H? Anh Thi
Ti?u thuy?t Chn dung c?a Dorian Gray ???c vi?t v xu?t b?n t? cu?i th? k? XIX, khi v?a xu?t hi?n ? kht ti?ng, r?i l?ng danh su?t h?n m?t th? k? qua, gi? ?y v? ??p c?a n l?i ??n v?i ng??i ??c Vi?t Nam qua b?n d?ch c?a Nham Hoa.
Dorian Gray, chng trai ? tu?i ?i m??i c m?t v? ??p l? lng v v? ??p ?y ???c h?a s? Basil Hallward quy?t ??nh ghi l?i trong m?t b?c chn dung. Theo ?ng ngh?a, ??y l b?c chn dung ?? ??i ??i v?i c? ng??i lm m?u v h?a s?. Ng??i m?u l chng Dorian Gray ban ??u sung s??ng v c b?c chn dung ??p, r?i soi vo ??y th th?y b?n ch?t x?u xa c?a mnh ngy cng m vo b?c tranh, r?i b?c tranh m vo ??i chng, r?i chng s? hi ph?i ?em gi?u n ?i, khng dm ph?i n ra tr??c m?t ng??i ??i.
Cn v?i h?a s? Basil Hallward, b?c tranh l m?t qu trnh thay ??i nh?n th?c. Ban ??u, khi ??ng tr??c ng??i m?u Dorian, ng ? c ngay c?m gic ton di?n v? h?n c?t m?t con ng??i: Khi b?n m?t giao nhau, ti b?ng th?y mnh nh?t nh?t h?n ?i. M?t c?m gic kinh hi d? th??ng ?p ??n. Ti bi?t mnh ?ang ??i di?n m?t ng??i m ring kh ch?t ? m ho?c ??n n?i, n?u ti cho php, n s? h?p th? ton b? b?n tnh, ton b? linh h?n, l?n ngh? thu?t c?a ti (trang 15). Nh?ng g sau ? ? ch?ng minh ?n t??ng ban ??u c?a h?a s?. L ng??i duy m?, tho?t ??u Basil khng coi b?c chn dung l c?a ng??i m?u m l c?a chnh ng??i sng t?o: M?i b?c chn dung v? b?ng c?m xc ??u l chn dung c?a ngh? s?, khng ph?i c?a ng??i m?u. Ng??i m?u ch? l nhn t? ng?u nhin, l duyn c?. Anh ta ch?ng ph?i l ng??i ???c h l? b?i bn tay ngh? s? m chnh ngh? s?, qua t?m toan ??y mu s?c, ? b?c l? b?n thn mnh. S? d? ti khng tri?n lm b?c tranh ny l b?i ti s? mnh ? h l? trong ? b m?t c?a tm h?n mnh (trang 14).
Nh?ng r?i theo th?i gian, khi Dorian s? hi gi?u b?c chn dung c?a anh ta ?i th h?a s? Basil l?i t? ph?n bi?n. Tc ph?m khng b?c l? b?n thn ngh? s? nh? v?n t??ng, tc ph?m v??t xa kh?i s? b?c l? m ??t t?i s? che gi?u: Th?t sai l?m n?u cho r?ng n?i ?am m trong qu trnh sng tc th?c s? ???c ph?n ?nh vo tc ph?m. Ngh? thu?t lun tr?u t??ng h?n t??ng t??ng c?a ta Ngh? thu?t b?c l? ngh? s? th t m ?n tng h? th nhi?u (trang 176). C?ng v thay ??i nh?n th?c nh? v?y, h?a s? ? ?i m??n l?i b?c chn dung ?? ?em ?i tri?n lm. Dorian quy?t tm gi?u b?c tranh ?i cn h?a s? c? ?i, th?m ch cn ch?t v?n Dorian v? s? tha ha v tr?y l?c c?a anh ta. ?i?u ? d?n ??n th?m k?ch cho h?a s?.
