Tri V?-Phan Ng?c Khu
??t t? tr??c th?m chn l!
Nh?ng r?i b?ng bc Th?o khng c?n t?i nh?ng may m?n ??n d?n d?p ?y n?a!
Chi?u hm sau ?, ti ?ang li xe trn ???ng v? nh th nghe ?i France Info, m ti c thi quen m? nghe tin t?c khi li. B?ng ?i ny loan tin gio s? Tr?n ??c Th?o, nh tri?t h?c Vi?t Nam v?a qua ??i! Tin ??t ng?t ?y lm ti l?nh ng??i v bu?t mi?ng:
-i! Th? l cu?n sch khng cn c? h?i cho ??i! Ph?i ch?ng tn ?ao ph? ? ra tay?
Vi?c ??u tin l ti tm g?p ngay b Bch H?ng ?? ???c nghe b k? th?t chi ti?t.
Th?t l qu b?t ng?! Bc Th?o h?ng ngy v?n c n?p ?n u?ng r?t tinh khi?t, khng bao gi? ?n th?c ?n c?. V?y m ngay x?m t?i hm th? n?m ?y, b?ng bc b? th??ng th?, h? t? nh? b? trng ??c: v?a nn m?a, v?a ??i ti?n trn lan ??n m?t l? ?i. May l lc ? b Bch H?ng ?ang c m?t. B v?i du bc vo nh t?m, t?m r?a b?ng n??c nng cho s?ch s?, r?i l?y qu?n o s?ch thay cho. Sau ? ??a bc vo n?m t?m trong m?t c?n phng ? ngay t?ng d??i ?y. ??y l phng c?a m?t cn b? c?a s? qun, lc ? ?i v?ng xa. Bc Th?o d?n d?n t?nh to l?i, n?m ngh? v khng hi?u t?i sao, ? ?n ph?i th? g m b? ng? ??c nh? th?. B Bch H?ng vo h?i th?m. Bc c?m ?n s? s?n sc c?a b, r?i bc tm s? m?t cch r?t l?c quan v t? tin:
-Ny b Bch H?ng ny! Mai m?t, ti thu nh ra ? ring, b v? lm cho ti. M?i thng ti bi?u b n?m tr?m. Nh? v?y chng ta s? s?ng tho?i mi, t? do h?n l s?ng ? ?y.
Cu ni ?y ch?ng t? bc Th?o v?n khng c th?c g v? tnh hnh gi c? trong ??i s?ng: v s? ti?n l??ng ?? ngh? ?y l qu nh?, khng ?ng k?.
B Bch H?ng t?i ??t tay ln trn bc, th?y v?n c nhi?t ?? cao, t?c l v?n cn ?ang b? s?t.
?m ?y, bc ch? u?ng m?t ly s?a nng r?i n?m ngh?. Sau th?y nh?c ??u qu nn ???c cho u?ng m?t vin Aspirine. C? ?m bc rn r? v c?n s?t v?n cao. ??n g?n tr?a hm sau, th? su, c?n s?t t?ng ??n m s?ng, ch?c ch?c l?i gi?t mnh la ht ln. B Bch H?ng ch?y vo lay g?i cho t?nh l?i ?? b?t rn la. B?ng bc ng?i nh?m d?y, m?t ?? gay v m s?ng, h?t ho?ng, tay n?m th?t ch?t l?y cnh tay ph?i b Bch H?ng mi?ng la l?n:
-N ki?m ?i?m! N ki?m ?i?m!
B Bch H?ng lay g?i:
-Bc Th?o! Bc Th?o! Bc bung tay ti ra! Bc lm ti s? qu! Bung tay ti ra!
B? l?c ng??i th?t m?nh, bc Th?o bung tay b Bch H?ng ra, r?i n?m v?t mnh xu?ng. Nh?ng yn ???c m?t lc th l?i ln c?n m s?ng, r?i ng?i ph?t d?y, m?t v?n ?? gay, ho?ng h?t r?i tht ln nh? ?ang trong c?n c m?ng:
-?ng u ??y! ?ng u ??y!
Ni r?i l?i n?m xu?ng, xu?i l?, du?i th?ng tay chn, khng cn bi?t g n?aB Bch H?ng s? qu v?i ku la c?u c?u ?m ?. Cn b? Ho t? trn t?ng l?u xu?ng, t?i g?n quan st, r?i ch?y ra g?i ?i?n cho s? qun.
M?t lt sau, ??i s? Tr?nh Ng?c Thi t?i, ng quy?t ??nh g?i xe c?p c?u c?a h? th?ng c?p c?u cng c?ng SAMU.
Bc s? c?a ton c?p c?u h?i:
-Tr??c ? b?nh nhn ? lm g ?? r?i r?i vo hn m?
-ng ta tr??c ?, ? b? ng?t x?u r?i b? t ? c?u thang!
-B? ng?t x?u ??n t ng nh? v?y, sao khng th?y th??ng tch g trn ng??i?
-Ci ? th ti khng r, nh?ng ng ta c?ng ? cao tu?i r?i v r?t y?u
Bc s? c?p c?u quy?t ??nh c?p t?c ??a b?nh nhn vo nh th??ng. N?i g?n nh?t v thch h?p cho tr??ng h?p ny l b?nh vi?n ?a khoa Les Broussais, cch ? ch? vi pht xe h?i. T?i n?i, bc s? c?p c?u tr?c c?a b?nh vi?n chch cho bc Th?o m?t m?i thu?c an th?n, v gi? l?i t?i phng h?i sinh ?? theo di. ?m ?y bc Th?o v?n s?t, n?m b?t t?nh, ng? li b. ??n kho?ng n?m gi? r??i sng ngy 24 thng t?, n?m 1993, bc s? tr?c phng h?i sinh ghi nh?n bc Th?o ? trt h?i th? cu?i cng! Ngay sau ?, b?nh vi?n lm th? t?c ??a ng??i qu c? xu?ng nh xc.
Khi ???c tin, ti tm t?i nh xc c?a b?nh vi?n. Nhn bc n?m ??y, v? m?t ??m chiu nh? v?n cn ?ang suy ngh?, s?p x?p nh?ng ch??ng m?c cho cu?n sch, ti khng kh?i ng?m ngi th??ng c?m cho s? ph?n nghi?t ng c?a bc.
Than i! Th? l m?t cu?c ??i kh? ?i ?i tm chn l, ?i tm cch m?ng? v?t t?t. M?t cu?ng v?ng ni ln s? th?t, b?t ch?p bao ?e d?a, cu?i cng ? b? ch?n l?i b?i m?t ci ch?t ??t bi?n, t?c t??i. Hnh trnh ??y tri?n v?ng, v?i m?ng ??c th?c hi?n m?t cu?c cch m?ng huy hong cho dn t?c v cho c? nhn lo?i, v?i pht minh m?t l thuy?t hi?n t?i s?ng ??ng, v?i m?t l- gch v?a bi?n ch?ng, v?a hnh th?c t? nay b? dang d?! C? m?t s? nghi?p tri?t h?c tr?i nghi?m cng cu?c cch m?ng Vi?t Nam r?i ?y s? chm vo qun lng
V cu?n sch mang hi v?ng gi?i m, gi?i t qu kh? ?? gi?i thot, gi?i phng hi?n t?i v t??ng lai?? chu?c t?i m bc nng lng hon thnh, nay ? v?nh vi?n chm vo im l?ng!
