?�?u tranh v??i gi??i v?n ch??ng h�m nay, ?�? cao tinh th�?n L�? T�?n, cho ca?c ta?c gia? tre? m�?t tia hy vo?ng. V?n gi??i Trung Qu�?c h�m nay g�?m m�?t s�? t�?p ?oa?n t? l??i. Nh??ng nha? v?n tre? chi? c�?n co? chu?t pha?n kha?ng se? kh�ng co? c? h�?i pha?t tri�?n, bu�?c pha?i t?? lo l�?y th�n.

Ba? l??n l�n trong m�?t Trung Hoa, a?nh h???ng b??i chu? nghi?a Max va? nh??ng t? t???ng ph??ng T�y c�?p ti�?n kha?c, t?? c� l�?p v??i th�? gi??i b�n ngoa?i. Su�?t nh??ng th�?p ky? �?y (nh??ng n?m 1960 va? 1970), ba? ?o?c nhi�?u v?n ch??ng n???c ngoa?i, tri�?t ho?c Max, va? li?ch s?? ph??ng T�y, ????c khuy�?n khi?ch b??i cha me? �Ca?nh h??u� bi? t�?y chay cu?a mi?nh, nh??ng ng???i g??n bo? v??i phong tra?o C�?ng sa?n Trung Qu�?c. Ba? c�n ?�?i th�? na?o nh??ng ch�m bi�?m va? m�u thu�?n cu?a nh??ng a?nh h???ng ba? ti�?p nh�?n trong qua? tri?nh sa?ng ta?c?

T�i kh�ng bao gi?? ???t sa?ng ta?c cu?a mi?nh tr�n nh??ng kha?i ni�?m; t�i ???t sa?ng ta?c cu?a mi?nh tr�n ca?m gia?c. Ro? ra?ng t�i co? nh??ng kha?i ni�?m, va? t�i s??n sa?ng go?i m� hi?nh nh�?n th??c cu?a mi?nh la? �Ly? ti?nh tr??c quan.� ?i�?u na?y la? b??i ca?m ti?nh cu?a t�i ?a? ng?ng ?o?ng tha?nh ly? ti?nh. Nh? t�i no?i ?? tr�n, ?i�?u t�i mi�u ta? la? nh??ng m�u thu�?n va? nh??ng cu�?c ?�?u tranh s�u th??m trong t�m h�?n va? ca?nh ???i cu?a m�?t con ng???i ????c ngh�? thu�?t ho?a. Xu�?t pha?t ?i�?m cu?a t�i la? s?? th�i thu?c cu?a cu�?c s�?ng; th�i thu?c t?? do trong s�u th??m t�m tri?. No? chi?nh la? c? ch�?: ba?n co? m�?t th�i thu?c, r�?i, trong s?? c?ng th??ng, khung ca?nh xu�?t hi�?n. Khi ba?n d??ng la?i, khung ca?nh bi�?n m�?t. T�i h�?p thu? ?�?y ?u? t? t???ng ph??ng T�y trong su�?t s?? ?o?c nhi�?u n?m cu?a mi?nh, nh?ng c? ch�? sa?ng ta?o cu?a t�i v�? c? ba?n la? ki�?u c? ch�? l�?t ?�? cu?a Trung Qu�?c. T�?t nhi�n ?i�?u na?y li�n quan m�?t thi�?t t??i tra?i nghi�?m cu?a ba?n th�n t�i. T�i la? m�?t ng???i Trung Hoa y�u v?n ho?a ph??ng T�y.

V�? ?i�?m na?y, ba? co? m�?t s?? nghi�?p sa?ng ta?c l�u da?i � ba? ?a? vi�?t h?n ba m??i n?m, m�?t qua? tri?nh trong ?o? Trung Qu�?c ?a? thay ?�?i r�?t nhi�?u, va? thi? tr???ng sa?ng ta?c ?? Trung qu�?c g�?n nh? bi�?n ?�?i hoa?n toa?n. Nh?ng, ba? v�?n duy tri? m�?t phong ca?ch sa?ng ta?c nh�?t ?i?nh. Ba? ca?m th�?y sa?ng ta?c (ho??c qua? tri?nh sa?ng ta?c cu?a mi?nh) thay ?�?i th�? na?o trong ba m??i n?m qua?

