?i?m sách Tuy?n t?p chân dung v?n h?c ngh? thu?t & v?n hoá c?a Ngô Th? Vinh

Nguy?n V?n Tu?n

?�y l� m?t c�ng tr�nh mang t�nh anthology hay �h?p tuy?n t�c gi?� v?a c�ng phu v?a mang t�nh s? c?a Nh� v?n Ng� Th? Vinh. M??i s�u v?n ngh? s? v� hai nh� v?n ho� ???c gi?i thi?u trong s�ch l� nh?ng t�c gi? l?ng danh trong n?n v?n h?c mi?n Nam tr??c 1975 v� ? h?i ngo?i sau n?m 1975. Qua c�ng tr�nh n�y, b?n ??c s? “g?p” nh?ng t�c gi? n?i ti?ng, nh?ng ng??i ?� c� nh?ng ?�ng g�p mang t�nh ??nh h�nh cho n?n v?n h?c mi?n Nam tr??c 1975. C�ng tr�nh n�y, t? n�, l� m?t ?�ng g�p quan tr?ng v� c� � ngh?a v�o c�ng vi?c l�u d�i nh?m g�n gi? nh?ng tinh hoa c?a v?n h?c ngh? thu?t mi?n Nam cho c�c th? h? mai sau.

M?c d� Nh� v?n Ng� Th? Vinh s?p x?p t�c gi? theo n?m sinh, nh?ng t�i ngh? cu?c ??i, nh?ng t�c ph?m, v� h�nh tr�nh s�ng t�c c?a c�c t�c gi? trong h?p tuy?n n�y ph�c h?a m?t tr�nh t? kh�c. ?� l� tr�nh t? theo d�ng l?ch s? g?m b?n giai ?o?n: b?i c?nh v?n h?c mi?n Nam tr??c 1975, t� ?�y, v??t bi?n, v� s?ng s�t.

V? b?i c?nh v?n ngh? tr??c 1975, t�i ch?c r?ng cu?n s�ch c?a t�c gi? s? l�m cho b?n ??c c?m th?y ti?c nu?i cho m?t th?i v?n h?c ???c h�nh th�nh trong m?t ch? ?? ch�nh tr? ch? t?n t?i v?n v?n 20 n?m. ?� l� m?t m�i tr??ng v?n h?c t? do, ph�ng kho�ng v� gi�u t�nh nh�n v?n. R?t nhi?u t�c ph?m c� gi� tr? c�ng nh?ng quan ?i?m nh�n sinh ???c gi?i thi?u, tr�nh b�y v� qu?ng b� ngay trong nh?ng n?m chi?n tranh. Nhi?u phong tr�o v?n h?c n? r?, nh? nh�m S�ng T?o c?a Nh� v?n Mai Th?o, nh�m Ti?u Thuy?t M?i, nh�m V?n H�a Ng�y Nay ???c xem nh? l� m?t n?i b??c c?a T? L?c V?n ?o�n tr??c ?�. Nh?ng phong tr�o v?n h?c kh�ng ch? cho ra ??i nh?ng s�ng t�c ?? ??i nh?ng c�n l� nh?ng t�c ph?m d?ch thu?t m� ng�y nay ch�ng ta v?n c�n ??c. Nh� v?n V� Phi?n nh?n x�t r?ng “Tr??c v� sau th?i 1954 – 1975, kh�ng th?y ? n?i n�o kh�c tr�n ??t n??c ta, v?n h?c ???c ph�t tri?n trong tinh th?n t? do v� c?i m? nh? v?y.” Nhi?u ng??i, k? c? ng??i vi?t b�i n�y, s?ng trong m�i tr??ng nh? th? kh�ng th?y tr�n qu� n� cho ??n khi ?�nh m?t n� sau m?t c?n bi?n ??ng l?ch s?.