M?t cu?c ??i thanh b?ch, chn th?t, khng h?nh phc, khng danh v?ng ? k?t thc th?t oan nghi?t!
Ngh? l?i nh?ng giy pht vui m?ng, l?c quan, trn ??y hi v?ng, t??ng nh? cu?i cng, may m?n v h?nh phc ? ??n v?i bc Th?o. Nh?ng chng ? b? tan bi?n th?t phi l.
Nhn bc khim t?n n?m ??y, ai c?ng ngh?n ngo. Khng c?m ???c n??c m?t, khc th??ng cho m?t ki?p ng??i t?n t?y v?i l t??ng, v?i chn l, nh?ng r?i gi?c m?ng ? khng thnh
Ch? cn bi?t nguy?n c?u cho vong linh bc ???c an ngh? t? ?y!
Sng hm ch? nh?t 25 thng t?, Canh r? ti vo th?m l?i bc l?n cu?i. T?i n?i th th?y ? c m?y ng??i thn v?i bc lc cu?i ??i ?ang ng?m ngi chung quanh bc. Ti ch? nh?n ra b Bch H?ng, b H?ng H?nh l hai ng??i ?ang s?t si khc, gio s? Boudarel, v m?t n? k gi? Php, v vi ng??i n?a ti khng nh? tnNh? anh LT lc ? c mang theo my ch?p hnh nn ? ghi l?i ???c giy pht c?m ??ng ny.
Trong nh xc c?a b?nh vi?n, lc ?y, bc Th?o t?m n?m ?, trn m?t gi??ng s?t c? k? gi?n d? nh? cu?c ??i bc: m?t t?m v?i drap c? tr?ng ng c?a b?nh vi?n che ph? cao ln t?i t?n c?, ch? ?? h? ph?n m?t. Trn b?ng bc, ai ? ? ??t m?t b hoa cc tr?ng. Bc nh?m m?t ??m chiu, nh?ng nt m?t v?n cau c, t?p trung, nh? trong ??u, t? t??ng, tinh th?n, ngh? l?c v?n ?ang si s?c v?n hnh, nh? v?n ?ang suy ngh? v? nh?ng v?n ?? tr?ng ??i c?a tri?t h?c, c?a con ng??iV?y m b? c c?t gi? c? m?t kho tng v? chi?n tranh, v? cch m?ng ?y, nay ? tan voh? v!
Nhn bc c ??n, khim t?n n?m ??y, ti c?m th?y th?t l h?t h?ng, nh? v?a m?t m?t ci g c?n thi?t cho cu?c s?ng tinh th?n c?a chnh ti, nh? cu?c ??i b?ng m?t h?t ngh?a! Ci ch?t c?a ng??i ?ang n?m ?y lm cho k? t?m th??ng nh? ti ph?i b?n kho?n t? h?i: cu?i cng, s?ng l?ng cm, v?t v?, ng??c xui, ch?u ??ng bao d?n v?t, c?m c?i lm vi?c su?t c? ??i nh? th? ?? lm g? ?? cho ai? ?? cn l?i g? Ti ch? ghi nh?n m?t ?i?u ny: lc cu?i ??i, bc Th?o ? h?ng say, ho h?ng, h?m h? hon thnh m?t cu?n sch ?? ??i, ?? tr? n? ??inh?ng ch?a vi?t xong ph?n m? ??u th ? b? ci ch?t ch?n l?i. Ci ch?t ? tn nh?n ch?m d?t s? b?t ??u c?a m?t cng trnh l?n! Th?t l ti?c, v bao ng??i ?ang b?n ch?n, nng lng ch? ??i cu?n sch mang thng ?i?p gi?i thot, gi?i phng m bc Th?o ? h?a: Khi cu?n sch ny ???c xu?t b?n th cc anh s? th?y m?i nt th?t, m?i tri bu?c, m?i s?c p s? ???c tho g? ra cho b?ng h?t?? minh b?ch v?n ?? cng t?i trong l?ch s?Cng c?a ai, t?i c?a ai? ??y l cch chu?c t?i c?a Tr?n ??c Th?o ny! Nay th ?i?u mong ??c ?y ? tiu tan. ?y khng ph?i l?n ??u tin ti th?y k? nh?n trch nhi?m v t? h?i h?n khi ? qu tr?. Nh?ng tr??ng h?p h?i h?n v mu?n chu?c t?i b?ng m?t cng trnh tri?t h?c m bc Th?o ?ang lm, nh? ti th?y, th ??y th?t l m?t bi k?ch l?n. B?i ??y l m?t s? sm h?i chn thnh, c?ng th?ng, b?n ch?n v?i v, sau g?n c? m?t ??i im l?ng t? duy v? m?i t??ng quan gi?a chn l v cch m?ng, ch? khng ph?i ch? l cch ni v?t vt ?i bi lc cu?i ??i c?a nhi?u nh chnh tr?
??n b?n tin bu?i tr?a, ?i pht thanh France Info (Php qu?c tin t?c) l ?i ??u tin loan bo: Nh tri?t h?c Vi?t Nam, Tr?n ??c Th?o, v?a qua ??i t?i b?nh vi?n Les Broussais, lc 7 gi? sng ngy 23 thng t? v?a qua ? tu?i 76. Tr??c n?m 1951, ng n?i ti?ng ? Paris l m?t nh hi?n t??ng h?c. Sau ? ng tr? v? Vi?t Nam v ? r?i vo im l?ng trong su?t b?n m??i n?m. ng m?i tr? l?i Paris n?m 1991.
Nh?t bo Le Monde pht hnh vo chi?u th? 2 nh?ng ?? l ngy 27 thng t?, n?i trang tr?ng chuyn ??ng tin co ph c?a t? bo, ng??i ta ??c ???c l?i co ph nguyn v?n nh? sau:
Phng h? t?ch lnh s? qun Vi?t Nam t?i Paris ?au bu?n loan bo: c?u gio s? tri?t h?c Tr?n ??c Th?o c?a ??i h?c H N?i, ? t? th? ngy 24 thng 4 n?m 1993, th? 77 tu?i. (Le Monde ngy 27 thng t?)
Tuy khng ???c thng bo r?ng ri ngy gi? lm l? h?a tang, nh?ng ngay t? lc tin bc Th?o qua ??i, t?ng nhm thn h?u ? t?i b?nh vi?n Les Broussais ?? nghing mnh ti?n cho tr??c linh c?u c?a bc.
R?i g?n tr?a ngy 29 thng t?, c?ng l vo ngy th? n?m, ? c m?t ? khu h?a tng c?a ngh?a trang Pre Lachaise c?a thnh ph? Paris, kho?ng b?n ch?c ng??i, ?a s? l nh?ng ng??i c ?i cht thn tnh v?i bc Th?o t? khi bc tr? l?i Paris. H? ??i kh lu, t?i lc g?n tr?a th xe nh ?n ch? quan ti bc ??n. Theo sau khng c xe thn nhn gia ?nh, ?i?u ? d? hi?u. Nhn vin nh ?n ??a ngay quan ti xu?ng phng l? tang, ?? ch? ???c ??a vo l thiu. T?i t?ng h?m r?t r?ng ?y, c ba phng l? tang nh? v?y.
