Văn học miền Nam 54-75 (487): Chu Tử (kỳ 1)

Related imageChu Tử tên thật là Chu Văn Bình, sinh ngày 17 tháng Tư tại làng Mía, Sơn Tây (nay là Hà Nội). Ông tốt nghiệp Cử nhân Luật, trường Cao đẳng Luật và Pháp chính (Ecole supérieure de Droit et Administration). Ông học cùng khóa với Nguyễn Thái Học. Đêm mồng 10 tháng Hai năm 1930, ông theo lãnh tụ Việt Nam Quốc dân đảng Nguyễn Khắc Nhu tấn công đồn Hưng Hóa. Việt Nam Quốc dân đảng thất bại nhanh chóng, ông bơi qua sông, trở lại Hà Nội, tiếp tục học hành. [Wikipedia bản tiếng Anh lấy thông tin này là từ Viên Linh]

Thời kỳ Việt Minh, ông làm luật gia ở địa phương. Ông là hiệu trưởng trường tư Phùng Hưng, Hải Phòng, sau đó là trường tiểu học – trung học Lê Văn Trung ở Tây Ninh.

Năm 1966, ông xuất bản Nhật báo Sống  tại đường Hồ Xuân Hương (Sài Gòn) và bắt đầu sử dụng bút danh Chu Tử. Năm 1966 tờ Sống bị các lực lượng thuộc Phật Giáo Việt Nam Thống nhất tấn công [Wikipedia tiếng Việt cho biết cuộc tấn công là do Lực lượng Tranh thủ Cách mạng của phe Phật giáo cực đoan tiến hành – Văn Việt]. Ngày 16 tháng Tư ông bị bắn bằng bốn phát súng colt 9 ở gần nhà (kế trường Hoài An, Phú Nhuận) nhưng may mắn vẫn sống. Vụ mưu sát này bị dư luận cho là thủ phạm là Việt Cộng nhưng báo chí nhanh chóng tìm ra đạn bắn từ súng của lực lượng Phật Giáo [Wikipedia tiếng Việt nói đó là Huỳnh Văn Long, người của Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam, căn cứ vào một tài liệu lưu trữ; còn chính Chu Tử, qua lời kể của Hoàng Hải Thủy, thì không biết ai đã bắn mình – Văn Việt].

Cuối những năm 1960, tờ Sống bị đóng cửa vĩnh viễn vì liên tục đăng bài phê phán chính quyền cho phép quân đội Mỹ toàn quyền sử dụng vịnh Cam Ranh, gọi đó là hành động phản quốc. Năm 1971, Chu Tử phục dựng Sống dưới hình thức nhật báo Sóng Thần, rồi Dân Việt, Đời nhưng những tờ này chỉ tồn tại trong một thời gian rất ngắn.

10 giờ ngày 30 tháng Tư năm 1975, Chu Tử chết vì một phát B40 khi đứng trên chiếc tàu Việt Nam Thương Tín để rời Sài Gòn. Ông được thủy táng ngay trên cửa biển Cần Giờ.

Chu Tử có ba người con:

  • Chu Sơn (trai): Phóng viên Nhật báo Tiền Tuyến, trước năm 1975. Nay định cư ở Houston, Texas.
  • Chu Vị Thủy (gái)
  • Chu Trọng Ly (trai): Tự sát bằng súng carbine M1 ở tuổi 14.

Ngoài báo chí, Chu Tử xuất bản nhiều truyện ngắn và tiểu thuyết.

  • Yêu, 1963. Được Đỗ Tiến Đức dựng thành phim năm 1973.
  • Sống, 1963
  • Loạn, 1964
  • Ao thả vịt, 1967
  • Gió thấp
  • Ghen
  • Tiền

Nguồn: https://en.wikipedia.org/wiki/Chu_T%E1%BB%AD

Nhà văn Chu Tử: “chết dữ dằn và trầm hà”

Du Tử Lê

Dù nổi tiếng ở nhiều lãnh vực khác nhau, nhất là lãnh vực báo chí, nhưng chi tiết về nhân thân, cũng như lộ trình làm báo dài đẵng, nhiều sóng gió của nhà văn Chu Tử không có được bao nhiêu. Rất may, nhân dịp kỷ niệm 29 năm ngày tử nạn trên đường đi tản của tác giả “Yêu”, nhà văn Đào Vũ Anh Hùng (hiện cư ngụ tại thành phố Dallas, Texas), đã có một bài viết nhan đề “30 tháng 4, Tưởng nhớ nhà văn Chu Tử”.