C� l? m�i tr??ng t? do h?c thu?t v� ph�ng kho�ng ?� ?� ph�t hi?n v� ph�t huy nh?ng v?n t�i s�ng gi�. Ch�nh ph? Tr?n Tr?ng Kim t?n t?i ch?a tr�n n?a n?m, nh?ng ?� ?? l?i m?t di s?n gi�o d?c m� ch�ng ta c�n s? d?ng m�i ??n ng�y h�m nay. Vi?t Nam C?ng H�a (VNCH) t?n t?i ???c 20 n?m, nh?ng c�c thi?t ch? v?n h�a th?i ?� ?� t?o d?ng ???c m?t c?ng ??ng v?n h?c ngh? thu?t v?i m?t gia t�i ?? s? m� ng�y nay nh?ng b?c th?c gi? nh�n l?i c?m th?y luy?n ti?c. Th?i ti?n chi?n, ? mi?n Nam v� mi?n Trung s? ng??i vi?t v?n ch? ??m ??u ng�n tay (nh? H? Bi?u Ch�nh, Thanh T?nh, Nguy?n V?); nh?ng ch? hai m??i n?m sau mi?n Nam ?� c� ???c m?t c?ng ??ng t�c gi? thu?c nhi?u l?nh v?c nh? v?n, th?, k?ch, k�, ho?. Tuy nhi�n, sau c?n tai bi?n l?ch s? n?m 1975, h? tr? th�nh nh?ng n?n nh�n c?a m?t cu?c ??i ??i. H? bi?n m?t kh?i v?n ?�n Vi?t Nam. Nh?ng c�ng th?i gian ?� m?t c?ng ??ng v?n h?c ???c h�nh th�nh ? h?i ngo?i v?i nh?ng v?n ngh? s? m?i.

Qua cu?n s�ch, b?n ??c s? “g?p” m?t s? v?n ngh? s? trong c?ng ??ng v?n h?c tr??c 1975 ? mi?n Nam v� sau 1975 ? h?i ngo?i. B?n ??c s? g?p nh?ng v?n ngh? s? (t�i s? g?i chung l� ‘t�c gi?) l?ng danh nh? V� Phi?n, Mai Th?o, D??ng Nghi?m M?u, Nh?t Ti?n, Nguy?n ?�nh To�n, Thanh T�m Tuy?n, M?c ??, Linh B?o, v� c? hai nh� khoa h?c m� t�c gi? x?p v�o nh�m nh� v?n ho� l� Gi�o s? Ph?m Bi?u T�m v� Gi�o s? Ph?m Ho�ng H?. B?n ??c s? bi?t ??n nh?ng ?�ng g�p c?a nh?ng ng??i tr? tu?i h?n sau 1975 ? h?i ngo?i nh? Cao Xu�n Huy v� Ph�ng Nguy?n. Nh?ng qua nh?ng v?n ngh? s? n�y, b?n ??c c�n “g?p” nh?ng Ph?m Duy, V? Ho�ng Ch??ng, Tr?n Ng?c Ninh, Cung Tr?m T??ng, T� Th�y Y�n, Nguy�n Sa, Cung Ti?n, Tr?n Phong Giao, L� Ng? Ch�u, Nguy?n Ngu �, Nguy?n M?ng Gi�c, Du T? L�, T? Ch� ??i Tr??ng, v.v. C� th? n�i ?� l� nh?ng tinh hoa trong c�c thi?t ch? v?n h�a – x� h?i – gi�o d?c mi?n Nam.