Quan ti bc Th?o ???c ??t gi?a m?t phng l? tang. Hai bn ??u quan ti l hai vng hoa c? l?n: m?t c?a M?t Tr?n T? Qu?c do S? qun ??t theo l?nh t? H N?i, m?t c?a Amicale Tr?n ??c Th?o do ti?n cn l?i t? nh?ng ?ng gp ?? bc chi tiu lc s?ng. V vi b hoa c?m tay l? t? c?a ng??i khng thu?c nhm thn h?u Tr?n ??c Th?o. Nh?ng nghi th?c h?a thiu ch?a b?t ??u, m?i ng??i b? ln sn ch? ??i cho thong mt, v ?y l m?t bu?i sng s?m c n?ng ??u xun. T?t c? ch?. H? t?m nhau ? gc sn bn tri, ?? th th?m bn tn v? ci ch?t ??t ng?t c qu nhi?u nghi v?n c?a bc Th?o. Thng l? l ki?u bo ? ?y r?t hi?m c? h?i g?p nhau, nn ch? c th? ni chuy?n, trao ??i th?m h?i tin t?c trong nh?ng d?p ma chay nh? th? ny.
B?ng m?t xe Mercedes ?en l?n, bng long mang bi?n s? mu xanh c?a ngo?i giao ?on lao t?i. Xe ng?ng ngay c?nh gc ph?i c?a sn, m?t v? s? cao l?n m ng??i Php th??ng g?i v?i ti?ng bnh dn l ???i ??i t? pha c?nh ti x?, v?i tung c?a nho nhanh ra ?? tr?nh tr?ng m? c?a cho ??i s? Tr?nh Ng?c Thi b??c ra kh?i xe. ng ??i s? nhn th?y ?m ?ng ? gc tri, thay v ti?n l?i b?t tay tr chuy?n v?i ki?u bo c?a ng, ng l?i ng?n ng?i, trnh n, b??c qua gc ph?i ??ng m?t mnh m?t gc xa h?. Vi nhn vin s? qun b? pha chng ti t? t?, khm nm t?i ??ng quanh ng ??i s?.
Sau ? ??i s? Tr?nh Ng?c Thi ?i xu?ng phng tang l?, m?i ng??i xu?ng theo. ??i m?i ng??i vo h?t, ??i s? Tr?nh Ng?c Thi ch?m ri rt ra t? ti o vt, m?t t? gi?y, ?? chu?n b? ??c. Ai c?ng nng lng ch? ??i xem ??ng v nh n??c t? thi ?? ra sao qua bi ?i?u tang s?p ???c ??c ?? ti?n bi?t ng??i qu c? m?t th?i n?i ti?ng ngay t?i Paris ny.
R?i ng ??i s? ??c. Ha ra ?y khng ph?i l m?t bi ?i?u v?n, m ch? l m?t b?c ?i?n tn v c?m, ng?n g?n ch? c vi dng. B?c ?i?n cho bi?t gio s? Tr?n ??c Th?o ???c truy t?ng hun ch??ng ??c L?p. Ch? c v?y thi. Khng m?t cu ch? l?ch s? t?i thi?u ca ng?i hay th??ng ti?c dnh cho ng??i qu c. ??c xong m?u ?i?n tn ng?n ng?i ?y, quan ti ???c chuy?n vo l thiu. ng ??i s? ra v? ngay sau ?. M?i ng??i x xo bnh lu?n v? bi ?i?u tang v?n t?t, v c?m nh? th?. M?t c? cao tu?i l?c ??u, bu?n r?u ni:
-Ch?c bc Th?o n?m trong quan ti, c?ng ph?i gi?t n?y mnh khi nghe th?y mnh ???c g?n hun ch??ng ??c L?p. Th?t l khng th? ng? c m?t l?i ?ng x? hai m?t tri ng??c nhau lc s?ng, lc ch?t nh? th?!
V?y l ch?m d?t m?t cu?c ??i gian nan ??y ngang tri. C?u cho vong linh nh bc ???c v?nh vi?nan ngh? t? ?y.
Ch?t r?i v?ngian nan!
Nh?ng r?i sau ci ch?t, vong linh bc v?n ch?a ???c an ngh?!
B?i sau ?, thin h? l?i bn tn ?n ln v? m?t tin bu?n th?m: bnh tro c?a bc ? ???c g?i v? H N?i, nh?ng b? b? v th?a nh?n d??i g?m c?u thang c?a m?t nh ?n ?m ma? ngay gi?a th? ? c?a n??c C?ng ho X H?i Ch? Ngh?aVi?t Nam!
R?i nghe ni tnh tr?ng ny ??n tai b Nh?t, ng??i b?n ??i ??t qung c?a bc Th?o, lm cho b tr?n tr?. B quy?t ??nh xin ???c ??ng ra lo m? m? cho bc. V m?y ng??i thn c?a bc ? H N?i ? c? v?n ??ng ?? xy cho bc m?t m? ph?n ? trong Ngh?a Trang Li?t S? Mai D?ch, n?i dnh cho nh?ng b?c c cng v?i ??t n??c. V bc ? ???c ghi cng b?ng t?m hun ch??ng ??c L?p. Nh?ng s? v?n ??ng xin ??t ?y ? b? chnh quy?n t? ch?i. M?t cu?c tranh ci v ph?n khng nh? ? di?n ra. Chnh quy?n gi?i thch: ngh?a trn li?t s? Mai D?ch ch? dnh cho b?c c cng lao v?i ??t n??c. Cn v?i hun ch??ng ??c L?p khng thi, th Tr?n ??c Th?o ch?a ?? tiu chu?n. Ch?ng l? coi m?y ci nghin c?u thu?n sch v? ?y l cng lao v?i ??t n??csao? (!)
Cu?i cng n?m tro tn ?y ?nh ph?i mang v? ?? trong m?t ngi m? do b Nh?t lo xy c?t t?i ngh?a ??a c?a th??ng dn ? V?n ?i?nNh?ng ng??i ta ? ??t cch cho php xy ngi m? ?y ? m?t ??u dy! Thi nh? th? c?ng l m?t cch ??i x?, tuy v?n l m?t s? phn bi?t giai c?p, nh?ng c?ng l t??ng ??i t? t?. Chuy?n phn bi?t giai c?p, cng lao kia c?ng ch? l th? ph phi?m, ch?c ng??i nh? bc Th?o ch?ng thm kht th? danh v?ng ?y.
Nh?ng r?i ??n n?m 2000, h??ng h?n bc Th?o l?i b? phi?n h thm m?t l?n n?a. B?i ???c nh n??c l?i li vong linh bc ra ?? nh?n thm Gi?i Th??ng H? Ch Minh.