Nh??ng thay ?�?i nho? trong v?n ?a?n Trung Qu�?c va?i th�?p ky? qua kh�ng co? y? nghi?a gi? trong va?i nghi?n n?m li?ch s?? v?n ch??ng; nh??ng thay ?�?i na?y kh�ng h�? a?nh h???ng ?�?n sa?ng ta?c cu?a t�i. Sa?ng ta?c cu?a t�i thay ?�?i d�?n d�?n. ?i�?u no? tu�n theo la? nh??ng quy lu�?t c�? h??u trong qua? tri?nh sa?ng ta?o cu?a t�i � m�?t s?? ti�?n ho?a, m�?t ti�?t l�? li�n ti�?p, t??ng b???c v�? m�?t cu�?c s�?ng m??i. T�i ghe?t nh�?t vi�?c sa?ng ta?c theo tra?o l?u; t�i lu�n la?c nhi?p v??i v?n ?a?n Trung Qu�?c.

Ba? tin r??ng ta?c ph�?m cu?a mi?nh chi? co? th�? ????c hi�?u m�?t ca?ch chi?nh xa?c b??i m�?i ?�?c gia? khi anh �?y hay c� �?y n�? l??c ti?m ra y? nghi?a trong qua? tri?nh ?o?c, va? ba? th???ng khuy�?n khi?ch ?�?c gia? du?ng t�m li?nh h�?i va? ti?m ra l??i gia?i ?a?p cu?a mi?nh cho c�u ho?i ho? ???t ra cho ta?c ph�?m cu?a ba?. Nh?ng xe?t s�? l???ng pho?ng v�?n ba? t?? th??c hi�?n, ba? ha?o pho?ng th??i gian m�?t ca?ch kinh nga?c, ti�?p c�?n ?�?c gia?, va? s??n sa?ng ti�?p nh�?n nh??ng c�u ho?i. N�?u vi�?c di�?n gia?i ta?c ph�?m cu?a ba? la? m�?t qua? tri?nh ca? nh�n, m�?t qua? tri?nh ?o?i ho?i s?? ?�?u t? n?ng l???ng do m�?t ?�?c gia? ki�n nh�?n th??c hi�?n, du?ng y? cu?a ba? la? gi? khi ti�?p nh�?n pho?ng v�?n?

Ta?c ph�?m cu?a t�i thu�?c v�? m�?t loa?i v?n ch??ng c??c ki? c�?p ti�?n, v???t xa th??i ?a?i, xa h?n Kafka v??i ?�?c gia? th??i ?a?i �ng. H?n n??a, t�i cho r??ng mi?nh la? m�?t nha? v?n co? s?? ca?m nh�?n c??c ky? ma?nh me?, ngang b??ng, v�? ca? ly? ti?nh l�?n sa?ng ta?o � t�i ?a? xu�?t ba?n nhi�?u t�?p sa?ch ph� bi?nh. Sau khi t�i vi�?t xong ca?c ti�?u thuy�?t, ta?m nghi?, r�?i t�i co? th�? nh�?n ra c�?u tru?c ba?n ch�?t cu?a chu?ng. Ca?c nha? v?n kha?c hi�?m khi ????c trang bi? n?ng l??c �?y. B??i v�?y t�i kh�ng chi? ph� bi?nh ca?c nha? v?n c�? ?i�?n kha?c, t�i co?n ph� bi?nh chi?nh ti�?u thuy�?t cu?a mi?nh. Nghi? r??ng nha? v?n kh�ng th�? ph� bi?nh ta?c ph�?m cu?a mi?nh la? ni�?m tin l�?i th??i. Trong s?? pha?t tri�?n cu?a v?n ch??ng ???ng ?a?i, nh??ng ta?c ph�?m c�?p ti�?n ????c ?em ra th??c nghi�?m. Chu?ng co? xu h???ng h??p nh�?t v??i tri�?t ho?c, va? th�?m chi? co? th�? g�y ra a?nh h???ng ma? tri�?t ho?c kh�ng th�?. V??i t? ca?ch m�?t ti�?u thuy�?t gia th??c nghi�?m co? khi? vi? tri�?t ho?c ?�?m ?a? (ph??ng pha?p cu?a t�i la? �l�?y mi?nh la?m th??c nghi�?m� [na? t?? ki? t�? th??c nghi�?m? ? ? ? ? ?]), t�i co? kha? n?ng ph�n ti?ch ta?c ph�?m cu?a mi?nh. T�i cho r??ng n�n ch?ng kh�ng c�?n tranh ca?i chuy�?n ?o?? M�?i ng???i co? th�? ??a ra ca?ch di�?n gia?i cu?a ri�ng mi?nh!