Hai nh� gi�o v� c?ng l� nh� v?n h�a ???c nh?c ??n trong s�ch l� Gi�o s? Ph?m Bi?u T�m v� Gi�o s? Ph?m Ho�ng H?. C� l? ??i v?i tuy?t ??i ?a s? sinh vi�n ng�y nay, l?ch s? tr??ng y S�i G�n b?t ??u t? n?m 1975, nh?ng qua ch??ng vi?t v? Gi�o s? Ph?m Bi?u T�m, m?t danh y c?a Vi?t Nam, c�c c�c b?n ?y s? bi?t r?ng tr??ng y S�i G�n c� m?t b? d�y l?ch s? t? n?m 1955 (t?c h?n n?a th? k? tr??c). Hi?p H?i Y Khoa Hoa K� (American Medical Association) ?� t�i tr? m?t ng�n kho?n v� gi�p thi?t l?p m?t Trung T�m Gi�o D?c Y Khoa v?i ti�u chu?n hi?n ??i t?i ???ng H?ng B�ng, v� sau n�y ch�nh l� tr??ng ??i h?c Y S�i G�n. C�u chuy?n v? s? nghi?p v� cu?c ??i c?a Gi�o s? Ph?m Bi?u T�m c?ng l� m?t l?ch s? c?a c�c trung t�m y t? n?i ti?ng ? mi?n Nam nh? B?nh vi?n B�nh D�n, tr??ng ??i h?c Y Nha D??c S�i G�n, v� nh?ng h?p t�c v?i c�c ??ng nghi?p Hoa K�. Nh? v�o ch??ng tr�nh ?�o t?o ti�n ti?n, tr??ng ?� ?� ?�o t?o r?t nhi?u b�c s? t�i ba, nh?ng ng??i sau n�y tr? th�nh b�c s? ? M?, c� ng??i th?m ch� tr? th�nh gi�o s? y khoa ? M?. Qua ch??ng vi?t v? Gi�o s? Ph?m Ho�ng H?, b?n ??c c?ng s? bi?t th�m v? b?i c?nh v� h�nh tr�nh gian nan ?? th�nh l?p ??i h?c C?n Th?, n?i �p d?ng h? th?ng t�n ch? ??u ti�n ? Vi?t Nam. Ng�y nay, c�c gi?i ch?c gi�o d?c Vi?t Nam hay b�n ??n v?n ?? l�m th? n�o ?? n?n gi�o d?c Vi?t Nam h?i nh?p qu?c t?, nh?ng h? c� l? qu�n r?ng n?a th? k? tr??c, h? th?ng gi�o d?c mi?n Nam ?� ho� nh?p v�o c?ng ??ng gi�o d?c th? gi?i, v?i h? th?ng t�n ch? v� ch??ng tr�nh gi?ng d?y ???c du nh?p v� chuy?n ti?p t? c�c n??c ti�n ti?n nh?t nh? M?.

Nh?ng bi?n c? l?ch s? 1975 ?� l�m thay ??i t?t c?. C�c v?n ngh? s? l� n?n nh�n tr?c ti?p v� ??u ti�n c?a bi?n c? ?�. Trong khi c�c v?n ngh? s? b? ?i t� “c?i t?o”, th� c�c t�c ph?m c?a h? b? s?n l�ng, thu h?i, h?y di?t, k? c? ??t s�ch. Trong quy?n h?p tuy?n n�y, b?n ??c s? ??c ???c nh?ng tr?i nghi?m ?au kh? c?a thi s? Thanh T�m Tuy?n (m?t t�c gi? quan tr?ng trong n?n v?n h?c mi?n Nam) trong tr?i c?i t?o v� suy t? c?a �ng:

“H? ??a ch�ng t�i ra B?c, t?i nh?ng c�nh r?ng gi� c� l?p v?i th? gi?i b�n ngo�i, b? m?c t�i v?i thi�n nhi�n, t? do v?i �m?c ti�u ?i ??n g? m?i ng�y�, t�i ?� t?p leo v� tr??t n�i ch? c? h?i ?�o tho�t. Nh?ng r?i m?i ng�y t�i ch? t�m th?y con ???ng tr? v? tr?i.

[…]

L�m th? trong tr?i t� c?i t?o, c?ng l� tr? v? v?i thi ca truy?n th?ng d�n gian. Ch? ?? l�m vi?c trong tr?i l� m?t ng�y c?ng th?ng t�m ti?ng, kh�ng c� cu?i tu?n; m?i t� nh�n c� m?t v? tr? ri�ng: m?t manh chi?u, n?m s�u ch?c t� nh�n tr�n d??i hai t?ng gi??ng, kho?ng h?n tr?m ng??i trong m?t l�n d??i m?t m�i che. Vi?t l� m?t xa x?: m?t ch? ng?i, th?i gian vi?t. V?i nh?p ?? �p ??t tr�n ?�m t� nh�n trong r�t l?nh, ?�i… ai c�n d�m ngh? t?i s�ng t?o? Ngay c? m?t thi�n t�i, m?t n?ng l?c si�u nhi�n c?ng kh�ng th? v??t qua ???c nh?ng ‘?c ch?’ nh? v?y.”