Nh?ng r?i vong linh ?y v?n ch?a h?t gian nan, v?n cn b? sch nhi?u thm nhi?u l?n n?a ch? ch?a h?n l ? ???c yn ngh?! V cho t?i nay v?n c? lai rai cn nh?ng bi bo l ph?i, khi th li ra nh?ng nghin c?u v? v?n c?a bc ?? ca ng?i, ?? by t? bc l ng??i ???c ch? ??. Khi th ?? ?? cao bc c t? t??ng r?t trng h?p v?i t? t??ng H? Ch Minh!!! Ng??i ta ti?p t?c t h?ng, ?nh bng l?i m?t vng dng ti?u tu?, u?n n?n l?i m?t Tr?n ??c Th?o, khng ph?i l c ??n, m l r?t g?n g?i, thn thi?t v?i lnh ??o!
Th?c ra th trong d? lu?n, ? c m?t ph?n ?ng m?a mai cay ??ng ngay sau khi bc v?a v? v?i ct b?i: hng lo?t bi bo ng?m ngi t? co cch ??i x? tn nh?n v?i m?t b? c hi?m c c?a dn t?c! H? ? t? th?c b?ng cch gi?u c?t cu?c s?ng gian kh? c?a m?t nh tri?t h?c t?ng tranh lu?n v?i Gi?ng Pn Sc, m nay tr? thnh m?t k? ng? ng?n, tng qu?n, ?i kh?, lc no c?ng nh? ng? ngc khng bi?t thch nghi v?i cu?c ??i v x h?i. Ch? c?n ??c l?i m?y m?u h ho? r?t th?n nhin, r?t v c?m nh? th??ng th?y c?a m?t nh v?n l?n c?a ??ng l T Hoi, trong hai cu?n Chi?u Chi?u v Ct b?i chn ai, khi ng k? l? v? m?t Tr?n ??c Th?o ti?u tu?, ?ang c? t?p ?n m?c nu s?ng, t?p ch?u ??ng s?t rt?? b?t k?p ? ti?n b? c?a cc c?u, ngh?a l c?a nh?ng ng??i nh? T Hoi! Khng th?y ai ni t?i m?t s? ch?m sc, qu m?n c?a lnh ??o ??i v?i nh? tri?t h?c l?ng danh v ???c knh tr?ng ?y.
Cu chuy?n di v? m?t tr th?c l?n, m?t nh tri?t h?c qu hi?m c?a m?t dn t?c nh??c ti?u, t? n?i qu h??ng km m? mang, l?c h?u, nh?ng lun lun t? ho m?t ??t n??c c m?y ngn n?m v?n hi?n, v ?ang chuy?n mnh thnh m?t con r?ng c?a chu , cu chuy?n ?y ? khng th? ch?m d?t b?ng m?t ci ch?t. Cng v? sau, cng c nhi?u bi bo gi?i thi?u, gi?i thch, ca ng?i v? nh?ng g nh tr th?c ?y ? nghin c?u, ? vi?t, ? ???c cng b?, ? ???c d?ch ra nhi?u th? ti?ngTuy ? chnh ??t n??c c ngn n?m v?n hi?n ?y, nh tr th?c ?y ? s?ng m?t ki?p ?o? ??y, khng th?y m?t ai dm bnh v?c, khng th?y m?t h?i ?on, m?t c? quan v?n ho, v?n minh no dm ging ln m?t ti?ng ku c?u, ?? gip nh tri?t h?c c th? s?ng ?ng hong, ?? che ch? ng lc b? ?m ?ng tr th?c xm vo ?nh ?n h?i ch?. V?y m nay ng ch?t r?i, th ng l?i ???c hun ch??ng, gi?i th??ng cao qu, l?i ???c h?c tr c? lao xao ca ng?i. Nay khng t ng??i hnh di?n t? khoe t?ng l ng??i thn c?n, t?ng l b?n, l ??ng ch, l h?c tr c?a nh tri?t h?c ?y! Khng th? hi?u th?i ??a ny l th?i ??i g m l?i l?m thn thch v?i nh tri?t h?c nh? th?!
?i?u ?ng ti?c, ?ng bu?n l t ai bi?t ???c r?ng lc cu?i ??i, chnh con ng??i, m?t th?i t?ng chn thnh t? nh?n mnh l ng??i mc-xt ?y, ? gic ng?, ? can ??m nhn nh?n thi ?? a dua hn h?, ? th nh?n sai l?m c?a mnh, ?? bc b?, ph? nh?n nh?ng g ? vi?t trong ci th?i sai l?m v cu?ng tn ?y. V t? ?, nu ra nh?n th?c m?i, ?? ?nh gi l?i t? t??ng, s? nghi?p, v?i v?n ?? cng t?i c?a Marx! R?i nh tri?t h?c ?y ? v?i v lao mnh vo m?t cng trnh bin so?n m?t cu?n sch, ?? chu?c l?i nh?ng l?i l?m, sai l?m c?a mnh!
M?y ng??i ? ch?ng ki?n r s? vi?c ny, t?i nay v?n cn im l?ng. Khng bi?t l h? b?o v? ng Marx hay ?? b?o v? chnh h?? Hay l h? cn e ng?i, s? s?ttr??c quy?n l?c ma qui v?n ?ang bao trm ln thn ph?n h? v ln x h?i m h? ?ang s?ng?
D th? no th vi?c ?nh gi cu?c ??i v s? nghi?p Tr?n ??c Th?o s? l mt cng vi?c kh khan. B?i vi?c tr? l?i cng l cho Tr?n ??c Th?o c?n t?i lng d?ng c?m, c?n c tinh th?n l??ng thi?n tr th?c (m khng bi?t c hay khng?), c?n t?i tr tu?. B?i con ng??i ?y ? s?ng, ? nghin c?u, ? tr?i nghi?m trong b?i c?nh ??y nhi?u lo?n t? t??ng, ??y di?n bi?n ?au ??n, si ??ng, ph?c t?p, trong ci th?i l??ng tri con ng??i b? lu m? v chi?n tranh, v cch m?ng, t?c l ci th?i trn ??y nh?ng th? ?o?n chnh tr?, nh?ng m?u k? gian x?o, v?a ngu tn, v?a cu?ng tn, khi th ?i xt ?i, khi th ph?i xt l?i, r?i l l?i ch?ng xt l?i!
D sao th nh tri?t h?c ?y ? t? bo ch?a b?ng s? can ??m th nh?n ci hn, ci sai c?a chnh mnh, b?ng s? kin tr gi? v?ng l?p tr??ng chn th?t c?a mnh cho t?i cng.
Khng t ng??i cho r?ng cu?c ??i ?y l m?t th?t b?i, v ? khng bi?t tho? hi?p v?i quy?n l?c ???ng th?i, khng bi?t thch nghi d ch? l trong m?t giai ?o?n t?m th?i, ?? ?i v?i B?t th m?c o c sa, ?i v?i ma th m?c o gi?y! Nh?ng c?ng nh? v?y m nay nh?ng g m nh tri?t h?c ?? l?i ??u thu?c v? m?t s? nghi?p kh? tn, chn th?t.
