Junichiro Tanizaki
Ha? Vu? Tro?ng di?ch
6.
nh n?n v ?? s?n mi
? Kyoto c m?t nh hng n?i ti?ng tn l Waranjiya (Tha?o Ha?i ?c)[1], m?t trong nh?ng ?i?m ht khch c?a nh hng ny cho t?i g?n ?y l phng ?n v?n ???c th?p b?ng gi n?n x?a ch? khng ph?i ?n ?i?n; nh?ng ma xun n?m nay khi ti ??n sau m?t th?i gian di v?ng bng, nh?ng gi n?n gi? ? thay b?ng ?n ?i?n ki?u ?n l?ng x?a. Ti h?i h? thay t? bao gi? v ???c bi?t h?i n?m ngoi, do m?t s? th?c khch than phi?n nh n?n qu m? cho nn b?t ??c d? ph?i thay nh?ng n?u ti thch theo ki?u c? th h? vui lng mang gi n?n t?i. V ?i?u ? m ti ??n ?y, v?y nn ti yu c?u h? mang l?i. V r?i ti nh?n ra r?ng ch? d??i nh sng ch?p cho?ng th v? ??p th?c s? c?a ?? s?n mi Nh?t m?i ???c b?c l?. Cc gian phng t?i Waranjiya r?ng kho?ng b?n chi?u r??i, b?ng c? m?t tr th?t nh? ?m cng, c?t t??ng v tr?n nh b?ng ln m?t l?p bng m khi m?, t?i t?m ngay c? c nh sng c?a ng?n ?n. Nh?ng d??i nh sng m? ?o h?n t? gi n?n, khi nhn k? no nh?ng ci khay v chn bt n?m trong nh?ng ci bng h?t xu?ng t? ??m l?a ch?p ch?n kia, ti pht hi?n qua n??c bng c?a ?? s?n mi m?t chi?u su th?m th?m v phong ph nh? m?t ci ao ?en huy?n t?nh l?ng, m?t ve? ?e?p m ti ch?a t?ng th?y. Ti c?ng nh?n ra ? khng ph?i l ng?u nhin, t? tin chng ta khi phm ph ra s?n mi, qu? l h? ? c?u mang m?t tnh c?m tru m?n trong nh?ng ?? v?t ???c hon thi?n v?i mu s?n ny.
M?t ng??i b?n ?n ?? t?ng ni v?i ti r?ng ? ??t n??c ng b? ?? ?n b?ng g?m v?n b? xem th??ng, cn ?? s?n mi ?ang ???c du?ng r?ng ri h?n nhi?u. Tuy nhin, trn th?c t? th chng ta dng m?i th? b?ng g?m, tr?? khay v ba?t canh; ?? s?n mi, ngoa?i tr?? trong tr ??o v nh?ng d?p nghi th?c long tr?ng khc, th b? coi l th t?c v khi?m nh. ?i?u ny ti ng?? r??ng m?t ph?n do l?i sng chi c?a nh ?i?n hi?n ??i ???c tn d??ng qu m?c. Bng t?i l y?u t? khng th? thi?u lm nn v? ??p s?n mi. Th?m ch ngy nay ng??i ta cn lm ra s?n mi mu tr?ng, nh?ng ?? s?n mi trong qu kh? ? hon thi?n v?i mu ?en, nu, ho?c ??, nh?ng mu s?c ???c b?i ??p b?ng nhi?u l?p bng t?i tch t? m thnh, l s?n ph?m t?t y?u c?a bng t?i m s? s?ng ? trong ?. ?i khi m?t tuy?t ph?m s?n mi ?en ???c t ?i?m v?i nh?ng l?m ??m vng hay b?c, nh? ci h?p ho?c ci bn ho?c chi?c k?, v?i ti trng c v? v?a s?c s? v?a dung t?c, th? nh?ng ?? lm hi?n ra ci kho?ng khng t?i ?en nh? m?c v?i nh?ng hoa v?n l?p lnh vng b?c ?y, v mu?n th?p sng chng ln th khng ph?i b?ng nh m?t tr?i ho?c ?n ?i?n m b?ng ?n l?ng ho?c ch? m?t ng?n n?n: nh?ng ?? v?t lo lo?t ?y b?ng tr? nn u tr?m, tinh t?, v trang nghim. Nh?ng ngh? nhn x?a khi hon t?t tc ph?m s?n mi v trang tr chng b?ng nh?ng hoa v?n l?p lnh, ch?c h??n h? ? m??ng t??ng chng ??t trong nh?ng c?n pho?ng t?i v tm cch lm cho chng c hi?u ?ng ph?n x? tuy?t v?i d??i th? nh sng y?u ?t ?. Khi vng ???c dt qu ??, ti c?ng hnh dung v th?y trong bng t?i chng s? nh ln ra sao khi ph?n chi?u ng?n ?n.