Nh?ng tr?i nghi?m nh? th? kh�ng ph?i l� ??c th�, m� l� m?t n�t chung c?a t� c?i t?o ?� ???c c�c v?n ngh? s? kh�c thu?t l?i. M?t trong nh?ng nh� v?n c?ng t?ng ? t� c?i t?o l� Nh� v?n Cao Xu�n Huy, t�c gi? c?a cu?n h?i k� n?i ti?ng “Th�ng Ba G�y S�ng“. Nh� v?n Nguy?n Xu�n Ho�ng nh?n x�t r?ng qua Th�ng Ba G�y S�ng Cao Xu�n Huy ?� “v? l?i c?n h?ng th?y c?a m?t cu?c chi?n kh�ng th??ng ti?c, ph? ch?p l�n s? ph?n c?a c? m?t d�n t?c.”

Trong c?n h?ng th?y ?�, c� ng??i may m?n s?ng s�t, nh?ng c?ng c� ng??i b? m?ng trong t� ?�y. Thi s? Thanh T�m Tuy?n v� Nh� b�o k� c?u Nh? Phong L� V?n Ti?n c�n may m?n s?ng s�t v� ??nh c? ? M?, nh?ng c� nhi?u ng??i ?� v�i x�c trong c�c tr?i c?i t?o ? r?ng s�u n??c ??c. M?t trong nh?ng ng??i ?� l� Gi�o s? Nguy?n Duy Xu�n, hi?u tr??ng th? hai c?a ??i h?c C?n Th?. Trong ch??ng vi?t v? Gi�o s? Ph?m Ho�ng H? (m?t nh� th?c v?t h?c n?i ti?ng v� t�c gi? c?a b? s�ch ?? ??i “C�y C? Mi?n Nam“), ch�ng ta bi?t r?ng Gi�o s? Nguy?n Duy Xu�n ?� b? giam c?m trong tr?i c?i t?o H� Nam Ninh su?t 11 n?m tr?i, v� �ng ?� ch?t trong tr?i sau nh?ng ng�y th�ng ?�i kh�t, b?nh t?t, v� kh? sai. Nhi?u nh�n t�i nh? th? ?� b? m?ng trong c�c tr?i t? n?n.

? S�i G�n th?i gi?a th?p ni�n 1970 v� th?p ni�n 1980 ng??i ta c� c�u “C�i c?t ?�n n?u bi?t ?i c?ng b? n??c ra ?i.” ?i t�m t? do. Do ?�, kh�ng ng?c nhi�n khi ra t�, tuy?t ??i ?a s? v?n ngh? s? kh�ng th? n�o s�ng t�c d??i ch? ?? m?i, v� c?ng nh? h�ng tri?u ng??i d�n mi?n Nam v??t bi?n t�m t? do, h? c?ng tr? th�nh “Thuy?n Nh�n“.

Hi?n t??ng “Thuy?n Nh�n” sau 1975 l� m?t th?c t? l?ch s?, nh?ng ch?a bao gi? ???c “ch�nh s?” Vi?t Nam ? trong n??c ghi nh?n ?�ng ??n. Trong h?p tuy?n n�y, b?n ??c s? chia s? c�ng c�c t�c gi? “Thuy?n Nh�n” trong h�nh tr�nh v??t bi?n. Nh� v?n Mai Th?o, ng??i ch? tr??ng t?p ch� S�ng T?o n?i ti?ng, ph?i tr?i qua hai l?n v??t bi�n m?i tho�t kh?i Vi?t Nam. Th?i gian �ng t�m ???ng v??t bi?n c?ng l� l�c th�n ph? �ng qua ??i, v� �ng ch? c� th? ??n th?m m? v�o l�c ban ?�m. Mai Th?o k?:

