Nguyễn Thị Từ Huy
Nhân dịp sinh nhật của nhà văn Nguyên Ngọc, tháng 9/2021, tôi chỉ muốn nói ngắn gọn như sau:
Trước Nguyên Ngọc, còn có thể thông cảm cho những người đứng ở vị trí quản lý các tổ chức văn hóa văn nghệ, do sự phức tạp của thực tế nên có những điều họ chưa nhận ra và vì thế mà phạm phải sai lầm.
Sau Nguyên Ngọc, các quan chức văn nghệ không còn có thể lấy điều gì để tự biện minh, và không ai có thể biện minh cho họ. Và nhất định, thời gian sẽ đánh giá họ một cách sòng phẳng, họ không thể trốn chạy sự phán xét công bằng của lịch sử.
Nguyên Ngọc đã cho họ thấy rằng một người lãnh đạo văn nghệ cần phải có trách nhiệm như thế nào và cần phải làm gì trong một bối cảnh lịch sử cụ thể.
Những người thiếu hiểu biết, thiếu tri thức, phạm sai lầm, tham nhũng và làm điều ác, dù sao vẫn còn một chỗ để thông cảm: chính là do họ thiếu hiểu biết mà thành ra như vậy.
Các quan chức văn hóa, văn nghệ, giáo dục, có đủ trình độ, có đủ kiến thức, do vậy bộ phận này phải chịu trách nhiệm lớn nhất cho thực trạng xã hội suy đồi, văn hóa tiêu vong, đạo đức sa đọa và một bộ phận nhân dân đói khổ. Phải chịu trách nhiệm lớn nhất, bởi vì họ hiểu họ đang làm gì, họ hiểu hậu quả của những việc đó, nhưng họ vẫn làm, bất chấp hậu quả mà cả dân tộc phải gánh chịu, và nhất là hậu quả mà thế hệ trẻ phải gánh chịu.
Các quan chức hiện nay trong lĩnh vực văn hóa văn nghệ, giáo dục, không thể tự biện minh theo kiểu Chí Phèo: "Ai cho tao lương thiện?". Bởi vì Nguyên Ngọc, bằng hành động của mình, chứng tỏ cho họ thấy rằng việc lương thiện hay không là do sự lựa chọn và quyết định của họ. Nguyên Ngọc đã chứng minh rằng những người quản lý hoạt động văn hóa văn nghệ, với vai trò của mình, có thể làm gì cho nền văn hóa hiện tại và tương lai.
Sự lựa chọn của mỗi cá nhân, nhất là các cá nhân làm văn hóa, giáo dục và nghệ thuật, là do chính cá nhân chịu trách nhiệm. Không một sự đổ lỗi nào có thể chấp nhận được. Không thể đổ lỗi cho cơ chế, cho guồng máy, cho quy định, cho chủ trương hay chính sách. Không thể, bởi vì xã hội ngày nay luôn có đủ không gian cho các lựa chọn.
Nguyên Ngọc đã không đổ lỗi, ông tự do lựa chọn và tự do chịu trách nhiệm về sự lựa chọn của mình.
Lịch sử đã, đang và sẽ ghi nhận những đóng góp của Nguyên Ngọc trong hành trình tìm kiếm tự do và các giá trị phổ quát của cộng đồng người sống trên lãnh thổ hình chữ S này.
Sài Gòn, tháng 9/2021