T�i tin r??ng, trong th??i ?a?i s??p t??i, mo?i ngh�? si? c�?p ti�?n se? tr?? tha?nh ng???i di�?n gia?i chi?nh ta?c ph�?m cu?a mi?nh, va? sau ?�?y, di�?n gia?i tr?? tha?nh chuy�?n ph�? bi�?n. ?i�?u ?o? cha? pha?i tin m??ng v??i nhi�?u ?�?c gia? sao? N�?u con m??t cu?a ?�?c gia? ????c m?? r�?ng, va? s?? to? mo? cu?a ho? ????c kh�u g??i, ho? co? th�? tr?? n�n ha?o h??c h?n ?�? b�? sung ca?ch hi�?u cu?a mi?nh va?o ta?c ph�?m ho? ?ang ?o?c, ho??c th�?m chi? va?o ta?c ph�?m h? c�?u ho? vi�?t l�?y. Theo ca?ch �?y, m�?i sa?ng ta?c ho?a ra se? la? m�?t n?i cho s?? th??c nghi�?m, va? � qua qua? tri?nh cu?a th??c nghi�?m � ng???i ta se? n�? l??c ?�? sa?ng ta?o ca?i m??i. T�i go?i ki�?u th??c nghi�?m �?y la? s?? m?? r�?ng cu?a sa?ng ta?c. Ph??ng pha?p ?o?c cu?a chu? nghi?a hi�?n th??c � m�?t ng???ng m�? thu? ?�?ng, ???ng ngoa?i va? th�?t l�n m�?y l??i ca?m tha?n v�? s?? th�?n bi? cu?a v?n ch??ng � kh�ng th�? ??ng pho? v??i nh??ng ta?c ph�?m th??c nghi�?m nh? ti�?u thuy�?t Ta?n Tuy�?t. M�?i ?�?c gia? pha?i ???ng l�n va? tri?nh di�?n ?�? b???c va?o ca?nh gi??i cu?a v?n ch??ng th??c nghi�?m.

Dylan Suher la? bi�n t�?p vi�n l?u ?�?ng [a contributing editor] ?? ta?p chi? Asymptote. Sinh ra va? l??n l�n ?? Brooklyn, Dylan ?a? ??ng nhi�?u ba?i ?i�?m sa?ch, ph� bi?nh va? ti�?u lu�?n tr�n The Millions, The Review of Contemporary Fiction, va? The New York Times.

Joan Hua, sinh ra ?? Hoa Ky?, ?a? s�?ng ?? ?a?i B??c, ?a?i Loan, l�?y b??ng c?? nh�n ?? ?a?i ho?c Puget Sound va? la?m vi�?c ?? Smithsonian Institution, Washington, D.C.

Ba?i pho?ng v�?n tr�n ????c di?ch t?? ba?n ti�?ng Anh An Interview with Can Xue tr�n trang: www.asymptotejournal.com ; co? tham kha?o ba?n ti�?ng Trung ph�?n th�? ? ? ? ?, cu?ng ??ng ta?i tr�n website na?y.

[*] Ng???i di?ch ti�?ng Vi�?t l�?y tri?ch d�?n trong ba?i pho?ng v�?n ???t tha?nh nhan ?�?.