“Tr�n bi?n c?, t�i c� c?m gi�c ???c ph�ng th?. T�i ?� l� m?t con ng??i t? do. ?� l� m?t ?�m t?i ?en kh�ng tr?ng. Ch�ng t�i ra ???c bi?n kh?i nh?ng l?i c� m?t c?n b�o th?i t?i t? Phi Lu?t T�n, v?t v� con t�u nh?, b?t bu?c ch�ng t�i ph?i quay l?i b?. V�i ng�y sau t�i ???c tin cha t�i ch?t ? tu?i 82. […] May m?n l� t�i ?� b� m?t t?i th?m m? cha t�i, ??c l?i nguy?n t? l�ng t??ng nh? v� ?i?u ?y ?� l�m d?u n?i ?au.

[…]

Tr�n t�u g?m nh?ng ng??i t? n?n ch�nh tr?, sinh vi�n h?c sinh, ng??i gi�, c�c gia ?�nh v?i tr? th?. Ch�ng t�i tr?i qua 6 ng�y ?�m. M?i ng??i ??u ?�i v� kh�t, m?t s? ng� b?nh. Khi ch�ng t�i t?i g?n M� Lai, bi?n l?ng, tr?i trong, v� m?i ng??i b?t ??u c?t ti?ng h�t. H? y�u c?u t�i ng�m m?t b�i th?. T�i ??c b�i th? c?a m?t ng??i b?n n�i v? m?t ng??i ?�n �ng r?i nh� ra ?i m� kh�ng c� m?t ai t?i n�i l?i gi� t?.”

M?t nh� v?n l?n kh�c c?a mi?n Nam l� Nh?t Ti?n c?ng t?ng tr?i qua nh?ng ng�y th�ng kinh ho�ng tr�n ??o Ko Kra, n?i c� h�ng tr?m ng??i Vi?t t? n?n ?� b? b?o h�nh v� ch?t d??i tay nh?ng t�n h?i t?c Th�i Lan. Sau khi ??n tr?i t? n?n Songkhla, Nh� v?n Nh?t Ti?n c�ng hai nh� b�o D??ng Ph?c v� V? Thanh Th?y so?n m?t b?n c�o tr?ng v? th?m c?nh tr�n Bi?n ?�ng, v� b?n c�o tr?ng ?� l�m cho c? th? gi?i b�ng ho�ng v? th?m n?n c?a ng??i t? n?n Vi?t Nam. ?�ng g�p c?a Nh?t Ti?n ?� l�m ti?n ?? cho s? h�nh th�nh ?y Ban B�o Nguy Gi�p Ng??i V??t Bi?n ? San Diego, Califorrnia.

??i v?i gi?i quan s�t th? gi?i, ng??i Vi?t Nam l� m?t “d�n t?c s?ng s�t” (survival people), v?i h�m � r?ng ng??i Vi?t c� th? v??n l�n t? ngh?ch c?nh. C� th? n�i r?ng ng??i t? n?n Vi?t Nam hay nh?ng “thuy?n nh�n” ?� s?ng s�t v� v??t qua nh?ng kh� kh?n ? x? ng??i ?? ti?p t?c duy tr� v� ph�t huy n?n v?n h�a mi?n Nam ?� b? “??t t?”.