Được coi như là một người thân trong gia đình, nếu không muốn nói, được nhìn như con nuôi, họ Đào đã ghi nhận về những oan nghiệp, những thăng trầm một đời tài hoa họ Chu và, nhất là những thời kỳ làm báo của nhà văn kiêm nhà báo Chu Tử như sau:

“…Định mệnh nào tai ác đã thù hằn theo đuổi để hại cho bằng được con người khốn khổ tài hoa ấy, trong quãng giờ khắc điêu linh bất hạnh ấy của quê hương, và bằng cung cách gớm ghê thảm khốc dành cho một hình hài yếu đuối như hình hài Chu Tử, trưa ngày 30 tháng Tư, 1975 – khi ông buồn bã đứng dựa thành tàu, nhìn Saigon lần cuối, nhìn quê hương lần cuối…

“Chu Tử bị bắn một lần hồi tháng Tư, 1966 ngay trước nhà trong con hẻm trường Hoài An, Phú Nhuận – vỡ một mảnh hàm – nhưng ông sống sót và hồi phục chóng vánh kỳ diệu trong thương yêu phẫn nộ của công luận. Viên đạn oan khiên nghiệp chướng ngày 30 tháng Tư 75 cũng đã thổi bay hàm dưới và là viên đạn chí tử, dứt điểm mà định mệnh đã dành cho đời Chu Tử.

chutu-thanhlan-anhngoc-content
Anh Ngọc và Thanh Lan trong phim Yêu (Hình Hồ Đình Vũ)

“Tôi như nhìn thấy ông nằm ngay trước mặt, đau đớn, quằn quại trên vũng máu và kêu rên, và gọi tên thống thiết đứa con gái thương yêu Chu Vị Thủy đã cùng mẹ, cùng em và chồng con ở lại… Tôi như nghe được cả tiếng ông giục Sơn dốc trọn ống thuốc ngủ cho ông nuốt chửng để khỏi kéo dài cơn thảm thiết. Chu Tử đã chào thua định mệnh, chết dữ dằn và phải chết trầm hà. Số mệnh tham lam đã bắt ông phải trả cả vốn lẫn lời quá nặng.

“Tôi đã vô cùng gần gụi và có quá nhiều kỷ niệm với nhà văn Chu Tử. Đầu năm 64, tờ Ngày Nay của ông Hiếu Chân bị đóng cửa, tôi đã rời Ngày Nay, theo ông trong cái ê-kíp đầu tiên viết mướn cho cho những vị chủ báo, có vị không bao giờ viết báo. Từ tờ Tương Lai, Tiền Tiến của ‘vua thầu khoán’ Đỗ Cường Duy. Rồi tờ Thân Dân của cụ Nguyễn Thế Truyền, Tranh Đấu của ông ‘vua đái đường’ Ngô Đức Mão, Bến Nghé của ‘vua bóng bàn’ Đinh Văn Ngọc… cho đến khi Chu Tử xin được măng-xét ra riêng tờ Sống, đứng tên Chủ nhiệm, tất cả kéo nhau về tòa soạn cũ trên đường Hồ Xuân Hương.