Khng r s? th?t b?i trong chnh tr? c?a nh tri?t h?c, c ???c coi l m?t thnh t?u c ch cho tri?t h?c? D th? no th cu?c ??i ?y c?ng l s? tr?i nghi?m tuy ?au ??n nh?ng qu hi?m trong hi?n th?c khai tri?n cch m?ng, ch? khng ph?i trong sch v?. ?y l m?t bi h?c v? s? v?n ??ng c?a th?i gian, do con ng??i, cho con ng??i v cho x h?i, trong l?ch s? c?n ??i
C ng??i cho r?ng nh tri?t h?c Tr?n ??c Th?o ? th?t b?i v ci t?i ngng cu?ng mu?n lm m?t vi?c khng th? lm, l tr? v? qu h??ng c?ng tc v?i c? H? xy d?ng m?t m hnh cch m?ng m?i m? m loi ng??i m? ??c! V ng ? ch?t v t?i th? nh l lc cu?i ??i ? c? ch?ng minh ci g?c c?a m?i sai l?m v t?i c l do c? t? Marx, trong khi cung ?nh v?n sng bi, v?n qu? quy?t b?o l?u r?ng Marx ?ng duy nh?t ?ng! Nh?ng ??i v?i ti c? hai t?i v?a k? ??u khng th? coi l t?i, b?i m? ??c v hnh ??ng sm h?i chu?c l?i ??u l quy?n c? b?n cao qu c?a con ng??i tr th?c chn chnh.
Ti tin r?ng tr??c ng ? c, r?i sau ng s? cn c, nh?ng ng??i ti?p t?c nh?ng cng trnh ??i ? v tr?i nh? th?. Nn s? ra ?i ??t ng?t c?a ng tuy c th? l m?t dang d?, m?t t?n th?t, nh?ng khng th? l m?t ch?m d?t, m?t m?t h?n, m?t th?t b?i c?a tri?t h?c. V ch?ng tch c?a s? nghi?p ?y cn ?, ci hi?n t?i s?ng ??ng m ng ?ang ho h?ng tri?n khai v?n cn ?. H?u th? v?n c th? ti?p t?c nghin c?u n ?? tm hi?u n th?t c?n k?
Nay th nh?ng n?m thng c? ti?p t?c tri ?i, s? ch? ??i thnh v v?ng. L?p b?i th?i gian c? ph? ln m?i lc m?i thm d?y! Qui c h?n n?a, theo sau s? qun lng ?y, l nh?ng l?p b?i r?m, nh?ng l?p rc r??i ?, v tnh hay c? , bao ph?, che khu?t, nh? mu?n l?p kn m?i s?c thi t? t??ng ?ch th?c c?a ng!
Tr?n ??c Th?o ? c? g?ng lm sng t? chn l b?ng cch s?ng v cch lm vi?c c?a ng. ? l v tn tr?ng s? th?t, tn tr?ng con ng??i, ch? khng v danh l?i, khng v ??a v?. V v?y, vi?c truy t?ng hun ch??ng v trao gi?i th??ng, d l cao qu, d l m?t cch chu?c l?i nh?ng g cn c th? chu?c c?a m?t th?i l?ch s? ? b? nhi?m v gian d?i. Th? nh?ng hnh ??ng ?y c th? l?i gy thm m?t ng? nh?n, m?t s? ph?n b?i l?i t? t??ng ??c l?p c?a nh tri?t h?c. B?i Tr?n ??c Th?o ? c nh?n xt v? m?t l?ch s? ? b? lm h?ng, lm b?n, m ng??i ta kho lo g?i ? l m?t th?i ??y nh?ng m?ng t?i! Hu v?ng r?i ?y, s? t?i m?t th?i trong sng, s?ch s?, lim khi?t, m?t th?i d?ng c?m, ?? lm cng vi?c gi?i t, d?n rc cho l?ch s?, ch? khng ph?i ?? c? duy tr nh?ng ci duy nh?t ?ng. B?i nh?ng ci duy nh?t ?ng ?y ? lm danh c? lnh t?, c? ??ng l?n c? cch m?ng.
Sau ny, ch?ng no h?u th? ? c ?? ?i?u ki?n l??ng thi?n tr th?c, ?? m? l?i v? n<< Nhn V?n Giai Ph?m>>, ?? c th? tr? l?i cng l cho ci phong tro t? t??ng ti?n b? ?y, cho l?p ng??i th?t s? l tin ti?n nh? Tr??ng T?u, nh? Nguy?n H?u ?angnh? c? Tr?n ??c Th?oth lc ? m?i c th? lm sng t? ?? ?nh gi t?m vc cu?c ??i v s? nghi?p, v c? v? ci ch?t ??t ng?t, c?a Tr?n ??c Th?o.
Ch? lc ?y, h?u th? m?i c th? bi?t r ???c gi tr? s? nghi?p m Tr?n ??c Th?o ? h?t lng m? ??c v ? dy cng t?o d?ng l nh? th? no.
??y l m?t Tr?n ??c Th?o bi th?m, nh? ti ? th?y ? g?p v ? ???c nghe ng tr?i b?y tm s?.
??y l m?t con ng??i tn t? trong gian nan, h?i h?n. ??y l m?t cu?c ??i bi th?m mang ??y th??ng tch th?i tha c?a h?n th v b?o l?c. Nh?ng b? c ?y v?n trong sng, khng on th ai, m ch? h?i h?n v? sai l?m, v? s? im l?ng c?a chnh mnh, t? th?y mnh mang t?i ??ng la v?i sai l?m trong m?t th?i gian qu di. ??y l cng, t?i c?a m?t k? tn th? chn l. Khng t ng??i cho ??y l m?t n?i ?au, m?t th?t b?i c?a nh tri?t h?c khi ? d?i kh? lao mnh vo ??ng rc c?a l?ch s?v?i gi?c m?ng cu?i cng, l s? mang cng s?c v tr tu? c?a mnh ra ?? lm s?ch l?ch s?, lm s?ch cch m?ng!
Tuy v ti, b?t t??ng, v?n d?t, v? dt, ti c?ng mu?n g?ng lm ch?ng cho b? c thng thi v cng bi th?m ?y. Bi th?m v th?y mnh u?ng ph cu?c ??i: lc c th?, lc nn ni, nn vng d?y ?? bnh v?c con ng??i v nh?ng gi tr? v?n minh v?n ho, ?? d?ng c?m ng?n ch?n t?i c, ?? u?n n?n cch m?ng theo h??ng thi?n, th ng ? khng lm. Nay th?y ci s? im l?ng trong su?t m?y ch?c n?m qua l ? ??ng lo v?i ci sai, v?i ci d?i, ci c. B? th?m v vo lc hong hn cu?c ??i, n?i h?i h?n ? thiu ??t ng, ? h?i thc ng ph?i vng d?y ?? thnh cng, ?? chu?c t?i. Nh?ng than i, ? qu tr?! Ci ch?t khng cho ng chu?c l?i t?i ? u?ng ph cu?c ??i, u?ng ph bao nhiu n?m ?n h?c, u?ng ph bao nhiu n?m nghi?n ng?m suy t?v? cch m?ng!