M?t trong nh?ng ng??i s?ng s�t ti�u bi?u ?� l� Nh� v?n Ph�ng Nguy?n. Anh l� m?t t�c gi? ??c bi?t v� ?�ng n?. Ph�ng Nguy?n ??n M? n?m 1984, v� l�c ?� anh ?� 34 tu?i. Ng??i trung ni�n g?c Qu?ng Nam n�y, 18 tu?i ?� nh?p ng? v� b? th??ng, ch?a t?ng t?t nghi?p trung h?c ? Vi?t Nam, nh?ng ch? m?t th?i gian ng?n ? M?, anh ?� tr? th�nh m?t sinh vi�n xu?t s?c, t?t nghi?p c? nh�n ng�nh khoa h?c m�y t�nh v?i h?ng t?i ?u. Sau ?�, anh l?i t?t nghi?p Cao h?c Qu?n tr? Kinh Doanh (MBA) v� tr? th�nh gi�m ??c IT cho m?t c�ng ti d?u kh� ? California. Nh?ng ngh? IT ch? l� c�i “x�c”, ch? t? t�m t??ng th� Ph�ng Nguy?n ch?n nghi?p v?n ch??ng. Anh tr? th�nh nh� v?n v� tr??c khi ??t ng?t qua ??i n?m 2015, Ph�ng Nguy?n ?� ?? l?i v�i t�c ph?m ??c s?c ???c c�c nh� v?n khen h?t l?i. Nh� v?n Nguy?n M?ng Gi�c nh?n x�t v? t�c ph?m “Th�p K� ?c” nh? sau: “Truy?n ng?n ??u tay c?a Ph�ng Nguy?n v??t l�n tr�n nh?ng s�ng t�c c?a nh?ng ng??i ra ?i t? n?n c?ng s?n t? Mi?n Nam thu?c th? h? tr??c anh hay c�ng th? h? c?a anh, nh?ng s�ng t�c l�m n�ng c?t cho v?n ch??ng h?i ngo?i. Ph�ng Nguy?n �n chuy?n c? nh? m?t k? ni?m ??p, nh?ng anh kh�ng d?ng ? ?�. Anh n�ng t?m ?nh c? l�n th�nh m?t suy ni?m v? nh�n sinh.” Ph�ng Nguy?n l� m?t tr??ng h?p ti�u bi?u nh?ng t�c gi? tr? ? h?i ngo?i. H? l� nh?ng chuy�n gia khoa h?c v� c�ng ngh? trong x� h?i M?, nh?ng c?ng l� nh?ng nh� v?n tr�n v?n ?�n Vi?t.

Kh�ng ch? s?ng s�t tr�n qu� ng??i, h? c�n c� c�ng g�n gi? v� ph�t huy n?n v?n h?c mi?n Nam ? h?i ng?ai trong ?i?u ki?n thi?u th?n v� ngh�o n�n. �t ai bi?t r?ng m?t nh� v?n l?ng danh nh? V� Phi?n khi sang M? �ng l�m c�ng ch?c v?n ph�ng cho qu?n h?t Los Angeles, v� �ng so?n b? s�ch V?n h?c Mi?n Nam trong th?i gian n�y t?i m?t c?n nh� ch?t h?p. B?n ??c s? kinh ng?c v� c?m ph?c s? d?n th�n c?a Nh� v?n Mai Th?o, ng??i ch? tr??ng v� bi�n t?p T?p ch� V?n trong nhi?u n?m li?n trong m?t c?n g�c nh? ph�a sau m?t nh� h�ng Song Long ? khu Little Saigon, California.

?� ch?n nghi?p v?n ch??ng th� ? ?�u c?ng “v??ng v?n” v?n nghi?p. ?� l� tr??ng h?p c?a Nh� v?n Linh B?o, m?t trong nh?ng n? nh� v?n hi?m hoi trong c?ng ??ng v?n h?c mi?n Nam. B� l� m?t n? v?n s? ?� th�nh danh t? th?p ni�n 1950 s?ng v� l�m vi?c ? H?ng K�ng v� sau n�y ? M?. T�c ph?m Gi� B?c c?a b� ?� nh?n ???c nhi?u l?i khen t?ng t? c�c nh� v?n k� c?u nh? V� Phi?n, B�nh Nguy�n L?c v� Nh?t Linh. V� Phi?n nh?n x�t r?ng nh� v?n g?c Hu? n�y l� m?t c�y b�t “c� t�i quan s�t, l?i c� t�i di?n t? m?t c�ch th�ng minh nh?ng ?i?u m�nh quan s�t.”