“Cái ‘ê-kíp Chu Tử’ đầu tiên ấy chỉ vỏn vẹn có vài người. Ngồi thường trực trong tòa soạn có Hoàng Anh Tuấn, Trọng Tấu, Đằng Giao và tôi. Vợ chồng Trần Dạ Từ – Nhã Ca và Tú Kếu mỗi đêm đến làm tin, dịch tin. Duyên Anh phụ trách trang thiếu nhi. Vũ Dzũng, Đỗ Quý Toàn trang Thanh niên, Sinh viên. Nguyễn Ang Ca ký giả thể thao, kịch trường. Võ Hà Anh phóng viên chạy ngoài. ‘Cô’ Kim Chi Hoàng Anh Tuấn lo giải đáp tâm tình và tử vi đẩu số! Anh Hợp, Nguyễn Thụy Long, Tuấn Huy, Nguyễn Đức Nam, Lương Quân, Tiền Phong Từ Khánh Phụng viết tiểu thuyết trang trong, lâu lâu mới ghé một lần đưa bài và lấy tiền nhuận bút. Nhân vật ‘ngoại hạng’ phải kể là ‘chí sĩ’ Minh Vồ đặc trách mua bông giấy và ngoại giao với phòng Kiểm duyệt bộ Thông Tin, xin lại giấy phép mỗi khi bị chính quyền đóng cửa…

“Tôi đã gần gụi ông Chu Tử trong cả đời sống bên ngoài tòa báo, can dự vào nhiều biến cố của gia đình ông như một thành phần ruột thịt. Ông cũng coi tôi như ruột thịt của gia đình và dành cho tôi một tin cậy, mến thương sâu đậm. Tôi đã chứng kiến ông hoan lạc, bi thương, vui, buồn, hờn giận… Chứng kiến một Chu Tử hồn nhiên đúng như Nguyễn Mạnh Côn nhận xét, ‘Một tâm hồn đứa trẻ trong thể xác ông già’. Nhưng có lẽ tôi thấy đời ông thống khổ nhiều hơn hạnh phúc. Thể xác ông phải chịu những đớn đau nhiều và quá độ đối với hình hài yếu mảnh nhưng mạnh mẽ tinh thần phấn đấu. Như chứng kiến lần Minh Vồ chở ông sau chiếc vespa, bị taxi đụng gẫy chân để Chu Tử phải chống nạng và có bút hiệu Kha Trấn Ác trong mục ‘Ao Thả Vịt’. Lần ông bị bắn bốn viên đạn, phải đóng đinh trong hàm để giữ bộ răng giả, tay run lật bật khó khăn cầm bút và mất ngủ đến rên la kêu trời réo đất hàng đêm…

“Nhưng tất cả những đau đớn thể xác ấy gom lại cũng không bằng cái đau thương thống khổ của ông ngày Chu Trọng Ly, đứa con trai út ông đặt lòng thương quý đã hủy mình bằng viên đạn carbine nổ vào đầu năm 14 tuổi. “Nhà thơ Hà Thượng Nhân, dịch giả Phan Huy Chiêm và tôi đã ở bên ông, trong căn phòng cho mượn của ông thẩm phán Phạm Hải Hồ đằng sau khu chợ Bà Chiểu, mủi lòng, bối rối, cảm thương, cực cùng xúc động trước cơn vật vã và tiếng khóc thê lương của người cha cô khổ.

“Bao nhiêu năm đã trôi qua. Bao nhiêu ngày 30 tháng Tư đánh dấu Việt Nam quốc hận. Bao nhiêu năm tôi đã ngậm ngùi tưởng niệm Chu Tử chết cùng vận nước. Tôi day dứt nhớ và tiếc nhiều điều chưa trọn vẹn cùng ông. Chu Tử sống mang không biết bao nhiêu ngộ nhận và ân oán. Một con người có văn tài và khí phách, sống giữa đám đông mà lúc nào cũng cô đơn thê thảm, cũng muốn bung phá và nổi loạn vì cái đớn hèn khiếp nhược ở chung quanh… Tôi nghĩ, thôi thà Chu Tử chết trầm hà như thế là yên phận…” (4)

_______

Chú thích:

(4) Nđd. [Như đã dẫn (?) – Văn Việt]

Nguồn: https://www.dutule.com/a5865/nha-van-chu-tu-chet-du-dan-va-tram-ha-

Báo Sống và những lần nhà văn Chu Tử bị ám sát

Du Tử Lê

Tôi nghĩ, trong sinh hoạt văn học, nghệ thuật miền Nam, 20 năm, nhiều người biết, tác giả tiểu thuyết “Yêu” là nhà văn Chu Tử. Nhưng số lượng những người biết nhà báo Chu Tử còn nhiều hơn gấp bội.