?? s?n mi trang tr dt vng khng ph?i l th? ?? ng?m d??i nh sng r?c r? v nhn thong m?t ci m th?y h?t ???c; n nn ???c ??t trong bng t?i ?? m?t ph?n ch? ny ch? n? b?t l?y th? nh sng l? m?. Nh?ng hoa v?n c?u k c?a n li vo bng t?i, g?i ln thay vo ? l m?t v?ng ho quang kh t? c?a s? su th?m v b ?n, c?a nh?ng g?i v m th? m?t ph?n no. N??c bng c?a s?n mi tot ra trong mn ?m ph?n chi?u t? ng?n n?n ch?p ch?n cho bi?t h?i gi thi tho?ng tm cch l?t vo gian phng t?nh m?ch, cm d? ta vo tr?ng thi huy?n ?o. N?u l?p s?n mi b? t??c ?i th s?c m ho?c c?a n c?ng bi?n m?t kh?i ci th? gi?i huy?n m?ng ???c t?o b?ng th? nh sng k l? t? ng?n n?n hay ng?n ?n, c?a th? nh sng dao ??ng theo nh?p ??p c?a mn ?m. Th?t v?y, th? nh sng mong manh ?y, kh n?m b?t, d?p d?n nh? th? nh?ng do?ng su?i nh? ?ang ch?y trong gian phng, thu th?p nh?ng v?ng n??c nh? ?y ? thnh m?t hoa v?n s?n mi trn b? m??t c?a mn ?m.
?? g?m s? tuy c?ng thch h?p du?ng lm b? ?? ?n, nh?ng chng thi?u nh??ng bng m v ?? thm tr?m c?a s?n mi. ?? g?m th n?ng v l?nh khi s? vo, pht ra ti?ng lch cch, lo?ng xo?ng, v truy?n nhi?t nhanh cho nn khng ti?n ?? ??ng ?? ?n nng. Cn ?? s?n mi th nh?, s? th?y m?n v h?u nh? khng gy ra m thanh. Ti th?y t c khoi c?m no h?n khi c?m trong tay m?t bt canh s?n mi, c?m nh?n ???c ?? n?ng c?a ch?t l?ng v ?? ?m p c?a n trong lng bn tay. C?m gic ny gi?ng nh? ?ang nng niu m?t b s? sinh b? b?m v?y. C nh?ng l do chnh ?ng t?i sao bt canh s?n mi hi?n v?n cn ???c dng do nh?ng ph?m ch?t m bt g?m s? khng c ???c. Khi nh?c ci n?p ra kh?i bt g?m s?, trong ? l n??c canh v m?i s?c thi c?a ch?t th? ??u l? ra. Cn v?i bt s?n mi, c m?t v? ??p trong kho?nh kh?c m? n?p v nng bt ln mi?ng l lc ta nhn vo kho?ng ch?t l?ng t?nh l?ng im lm trong lng bt t?i u huy?n m mu s?c c?a n g?n gi?ng mu c?a chnh ci bt. Nh?ng g n?m trong ci bng t?i ?y ng??i ta khng th? phn bi?t, nh?ng lng bn tay c?m nh?n s? l?u ??ng nh? nhng c?a ch?t l?ng, h?i b?c ln ??ng nh?ng gi?t li ti quanh vnh ba?t, v mi th?m theo h?i to? ra m?t h??ng vi? thanh tao. Th?t l m?t c?nh gi?i khc bi?t gi?a kho?nh kh?c ny v?i kho?nh kh?c c?a mn sp d?n ra theo ki?u Ty trong m?t ci bt nng toe?n v tr?ng nh?t. Ci kho?nh kh?c th?n b ?y g?n nh? c th? g?i l kho?nh kh?c c?a h??ng v? thi?n.
7.
H??ng v? bt canh
M?i l?n ti ng?i tr??c m?t ba?t canh, l?ng nghe ti?ng r ro th?m vo nh? ti?ng cn trng ra? rch xa x?m, tr?m ngm tr??c h??ng v? s?p th??ng th?c, ti c?m th?y nh? th? b? cu?n vo c?nh gi?i nh?p ??nh. Tr?i nghi?m ny h?n c ph?n gi?ng nh? c?a m?t tr s? khi nghe ti?ng ?m n???c reo ??a ng vo c?nh gi?i v ng v lin t??ng nh? ti?ng gi vi vu trong r?ng tng Onoe huy?n tho?i.