Nh?ng cu?c ??i l?u vong th??ng bu?n. ??c nh?ng d�ng t�m s? c?a Mai Th?o v? cu?c s?ng ? M? d� ???c t? do nh?ng m?t ph?n h?n, v� nh?ng hi v?ng m� �ng kh�ng bao gi? th?c hi?n ???c l�m cho ch�ng ta ng?m ng�i: “C� l? m?t ng�y n�o ?� Vi?t Nam s? t? do v� t�i c� th? tr? v?. T�i ?ang h?nh ph�c ? ?�y nh?ng n?i t�m th� r?t bu?n b�. Bu?n cho d�n t?c t�i. T�i kh�ng bi?t li?u ch�ng t�i c� c�n m?t t??ng lai. Xa r?i qu� h??ng, th?t kh� m� duy tr� truy?n th?ng c?a ch�ng t�i. Ch�ng t�i c?m th?y nh? b? ?�nh m?t ph?n h?n.”

M?t ?i?u m� t�i ngh? b?n ??c c� th? an t�m khi ??c cu?n h?p tuy?n n�y l� kh�ng c� nh?ng giai tho?i c� nh�n mang t�nh “kh? kh�”. Nhi?u s�ch vi?t v? ch�n dung v?n ngh? s? Vi?t Nam th??ng c� ??y r?y nh?ng c�u chuy?n t?n m?n v� gi?t g�n (nh? x� c?ng ?an t�nh �i, r??u ch�). Nh?ng trong h?p tuy?n n�y, b?n ??c s? kh�ng ph?i b? ‘tra t?n’ v?i nh?ng giai tho?i ki?u nh? th?; thay v�o ?� l� nh?ng ?u t?, nh?ng tr?n tr? c?a c�c nh�n v?t ???c ph�c ho? qua m?t v?n phong nghi�m ch?nh v� c?n tr?ng.

N?u c� giai tho?i th� t�i ngh? c�c b?n s? c?m th?y ng?c nhi�n khi bi?t r?ng Nh� v?n Mai Th?o cho ??n nh?ng n?m trong th? k? 21 v?n kh�ng d�ng m�y ?i?n to�n. �ng v?n c?n m?n vi?t tay t?t c? th? t? v� b�i v? ??n c�c t�c gi?. Ngay c? ??a ch? tr�n bao th? g?i t?p ch� V?n cho b?n ??c �ng c?ng vi?t b?ng tay! M?t nh�n v?t ??c ?�o kh�c l� Nh� v?n M?c ?? (d?ch gi? c?a nhi?u t�c ph?m hay, k? c? cu?n L�o Ng? �ng v� Bi?n C? c?a Earnest Hemingway). Nh� v?n M?c ?? ch? d�ng m�y ?�nh ch? c? ?i?n ?? vi?t v?n, ch? kh�ng d�ng m�y t�nh. Ch�ng ta c�n bi?t r?ng Mai Th?o c�n l� ng??i qu� tr?ng ch? ngh?a. �ng n�i “??i t�i c� m?t nguy�n t?c: kh�ng bao gi? d�ng v?n ch??ng ?? l�m b?t c? ?i?u g� x?u xa. [�] Ng??i n�o x?u, l�nh ra th?t xa, ??ng th�m ??ng t?i. Nh?ng ??ng bao gi? mang nh?ng ?i?u ?� l�n trang gi?y ?? b�i b?n nhau. V?n ch??ng l� c�i ??p, l� th? gi?i c?a c�i ??p, ? th? gi?i ?y c� th? ti?n t? ri�ng c?a n�: anh ph?i d�ng th? ti?n ?y, anh ph?i ?�ng ho�ng, ph?i l??ng thi?n. Th? ti?n t? ?y ch�nh l� c�i ??p.”

?? bi�n so?n cu?n h?p tuy?n t�c gi? n�y, Nh� v?n Ng� Th? Vinh ?� b? ra nhi?u n?m v� c�ng s?c. T�c gi? l� m?t ng??i r?t th?n tr?ng v?i d? li?u v� ch? ngh?a. Ng??i vi?t b�i n�y c� c? duy�n quen bi?t v?i t�c gi? h?n 15 n?m qua, v� ?� c�ng l�m c?u n?i cho nh?ng b�i vi?t c?a t�c gi? tr�n kh�ng gian m?ng. C� nh?ng b�i vi?t anh li�n t?c ch?nh s?a ch?m ch�t ??n t?ng chi ti?t, t? ngu?n g?c h�nh ?nh, ch� th�ch h�nh ?nh, c�u v?n, ch�nh t?, th?m ch� ??n d?u ch?m c�u ??u ???c t�c gi? c?n th?n ch?n l?a v� bi�n t?p. Th�i ?? v� c�ch l�m ?� th? hi?n m?t s? t�n tr?ng ??c gi? r?t cao.