Tm tr?ng c?a h?a s? Basil khng ???c tc gi? khai thc nhi?u, nh?ng qua ?i cht ph?n bi?n, t? tro v t? ph c?a anh, ng??i ??c th?y th?p thong hnh bng c?a gi?i ngh? thu?t th?i ? c?ng nh? th?i nay. Basil cho r?ng: Ngh? s? gi?i ch? t?n t?i trong tc ph?m, h? qu? l b?n thn h? ch?ng cn g h?p d?n. M?t thi s? v? ??i, th?c s? v? ??i, l?i l t?o v?t km thi v? nh?t tr?n ??i. Nh?ng nh?ng thi s? n?a ma l?i c?c k? th v?. H? gieo v?n chn bao nhiu th trng h? l?i sinh ??ng b?y nhiu. Ch? ring vi?c xu?t b?n m?t t?p sonnet h?ng hai ? ?? khi?n m?t ng??i tr? nn h?p d?n kh c??ng. ??i anh ta l m?t bi th? anh ta khng lm n?i (trang 91).
? gc ?? no ?, ti?u thuy?t Chn dung c?a Dorian Gray kh?o st s? ph?n c?a hai con ng??i duy m?. Anh chng Dorian m c di?n vin Sibyl Vane v c di?n xu?t tuy?t v?i nh?ng vai k?ch c?a Shakespeare. Nh?ng khi c di?n vin g?p trai ??p Dorian th c m ng??i h?n m k?ch, c cho r?ng ch? tnh yu l ?? v sn kh?u khng cn ngh?a l g. C di?n xu?t d? h?n ?i, nh? m?t di?n vin h?ng hai. Tr??c khi g?p chng, di?n xu?t l hi?n th?c duy nh?t ??i em. Ch? c sn kh?u l n?i em ???c s?ng. Em c? ng? ??y l th?c t?i (trang 133). Sibyl t??ng r?ng tnh yu c?a c s? mang ??n cho Dorian m?t mn qu, nh?ng tri l?i. Dorian hon ton v? m?ng khi Sibyl ch? cn l m?t di?n vin qu d?: Nng ? gi?t ch?t tnh yu ? ta Khi x?a ta yu nng v nng xu?t chng, v nng ti hoa v thng minh, v nng bi?n gi?c m? c?a nh?ng ??i thi ho thnh hi?n th?c Nh?ng nng ? v?t ?i t?t c? Nng ? h?y ho?i tnh yu c?a ??i ta Khng c ngh? thu?t, nng ch?ng l g h?t (trang 135).
Ch? v quan ni?m duy m? m m?t tnh yu tan v?. R?i d?n ??n m?t bi k?ch.
Nh?ng ti?u thuy?t ny khng ch? l m?t v?n b?n duy m?. N cn dnh ch? cho nh?ng ng??i ??c ham chu?ng chuy?n ly k?. ? ? c t nh?t ba ci ch?t, m?t n m?ng, hm ch?a nhi?u m ?nh h??ng l?c tha ha, s? lm li c?a vi?c ?nh ??i linh h?n ?? nh?n l?y nt ??p v tu?i tr? v?nh vi?n. S? ph?n c?a ng??i lm m?u Dorian, c?a h?a s? Basil, v b?c tranh c? gi ?i theo th?i gian cn ng??i m?u th tr? mi l cu chuy?n o le m ng??i ??c s? kh d?t ra cho ???c.
Chn dung c?a Dorian Gray ra m?t l?n ??u n?m 1890 – 1891 v ngay l?p t?c gy sng gi, tc gi? th?m ch cn b? li ra ta, b? ki?n v ??i phong b?i t?c, tri ng??c quan ?i?m ??o ??c th?i Victoria. H?n m?t tr?m n?m nhn l?i, ngy nay quan ?i?m c?a Oscar Wilde ? tr? nn bnh th??ng, khng cn gy s?c v ng??i ??c ch? ti?p nh?n ? ? ?n t??ng v? v? ??p con ng??i, v?n ch??ng c?u k? v m?t c?t truy?n h?p d?n.
——
* Chn dung c?a Dorian Gray, ti?u thuy?t c?a Oscar Wilde, Nham Hoa d?ch, Nh Nam v NXB H?i Nh V?n 2021.
