Vào tháng sáu, Văn Việt đã bắt đầu thực hiện cuộc Thảo luận mùa hè 2022.
Thời điểm đó, cả nước (và nhứt là Sài Gòn), đã lựng chựng những bước đi đầu tiên, cố “bình thường trở lại” sau những tháng ngày kiệt quệ vì phong tỏa. Những nội dung chia sẻ trong thảo luận là từ trạng thái đó:
”Đang là thập niên thứ ba của thế kỷ 21, và nhân loại vừa ra khỏi một thảm họa cực kỳ khốc liệt khiến mỗi người phải nhìn lại mình và trả lời câu hỏi: Nếu được sống (tiếp) thì sẽ sống thế nào?
Còn các nhà văn thì hỏi: Nếu được sống (tiếp) thì sẽ viết thế nào?
Phải chăng nhà văn đã “chậm chân”, đã bị “bỏ-lại” so với sự phát triển của khoa học và công nghệ, những thứ đã giúp cho một người bình thường, chỉ với bàn phím và mạng xã hội, có thể nối kết cùng cộng đồng và được đón nhận một cách hiệu quả hơn so với trang viết của nhà văn?
Phải chăng sự thiếu vắng những nhà văn tên tuổi mà tư tưởng đủ sức gây ảnh hưởng lên toàn nhân loại khiến những tác phẩm hư cấu giờ trở nên “nhẹ-cân-hơn” ngay cả với thể loại văn chương phi-hư-cấu?
Và anh/chị có thể trả lời các câu hỏi sau hoặc mở rộng vô giới hạn theo ý của anh/chị”.
Xin giới thiệu bài của nhà văn Trương Đình Phượng.
VĂN VIỆT
1- Có phải cuộc sống lệ thuộc vào công nghệ đã khiến con người bớt quan tâm tới những vấn đề trước đây là “trọng điểm” của văn chương? Những vấn nạn về triết lý sống/chiến tranh-hòa bình/tình yêu nam nữ… có phải đã thay đổi?
– Tôi không nghĩ nguyên nhân khiến con người bớt quan tâm đến những vấn đề văn chương là do cuộc sống quá lệ thuộc vào công nghệ, vì nhẽ số lượng sách in ra tại Việt Nam hay trên thế giới những năm vừa qua không hề giảm sút so với trước đây, thậm chí còn phong phú hơn về thể loại. Thế nhưng, thực tế là cách đọc hay đúng hơn là gu đọc của độc giả, nhất là ở Việt Nam, đã có những khác biệt so với trước đây. Thay vì quan tâm đến những tác phẩm phản ánh đời sống “khổ đau”, “bất công”… của xã hội thì người ta chỉ tìm đọc những tác phẩm mang tính giải trí như trinh thám, kinh dị…
Những vấn nạn về triết lý sống/chiến tranh-hoà bình/tình yêu nam nữ thật sự đã khác rất nhiều so với trước. Về mặt triết lý sống/chiến tranh-hoà bình hiện nay, theo tôi thấy, người ta không còn mấy quan tâm chuyện mất-còn của đất nước, xung đột trên thế giới cũng ít người ta để tâm đến, có lẽ do cuộc sống đã quá đủ đầy (hay quá khó khăn/mệt mỏi) khiến con người trở nên thờ ơ/bàng quan trước nỗi đau chung?
Tính yêu nam nữ trước đây luôn đề cao sự chung thuỷ, xem vật chất là thứ yếu, cảm xúc tâm hồn là cốt lõi thì hiện nay, mọi sự đã thay đổi, vật chất thường chiếm ưu thế, cảm xúc tâm hồn không còn quan trọng, điều dễ nhận ra ở các bạn trẻ.
2- Người đọc đang trông chờ gì ở các nhà văn?
– Tôi cho rằng độc giả hiện đang nghiêng sự chú tâm về phần giải trí của các tác phẩm, bởi vậy điều họ chờ đợi ở nhà văn là tác phẩm càng mang tính giải trí cao càng tốt.
Tôi đã nghe những bạn trẻ cũng như người trung niên tâm sự, rằng cuộc sống hiện tại tuy vật chất có đầy đủ hơn trước nhưng đời sống tinh thần của họ không thấy thoải mái, thậm chí còn ngột ngạt, do vậy họ ngại đọc những tác phẩm đề cập tới thực tế xã hội một cách bế tắc, u ám.
3- Nhà văn có thể làm gì để “cập nhật” mình, để không bị “bỏ lại”?
– Theo tôi, nhà văn cần phải bàn lĩnh trong tiếp nhận cũng như xử lý thông tin với hiện thực đang cực kỳ rối ren. Nhà văn có thể viết theo quan niệm/suy nghĩ của mình nhưng cần chắt lọc và lựa chọn phương pháp chuyền tải phù hợp. Muốn vậy, phải thường xuyên theo dõi đời sống văn học thế giới, mặt khác phải hiểu biết về thị hiếu/nhu cầu độc giả của chính mình.
4- Liệu nhà văn Việt Nam có đủ tài năng và bản lĩnh văn hóa/nghề nghiệp để “chuyển tải/chuyển hóa” những thực tại nhức nhối trong cuộc sống hiện tại vào tác phẩm?
– Theo tôi, có những nhà văn Việt Nam đủ tài để tạo nên những tác phẩm phản ảnh được thực tại nhức nhối của xã hội. Nhưng điều đáng buồn hiện nay là sự quay lưng của độc giả đối với văn chương Việt, cũng như sự kiểm duyệt khắc nghiệt chà đạp lên quyền tự do sáng tạo của nhà văn là rào cản lớn khiến người cầm bút phải tự hỏi liệu có nên liều mình để có được tác phẩm xứng tầm…
5- Anh/chị có tin rằng văn chương tiếng Việt sẽ khởi sắc, bởi cuộc sống đang đầy xáo trộn cũng đồng thời tạo ra nhiều gợi ý và cảm hứng/thách thức cho nhà văn?
– Xin được nhắc lại, văn chương tiếng Việt muốn khởi sắc hay không phụ thuộc rất nhiều vào độc giả và nhà cầm quyền, mà độc giả trong nước hiện chỉ chú tâm đến những tác phẩm ngoại, còn tác giả trong nước bị đánh giá là không đủ hấp dẫn, thậm chí tăm tối về ý tưởng, giá trị giải trí thì chưa cao, chưa đáp ứng yêu cầu của độc giả…
Cuộc sống đầy xác trộn có thể tạo cảm hứng cho nhà văn nhưng nhiều khi chính sự ngột ngạt lại khiến ngòi bút của nhà văn không còn đủ sức vung lên.