Do ?�, b?n ??c kh�ng ch? g?p nh?ng nh�n v?t t�i hoa v?i nh?ng nh�n c�ch ??c bi?t, m� c�n c� d?p ?i?m qua nh?ng ch?ng t? qu� hi?m m� t�c gi? ?� d�y c�ng s?u t?p. M?i ch??ng s�ch, t�nh trung b�nh, c� kho?ng 12 h�nh ?nh, v� 18 ch??ng s�ch c� h?n 200 h�nh ?nh v� hi?n v?t. B?n ??c s? chi�m ng??ng nh?ng th? b�t, hi?n v?t, nh?ng b�a s�ch c�ch ?�y g?n n?a th? k?. M?i nh�n v?t ???c t�c gi? ph�c ho? b?ng m?t ti?u s? “tr�ch ngang”, nh?ng t�c ph?m ho?c th�nh t?u c?a h?, v� nh?ng t�m t�nh ??ng sau nh?ng t�c ph?m. B?n ??c s? bi?t nh?ng nh�n v?t ch�nh trong nh?ng s�ng t�c c?a Nguy?n ?�nh To�n “kh�ng ph?i l� nh?ng nh�n v?t ???c nh?c t?i trong trang s�ch m� ch�nh l� Th�nh ph? H� N?i.” B?n ??c s? c?m th?y x�c ??ng khi bi?t ho? s? Nghi�u ??, ng??i m� t�c gi? g?i l� “ng??i b?n t?m c�m”, v? b?c tranh s?n d?u v? con g�i �t B� S�i G�n khi �ng ?ang n?m tr�n gi??ng b?nh v� qua ??i khi t�c ph?m c�n dang d?.

Quy?n h?p tuy?n n�y l� m?t ?�ng g�p c� � ngh?a cho s? g�n gi? m?t n?n v?n h?c t? do, ph�ng kho�ng v� gi�u t�nh nh�n v?n. Ng�y nay, n?u h?i ng?u nhi�n m?t sinh vi�n ??i h?c (ch?a n�i ??n h?c sinh trung h?c), hay th?m ch� h?i m?t gi�o s? ??i h?c, v? nh?ng t�c gi? n?i danh trong n?n v?n h?c mi?n Nam tr??c 1975, x�c xu?t r?t cao l� h? kh�ng bi?t hay ch?a nghe ??n. ?i?u n�y c?ng d? hi?u, b?i v� n?n v?n h?c ?� ch?a ???c ghi nh?n m?t c�ch ??ng ??n, v� nh?ng t�c gi? th?i ?� c?ng ch?a ???c gi?i thi?u m?t c�ch c� h? th?ng trong c�c ??i h?c v� v?n ?�n sau 1975. T�nh tr?ng n�y ?� ???c Nh� v?n V� Phi?n nh?n x�t t? nh?ng hai th?p ni�n tr??c: “N?n v?n h?c 1954-75 ? Mi?n Nam Vi?t Nam trong th?i gian qua b? �m gi?u, xuy�n t?c. N� g?p m?t ch? tr??ng hu? ho?i, g?p nh?ng b? b�ng h? ??. N� ch?a ???c m?y ai l?u t�m t�m hi?u, ph�n ?o�n c�ch ??ng ??n, t? t?.” Cu?n h?p tuy?n n�y s? gi�p b?n ??c t�m l?i m?t m?ng v?n h?c b? l�ng qu�n, v� c� t? li?u ?? ?�nh gi� n?n v?n h?c ?� t? t? h?n. N?u c�c b?n mu?n c� nh?ng d? li?u m?i v� ?�ng tin c?y cho vi?c kh?o c?u n?n v?n h?c mi?n Nam tr??c 1975 th� quy?n h?p tuy?n n�y l� m?t ngu?n tham kh?o c?n thi?t.