Lý do, ở lãnh vực báo chí, nhất là giai đoạn tác giả “Yêu” làm chủ nhiệm nhật báo “Sống”, ông đã không ngừng thổi một luồng sinh khí mới cho sinh hoạt báo chí miền Nam thời đó vốn hiền lành, ngại đương đầu với chính quyền hoặc, những nhân vật có quyền thế về tôn giáo, chính trị cũng như những tệ nạn xã hội…

Cũng chính vì chủ trương làm một cuộc cách mạng đầy nguy nan cho xã hội miền Nam mà, nhà báo Chu Tử đã có không ít kẻ thù.

Kẻ thù của ông đủ loại. Từ một ông tướng quyền uy nghiêng đất, lệch trời, tới một vị lãnh đạo tôn giáo… Từ nhân vật số một, số hai của miền Nam, tới quý vị tổng trưởng, bộ trưởng trong chính phủ… ông đều không tha một ai, nếu ông có tài liệu trong tay.

chutu-song
Nhật báo Sống (Hình: minhduc7.blogspot.com)

Cụ thể, chủ nhiệm nhật báo Sống từng bị ám sát hụt vào tháng 4 năm 1966; sau loạt bài ông viết trong cột mục “Ao thả vịt” về một vị lãnh đạo tôn giáo thời đó. Lại nữa, trước đấy là loạt bài ông viết, cũng trong mục Phiếm hàng ngày, có tên “Ao thả vịt” về một ông tướng “trấn nhậm” một vùng ở miền Trung mà, ông gọi là “Quế Tướng Công”, và, nhiều nhân vật hét ra lửa khác… Nhưng giới chức hữu trách thời đó đã không điều tra ra phe phái hay, cá nhân nào đứng đằng sau những vụ ám sát ấy!!!

Tuy nhiên, trước khi vào sâu hơn đóng góp của nhà báo Chu Tử, trong nỗ lực thay đổi bộ mặt báo chí miền Nam, thập niên 1960s, tôi nghĩ chúng ta nên trở ngược thời gian để biết từ đâu, bởi ai mà nhà văn Chu Tử có được giấy phép xuất bản nhật báo “Sống”, sau khi ông và nhóm người trẻ cùng chí hướng, nổi trôi từ báo này qua báo khác, dưới dạng thuê mướn “măng xét”. Tôi nghĩ, dường rất ít người biết được nguồn gốc sâu xa sự ra đời của nhật báo “Sống”. Ngay nhà văn Đào Vũ Anh Hùng, được coi là “ruột thịt” trong gia đình tác giả “Yêu”, cũng không biết nguồn gốc của sự kiện đáng kể này, trong cuộc đời cố nhà văn Chu Tử. Tôi cũng không thấy họ Đào ghi lại trong bài viết tưởng niệm cố nhà báo Chu Tử về những thăng trầm của nhật báo Sống.


Tòa báo Sống bị đốt (Hình: minhduc7.blogspot.com)

Căn cứ theo chương 4 (tựa đề “Sống”, thuộc Phần Thứ Hai) của “Hồi Ký Nguyên Sa”, Đời xuất bản tại Calif., 1998 thì:

“…Trần Dạ Từ ở tù về nói chuyện muốn cùng Chu Tử ra báo. Báo gì? Báo Sống. Tên cụt ngủn. Có một chữ: Sống. Có liên lạc với Thông Tin chưa? Có liên lạc nhưng liên lạc là một chuyện, giấy phép báo lại là một chuyện khác. Từ hỏi tôi anh có cách nào không? Tôi cũng không biết là tôi có cách nào không. Buổi tối ghé sang chùa Từ Quang thăm Thượng tọa Thích Tâm Châu. Tôi muốn chuyển câu hỏi của Trần Dạ Từ tới nhà lãnh đạo tôn giáo đang có ảnh hưởng trên nhiều lãnh vực. Và tôi làm công việc đó. Tôi chờ đợi ở Thượng tọa Tâm Châu sự từ khước, nếu vị Chủ tịch Ủy Ban Liên Phái từ chối thì đó cũng là chuyện bình thường, nếu câu trả lời để rồi tính thì lại càng bình thường. Nhưng Thượng tọa Tâm Châu trả lời:

“- Giáo sư muốn xin giấy phép nhật báo?