Ng??i ta cho r?ng mn ?n Nh?t ?? ng?m h?n l ?? ?n. Ti mu?n ?i xa h?n v ni r?ng ? l ??i t??ng thi?n ??nh, m?t lo?i nh?c v thanh c?t ln t? s? h?p t?u c?a ?? s?n mi v?i nh n?n ch?p ch?n trong bng t?i. Natsume S?seki trong G?i c? ? ca ng?i mu s?c c?a mn th?ch ??u (y?kan); lo?i mu s?c c?a n ch?ng ph?i mang thi?n tnh hay sao? S?c ?? trong m?? v?i v?n my nh? ng?c bch, th?m ??m nh mng lung m? mng, nh? th? n ht nh sng m?t tr?i xu?ng t?n ?y su; lo?i mu s?c ?y th?t thm tr?m v tinh t? m khng th?y c ?? ?n ng?t no c?a ph??ng Ty gi?ng nh? v?y. So v?i lo?i bnh chocolate nhn kem ??n ?i?u v t?m th??ng lm sao. V khi mn th?ch ??u by trn ci ??a s?n mi th gi?a lng bng t?i ?y ht l?y s?c mu c?a n t?i n?i kh phn bi?t ???c, v?y th ch?c ch?n n l ??i t??ng ?? thi?n ??nh r?i. Khi ta ??a mn mt l?nh tr?n tru ? vo mi?ng, nh? th? chnh bng t?i c?a c?n phng tr? thnh kh?i ng?t ngo tan ra ? ??u l??i; mn th?ch ??u ngay c? khng ??c s?c m c?ng mang l?i m?t h??ng v? h?p d?n ??y b ?n.
Trong ?m th?c c?a b?t k qu?c gia no, khng nghi ng?, ???c c? g?ng ?? th?c ?n ho ?i?u v?i b? ?? ?n v s?c ?? vch phng; th? nh?ng v?i mn ?n Nh?t, m?t c?n phng sng tr?ng v b? ?? ?n bng long lm gi?m kh?u v? m?t m?t n?a. Mn canh t??ng miso m chng ta ?n m?i sng l mn ?n v?n ra ??i t? nh?ng ngi nh thm u trong qu kh?. C l?n ti ???c m?i d? m?t bu?i tr ??o c ?i mn canh t??ng miso; khi th?y th? mu ??c nh? ??t ?? l?ng ??ng trong ci bt s?n mi ?en d??i nh n?n leo lt, v?n l mn ti th??ng ?n m?t cch v th?c, gi? th?y tr? nn c m?t s?c ?? su th?m v ngon mi?ng v cng. C?ng nh? v?y v?i n??c t??ng, ? Kyoto v Osaka, t??ng ??u nnh tamari ??m ?a? dng v?i c s?ng, d?a chua, v rau; ?? bng s?n s?t c?a th? ch?t l?ng ny th?t giu s?c thi c?a bng m, v ??p bi?t bao khi n hoa? quy?n vo v??i bng t?i. Nh?ng ?? ?n mu tr?ng c?ng v?y nh? canh miso tr?ng, ??u h?, ch? c kamakobo, th?t c tr?ng chng b? m?t ?i nhi?u v? ??p n?u trong m?t gian phng sng tr?ng. V trn h?t ? l c?m. M?t ci th?p ??ng g?o b?ng s?n mi ?en nhnh ??t trong gc t?i trng v?a ??p m?t v?a kch thch s? thm ?n. V r?i ci n?p ???c nh?c ln, v th?c ?n tr?ng tinh khi ny v?a n?u chn t?i, ???c b?i vo trong ci th? ?en, t?ng h?t nh chi?u nh? trn chu, b?c ln nh?ng lu?ng h?i n??c ?m ?y l c?nh t??ng m khng ng??i Nh?t no l?i khng xc ??ng. ?m th?c c?a chng ta ph? thu?c vo nh??ng bng m v khng th? tch r?i bng t?i.
_____
Nguyn tc: ???? (In’ei reisan/m ? l? tn), tuy? bu?t, 1933-4. Ta?c gia?: Jun’ichiro Tanizaki ??? ?? (1886-1965).
B?n ti?ng Anh: In Praise of Shadows do Thomas J. Harper v Edward G. Seidensticker d?ch, Nxb Leete’s Island Books 1977. B?n PDF: https://www.pdfdrive.com/in-praise-of-shadows-d185560859.html
V?n b?n ti?ng Nh?t: http://www.kuniomi.gr.jp/togen/iwai/raisan.htm