V?i bi h?c c?a ?m tr? ngho kh? ph?i ki?m s?ng trn nh?ng bi rc bao la, nh?ng chng c con m?t tinh anh, bn nh?y, nhanh tay b?i tm ra t? ??ng rc ? nh?ng g cn dng ???c, ti c?ng mu?n c? b?i tm trong ??ng rc l?ch s? ???ng ??i, ?? nh?t nh?nh, t? cu?c ??i v s? nghi?p dang d? Tr?n ??c Th?o, m?t cht g cn dung ???c. Ch?ng l? m?t cu?c ??i ??y ?p t? duy thng thi ?y ? khng ?? l?i ???c cht g h?u ch cho h?u th?? Ch?ng l? ti c? th?n nhin, v c?m ??ng nhn ci ci ??ng rc th?i r?a v? ??i ?y v?nh vi?n vi l?p ng su vo th?i tha v qun lng? Nh? v?y th cu?c ??i bi th?m ?y th?t l lng ph. B?i th?, ti c? k? l?i, chia s? cng b?n ??c, ci may m?n c?a ti v ? ???c tri?t gia Tr?n ??c Th?o coi nh? ng??i thn, ?? ng tm s? n?i ni?m. Ti ? l?ng nghe ng v cu?c ??i ng tuy bi th?m, nh?ng ? tch lu? nhi?u ?i?u th?t hay, c?ng h?u ch cho ng??i nghe, lti.
Ph?c l?c
Chp l?i t? cu?n b?ng ghi m m?y l?i tm s? c?a gs Tr?n ??c Th?o m??i hai ngy tr??c khi ng la ??i.
(Hm ?y, l th? Ba 12 thng T? n?m 1993, vo kho?ng g?n 6 gi? chi?u, m?y an hem chng ti t?i Nh Vi?t Nam ? ???ng Cardinal Lemoine, qu?n 5, Paris, ?? nghe gs Tr?n ??c Th?o thuy?t trnh ti?p nh? th??ng l? m?y ph?n ??u c?a m?t cu?n sch ?ang ???c ng so?n th?o, th b?t ng? th?y nhi?u ng??i c v? b?c t?c, l?c t?c b? ra v?. Khi chng ti v?a t?i, h? mch b?o: Bu?i thuy?t trnh b? c?m r?iNh?ng sau ?, chng toi c?ng vo ???c ?? tm hi?u l do. Lc ? gs Th?o ?ang th?m th v?i anh D?ng, bn c?nh ? anh L Ti?n (LT) trong phng h?i c?a Nh Vi?t Nam. Anh LT cng gs Th?o ko ti b??c sang m?t phng nh? pha sau ?? ni chuy?n cho kn ?o trnh nh?ng ci nhn ?ang th?c m?c t?i sao b?ng nhin l?i c l?nh c?m bu?i ni chuy?n ? ???c loan bo t? tr??c. Chnh trong c?n phng nh? ny, ti ? ghi m l?i nh?ng l?i tm s? m nay n tr? thnh nh?ng l?i tr?n tr?i quan tr?ng v r?t c?m ??ng).
V sau ?y l b?n chp ra t? ph?n ghi m ?y.
Nh? nh?ng l?i tr?n tr?i
Tr??c s? th?t v?ng v bu?i thuy?t trnh d? tr ? b? c?m qu ??t ng?t, gs Th?o ? b?c b?i ni ra nh?ng g bc ? c?t gi?u trong ??u lc ?. Bc l?n ti?ng, tay ??p xu?ng bn, d?n t?ng ti?ng m ni:
-Ch? t?i ti mu?n ni ra l chnh Marx sai.
Ti h?i:
-T?i sao by gi? bc m? ni Marx sai?
Bc Th?o l?i ??p m?nh tay trn bn m?t cch gi?n d?:
-By gi? ti m?i nh?n ra l chnh ng Marx sai. Ch? khng ph?i l ng Marx ni ?ng r?i h?c tr h?c sai. Chnh ng Marx c?ng sai.
-Nh?ng by gi? l?i c phong tro ?i ??c l?i kinh ?i?n
-??y! Th m?y ci th?ng ?i ??c l?i kinh ?i?n, r?i chng n v?n c? th???n lc c g ki?m th?o l?i th l?i b?o: sai l chng ti sai, chng ti s? ??c l?i Marx. Nh?ng m chnh ng Marx c?ng sai. R?i c? th? lu?n qu?n mi th?
-Bc ph?i ch? cho h? th?y ch?!
-Th hi?n nay ti ?ang ch?, v th? m chng n mu?n ? ??u ti. N?u m khng nh?n ra l ng Marx sai th khng th? no thot ra kh?i ch? ny ???c.
-Nh?ng m l?n ny l cn ph?i bao lu n?a bc m?i ch? r cho h? bi?t ???c?
-Cn ?? vi thng n?a thi. C l? ti c?ng ph?i lm s?m h?n, c l? c?ng ch? hai ba thng n?a thi. T?i v ?? lu qu r?i. V chng n v?n c? gi? ??a v?. Hi?n nay th?t b?i nh? th? r?i nh?ng v?n c? gi? ??a v?, c? gi? ci mn ?n ti?nc? b?o v? ng Marx. B?o sai l chng ti sai, nh?ng ng Marx ?y ?ng. C? b?o v? ng Marx.
-By gi? c m?y ci ngh? quy?t mu?n xi?t l?i
-Tai h?i nh?t l ci th?ng Balibar ?y, ci th?ng ?y l n l?i l siu Marx! N gi? v? ??ng v? pha Marx ?? n?nh m?y ci th?ng kia ? v?n ??i Marx ln tr?iNh?ng n l?i cn qu n?a, n cn siu h?n c? Marx n?a
-T?c l th? ultra ??y
-? t?c l l? ultra ??y. Th? m c? loanh quanh miR?i ni l chng ta h?c sai. R?i l?i c? ng Marx mi.
-N?u v?y th bc ph?i k?p th?i ch? ra cho h? th?y ch?!
-Th ti ?ang ch? cho h? th?y, th c?ng ?? su thng n?av th? m chng n ?n p ti. N?u m khng r?i ng Marx th c? lu?n qu?n mi
Anh LT ch?n l?i:
-Bc ni ai sai c?ng ???c, nh?ng m ph?i khim t?n m?t chtC?ng nh? khi Euclide vi?t ra ci ??nh ?? ton h?c, c?ng c ng??i ni ng ?y sai, nh?ng
-Khng! Ci ny khng th? ch? nh? ton h?c ???c
-Nh?ng m by gi? mu?n h?i bc, bc nh?n th?y Marx sai t? lc no?
-T? cu?i n?m ngoi (T?c cu?i n?m 1992). Ti nh?n ra r?ng ng Hegel ng ?y sai, r?i ng Marx l?y l?i ci ph??ng php c?a ng Hegel. Chnh ci ph??ng php ?y sai. ng Marx b?o ph??ng php ?y ?ng, ta c? l?y l?inh?ng th?c ra l ph??ng php ?y sai
-Bc ph?i ch? ra cho r ci ?i?u ?y ch?
-? th ??y, ti ? ch? ra trong ci bi ??u. Bi ??u v bi th? hai. Chnh l ph??ng php ?y sai, ng Marx l?i l?y l?i ph??ng php ?y
-N?u th? th bc ph?i ph? nh?n nh?ng g ? vi?t ra t? tr??c t?i gi??