“Tôi xác nhận.

“Thượng tọa Tâm Châu cười hồn nhiên.

“- Giấy phép báo, được, được.

“Thượng tọa Tâm Châu thường dành cho tôi những đặc ân. Mỗi khi tôi tìm một cánh tay, nhà lãnh đạo tôn giáo luôn nhìn tôi bằng cặp mắt quảng đại cùng lúc với cánh tay đưa ra. Tôi không biết tại sao. Thượng tọa Tâm Châu cởi mở. Tôi cảm thấy day dứt, lạm dụng.

“Tôi hỏi chân thành có phiền Thượng tọa nhiều không, thực hiện có khó không, TT Tâm Châu không trả lời khó hay dễ, chỉ nói để tôi thử xem. Tôi hỏi bằng cách nào, TT nói thì tôi a lô, a lô.

“Tôi không phải là một phật tử đấu tranh góp nhiều công sức trong những ngày tháng Phật Giáo đứng dậy thời kỳ Ủy ban Liên Phái. Không, tôi không có khả năng tranh đấu và cũng không có ngọn lửa can đảm của một tín hữu quyết tâm. Tôi ở đường Phan Thanh Giản, chùa Từ Quang ở trên cùng một con đường, khúc đường gần gụi mang lại nhiều gặp gỡ chỉ có tính cách tôn giáo, triết lý và văn chương. Tôi không biết tại sao TT Tâm Châu lại đặt ở nơi tôi nhiều tín nhiệm và tình cảm.

“TT Tâm Châu trả lời tôi xong, cầm ngay máy điện thoại, quay số và a lô a lô. Tôi không biết Thượng tọa gọi điện thoại cho ai, đôi bên nói chuyện những gì, máy điện thoại đặt xuống, Thượng tọa gật đầu nói được rồi. Tôi muốn nêu lên những câu hỏi Thượng tọa nói chuyện với ai đó, câu chuyện như thế nào, chi tiết ra sao, nhưng khách đến viếng thăm nhà lãnh đạo đã tới đầy nhà, Đại Đức Giác Đạo đã vào thông báo. Thượng tọa Tâm Châu gật đầu, tôi hiểu và đứng dậy. Thượng tọa bảo tôi thôi giáo sư về nhé, xong rồi, được rồi, yên chí. Tôi thông báo cho anh em muốn làm tờ Sống là xong rồi, tìm gặp giới chức liên hệ làm thủ tục. Tờ Sống được giấy phép thật. Xuất quân. Xuất quân. Xuất quân.

“Không khí hồ hởi kinh khủng. Sống chào đời, ra số một.

“Không bao giờ có Sống số 2 của lần chào đời lớn đó.

“Sống ra được một số xong là bị đình bản. Sống sống được có một số thì bị rút giấy phép vô hạn định…” (6)

Như tôi biết, và nếu trí nhớ của tôi chưa đến nỗi quá tồi tệ thì, ngay số báo ra mắt, tác giả “Yêu” qua cột mục “Ao thả vịt” đã cho nổ một trái bom chứa nghìn cân thuốc nổ TNT – – Giữa lúc tình hình chính trị miền Nam thời đó, đang ở giai đoạn cực kỳ nhậy cảm, với những tranh giành quyền lực. Tuy không quá lộ liễu, nhưng sự căng thẳng được ghi nhận là có thể tính trên từng địa chỉ, từng góc phố…

_________

Chú thích:

(5) Hồi Ký Nguyên Sa, trang 183, 184 & 185.

Nguồn: https://www.dutule.com/p124a5885/bao-song-va-nhung-lan-nha-van-chu-tu-bi-am-sat-

Comments are closed.