Bc Th?o (g m?nh xu?ng bn):
-T?t nhin r?i. Ti ni r ra nh? v?y, t?t nhin l ph?i ph? nh?n. T?t nhin l ph?i ph? nh?n! (Chng ti nghe v im l?ng h?i lu nh? b? s?c). ng Marx t??ng l ng Hegel ?ng, ng Marx l?y l?i ph??ng php c?a ng Hegel, kh? th?. Chnh l ng Hegel c?ng sai.
-Bc ph?i lm sao ch? ra nh? v?y ch?.
-Th trong hai ci bi ??u, ti ? ch? ra ng Hegel sai
-Nh?ng m ch?a r l?m.
-N?u m khng v?ch ra ???c i ch? ?y th c? lu?n qu?n mi. Ci bi k?ch c?a cch m?ng ta l c? b?o Marx ?ng, nh?ng m ta khng hi?u, nn ta v?n d?ng sai, r?i c? lu?n qu?n ?i h?c Marx mi.
Anh LT:
-Ci bi k?ch c?a cch m?ng ta, d sao ?i n?a th c?ng c hai giai ?o?n, m?t giai ?o?n cch m?ng dn t?c ginh ??c l?p cho ??t n??c
-??y khng ph?i l giai ?o?n cch m?ng v s?n, sau r?i n m?i lm cch m?ng v s?n, r?i n m?i chia ru?ng, m?i ??u t?Cn cch m?ng dn t?c th ?ng qu r?i! Cch m?ng dn t?c th ?ng qu r?i! Nh?ng m ci m ??a ng Marx vo ?y, b?o r?ng cch m?ng dn t?c ch?a ?n thua g h?t, ph?i theo ???ng l?i: c?a nh n??c l c?a chung ?ychi?m cng vi t? theo ci ki?u nh nho
Anh LT:
-D sao th trong giai ?o?n ??u
Bc Th?o ch?n l?i:
-Giai ?o?n ?y th ch?a th ng Marx ra
-Nh?ng m ? nh by gi? ng??i ta l?i nu ra t? t??ng H? Ch Minh
–Ni t? t??ng H? Ch Minh th c?ng l?i l li ng Marx (Tay ??p bn) M v?n d?ng Marx l n sai t? g?c! ? nh chng n c? b?o ti: c? gi? danh ngh?a ng Marx th ?n ti?n. Chng n bi?t ti nghin c?u v? Marx th ni th?. Chnh ci anh h?c mt v? Marx ?y b?o ti: Sai l chng ti sai v chng ti d?t nn chng ti sai, by gi? chng ti l?i h?c Marx
Anh LT:
-Nh?ng by gi? ng??i ta ni t? t??ng H? Ch Minh nhi?u h?n
-Th H? Ch Minh th v?n l Marx, t?t nhin ng ?y khn h?n, ng ?y ni ra m?t cch ??i chng nh?ng c?ng v?n l Marx, ngh?a l sai t?n g?c
-Nh? c?i cch ru?ng ??t th c ph?a l Marx khng?
-C?i cch ru?ng ??t chnh l theo tinh th?n Marx. V th? m n sai. N sai v ng Marx, ch? khng ph?i n sai v hi?u l?m.
Anh LT:
-T? tr??c t?i gi? khng c ai ni l Marx sai
-ng Marx sai tr??c h?t l v ng Marx l?y l?i ph??ng php c?a ng Hegel, m chnh ng Hegel sai, sai v ph??ng php. L?i thm m?t ?i?m n?a l v ng Hegel ni trn tr?i th khng ??n n?i tai h?i qu Marx l?y l?i t? t??ng ph??ng php c?a Hegel lm cho ci h?c thuy?t n sai… Nh? l trong ci chnh sch kinh t? m?i c?a Lnine ?y
Anh LT ti?p t?c ch?n l?i:
-Ci kinh t? m?i ?y l ?ng nh?ng con ng??i thi hnh kinh t? m?i ?y ch?a ph?i l con ng??i x h?i ch? ngh?a.
-Kinh t? m?i l ?ng, nh?ng c ng??i ni theo Marx l n sai, th? nn Lnine thua. M chnh l do Marx sai nn m?i d?p n ?i
-D th? no th bc c?ng ch?a ni th?t r
-Th trong hai ci bi ??u, ti ch?ng minh l ci dialectique c?a Hegel l sai, m ng Marx l?i l?y ci dialectique ?y th l?i cng sai. V sao? V Marx ??a t? trn tr?i xu?ng d??i ??t.
-Sao bc khng ni th?ng ra nh? v?y
-Khng th? ni th?ng, n r ngay ra t?t c? nh? th? ???c. V chng n ?ang ?? ti nh? th?, chng n ?nh cho v? ??u raNh?ng nay ? l qu l?m r?i, ? sai l?m nh? th? r?i m chng n c? mc-xt mi, chng n c? vin vo b?o Marx ?ng, sai l chng ti sai Nh?ng th?t ra ? sai t? g?c
Anh LT l?i ni:
-Chu ch?a th?y ai ? ni ra nh? v?y.
-? nh khng c ai dm ni ra nh? v?y. M ? ?y c?ng khng c ai ni ra nh? v?y. M ti nh?n th?y n?u khng ni ra nh? v?y th c? lu?n qu?n mi, ? th?t b?i nh? th? l?i c? ng Marx mic? ??c l?i kinh ?i?n
Anh LT:
-Bc khng dung marxisme n?a th dung ci g?
-Th ph?i dng ci khc!
-Ci khc l ci g?
-L ci m ti ?ang xy d?ng. Ci m ti ?ang xy d?ng b??c ??u, l hon ton m?i. Ch? m c? theo Marx mi l khng ???c
Anh LT:
-Theo trong l?ch s? tri?t h?c th ph??ng ?ng k? t? Kh?ng T?, M?nh T? r?i Lo T?, cn ph??ng ty th l t? Aristote t?i Descartes
-T?t c? nh?ng ci ? th n sai r?i
Anh LT:
-Bc ni nh? th? th t? khi con ng??i xa r?i ci th? c?m th m bc ni n sai th
-Nh?ng ci c?a th?i ? th c th? th? nghi?m ???c, nh?ng nay th n khng cn dung ???c
(Cu?c tranh lu?n gi?a gs Th?o v anh T tr? nn gay go v l?n x?n r?t kh nghe r nn xin gc qua ?o?n ny ?? ch ??n l?i l? c?a gs Th?o sau ?).
Anh LT:
-Chu th?y bc d sao c?ng nn th?n tr?ng
-Th nay m?i b??c sang ph?n th? t?, cn trong ba ci ph?n ??u, chng n c ni g n?i ?u. N?u chng n m ph ???c, th ti ch?t r?i Ti khng cn ng?i ?y n?a. Nh?ng ?nh vo quy?n l?i c?a n th tuy n khng lm ???c g, nh?ng n b?t ??u, b?t ?ui khng cho s?ng. N?u m n ?nh ???c th ch?t ?y ch?.
-Nh?ng bc ph?i ch? r ci ???ng h??ng m?i ?y ch?.
-Th nh?ng ci m ti ? vi?t, nh?t l trong ba ci bi ??u ?y, chnh chng n khng b? ???c th ti m?i cn s?ng
Anh LT:
-Chu ni ci ny c?ng ch? l ?? information thi, ?? m th?y chuy?n chung thi, ch? khng ph?i l ph bnh bc. Nhi?u ng??i, trong ? c nh?ng ng??i ? vi?t th? cho bc Th ng??i ta ni nh?ng ?i?u bc vi?t, nh?ng ?i?u bc ngh? c?ng nh? m?y ci proposititons c?a bc, th (m?y ti?ng Php ny nghe khng r) nh?ng t?i by gi? trn ph??ng di?n trao ??i gi?a ng??i v?i ng??i, x?a nay ch?a c ai ni nh?ng ci nh? bc vi?t
-Th cho t?i nay ti ch?a ??a ra ???c nh?ng ?i?m c?n thi?tLm th khng th? no trong b?n thng m lm xong ???c Ci m ti nh?n ra th m?i trong su thng thi.
Anh LT:
-M by gi? th th?i gian c?ng khng c, v?n ?? s?c kho? c?a bc r?t l gi?i h?n, r?i ch??ng trnh cng tc n ?i h?i nng h?i, ph?i nhanh ph?i l?. M v?i ?i?u ki?n sinh s?ng c?a bc nh? th? ny, v?i ph??ng ti?n v?t ch?t c?a bc nh? th? ny, th c?ng pahir lm cho l?
-Nh?ng ci ti lm, khng th? ?i th?ng vo v?n ??, vo con ng??i v x h?i hi?n nay M x h?i hi?n nay n xu?t pht t? c? m?t l?ch s? x h?iM l?ch s? x h?i n xu?t pht t? c? m?t ci l?ch s? ??ng v?t T?t c? nh?ng ci ? l c?n thi?t ph?i thng qua Th ??y, ti c?ng ? ni r?t l ??n gi?n, nh?ng m c?ng ph?i ni, c?ng m?t cngM cng th khng th? no b?n thng m lm xong ???c. Lm xong th c?ng ch? n?m hay ni ch?m ra c?ng ch? su thng thi M hi?n nay ti t?i tu?i gi r?i m?i nh?n ra, m t?i tu?i gi r?i m?i c ?i?u ki?n nh?n ra, ch? tr??c c ai dm ??ng t?i c? Marx ?u.
(M?y cu ny do gs Tr?n ??c Th?o ni ra ?? phc ho? m?y ch??ng c?a cu?n sch m ng ?ang hnh thnh, nh?ng khng k?p n?a.)
Tr? l?i v?i cu?c ??i tho?i, anh T l?i ni:
-Ci ? l thi quen c?a bc ? trong n??c, ch? ? ?y n ??ng t?i b?i
-N ??ng nh?ng n khng c m?t chnh truy?n Ti l ng??i ??u tin dm ??ng t?i Hegel. ? ngoi khng ai dm ??ng t?i Hegel, c? nghe ng Hegel nh? l thnh, cn th l do khng hi?u, nn khng ai ??ng t?i Hegel
Anh LT:
-? ?y th h? v?n ??ng t?i b?i
-Nh?ng khng ai ?i vo ci g?c t?c l ci ph??ng php.
-T?c l logique v dialectique?
-Th ??y! Th ci ?y ??y, ch?a ai ??ng ??n. N?u ??ng t?i th anh ph?i c m?t ci m?iN?u m khng c m?t ci m?i th khng ai dm lm g
Anh LT:
-C th? l t? Marx t?i by gi? th ch? c m?t ng Tr?n ??c Th?o dm ??t l?i v?n ??
-Ti khng ph?i l ng??i ??u tin, m c t? ?yNh?ng m ti l ti ni cho n r, r?i ti pht tri?n ???c nh?ng ci ? th m?i l?mch?a bao gi?M?i b?t ??u c t? nh?ng n?m ba m??i, th ti pht trin ???c ng Husserl th ni t? nh?ng n?m ba m??i nh?ng ng ?y theo phe duy tm
Anh LT:
-By gi? l?i ni Marx l h?c tr ng Hegel th by gi?
-Khng! By gi? th ph?i lm l?i L?n ??u tin ti lm ??n nay, ngh?a l nh?ng ci ti lm r?i th ch?a ai b? ???c. M khng th? no b? ???c. Th l l?n ??u tin v?i m?t ph??ng php m?i, ch?a bao gi? c ci ph??ng php ?y Tr??c ?y ?y, c hai qui trnh: qui trnh vin vo d? vng r?i c? nh? l?i d? vng. R?i n l t??ng ho d? vng, th?n thnh nl?y n lm g?c. Th? r?i c nh?ng ci n l?i ?i tr??c, n thin v? t??ng lai kh? nh?t l Marxng ?y ? ??t ci t??ng lai ln tr??c ci hi?n t?i?? b?o r?ng: Sau ny th s? ti?n ln ch? ngh?a c?ng s?nth s? g, g ??y
??n ?y th cu?n b?ng b? h?t nn khng ghi m ???c ??y ?? ph?n ch?ng minh c?a gs Th?o ni v? v?n ?? chnh Marx ? sai
C?ng xin ni thm cho r: ?ng l? rag s Th?o t?i Nh Vi?t Nam hm ?y l ?? di?n thuy?t v? ?? ti La Thorie du Prsent vivant comme Thorie de lAssociativit (L thuy?t hi?n t?i s?ng ??ng nh? l l thuy?t c?a lin h?p tnh).
Nh?ng anh D?ng ng??i tr?c phin t?i Nh Vi?t Nam hm ?y cho bi?t c l?nh thi khng cho t? ch?c cc bu?i thuy?t trnh nh? v?y n?a. Hm ?y gs Th?o c?m t?i m?t s? t? li?u sao ra b?ng photocopie v? cc ?? ti ? thuy?t trnh b?ng ti?ng Php ?? bn. Trong ? c ?? ti c?a bu?i thuy?t trnh hm ?y, nh?ng r?i bbij c?m. T?p t? li?u b?ng ti?ng Php ?y bc ghi r l Edit par lauteur (do tc gi? ?n hnh) v c ghi ngy in l 12-4-1993.
R?i c tin bc gi?n d? tnh h?p bo ?? tuyn b? ch?n t? do!
Nh?ng ti?c thay, ??n ngy 24-4-1993 th bc Th?o ??t ng?t qua ??i.
C?ng xin ni thm l cu?n b?ng ghi m ny v vi cu?n b?ng ghi m m?y bu?i ni chuy?n khc c?a bc, ti s?n sang trao l?i cho nh?ng ai mu?n nghin c?u v? bc Th?o, ??c bi?t l n?u c th? vi?n no mu?n l?u tr? t? li?u c?a chnh Tr?n ??c Th?o.
2013
(cn ti?p)
Ngu?n: Trch t? sch Tr?n ??c Th?o – Nh?ng l?i tr?n tr?i c?a Tri V?-Phan Ng?c Khu, T? h?p xu?t b?n mi?n ?ng Hoa K? 2014. T?a ?? c?a VV. B?n ?i?n t? c?a VV
