Tư liệu: Mệnh lệnh của Bộ Tổng Tư lệnh Tối cao số 0428

Posted on 17 Tháng Năm, 2025 by post3

Ngày 17 tháng 11 năm 1941 đã ban hành mệnh lệnh tuyệt mật của Bộ Tổng Tư lệnh Tối cao số 0428: “…Phải phá hủy và thiêu rụi hoàn toàn tất cả các khu dân cư nằm phía sau lưng quân Đức…”

Từ hồi ký của Đại tướng Lyašenko:
“Cuối năm 1941, tôi chỉ huy một trung đoàn. Đơn vị đang trong trạng thái phòng thủ. Trước mặt chúng tôi là hai ngôi làng, tôi vẫn còn nhớ rõ: Bannovskoye và Prishib. Từ sư đoàn có lệnh đưa xuống: phải đốt cháy các ngôi làng nằm trong tầm với. Khi tôi đang ở trong hầm để hỏi chi tiết cách thực hiện mệnh lệnh, bất ngờ một người lính thông tin lớn tuổi – phá vỡ hoàn toàn tính kỷ luật quân đội – đã xen vào:

– Đồng chí thiếu tá! Đó là làng của tôi… Vợ tôi ở đó, con cái tôi, em gái tôi cùng các cháu… Sao lại có thể đốt làng được?! Họ sẽ chết hết mất thôi!..”
Người lính thông tin đó thật may mắn: quân đội Liên Xô không bao giờ đến được những ngôi làng này.

Việc thực hiện mệnh lệnh số 0428 không khiến quân Đức thiệt hại bao nhiêu, nhưng lại khiến hàng loạt dân thường chưa kịp sơ tán phải chịu cảnh màn trời chiếu đất trong cái rét khắc nghiệt của mùa đông năm 1941–1942. Hàng ngàn phụ nữ, người già và trẻ em đã bị tước mất mái nhà của mình.

Stalin không chỉ hành động bằng lửa, mà còn bằng… nước.

Trích từ cuốn sách “Tiêu diệt quân đội Đức gần Moskva” (do Nguyên soái Shaposhnikov chủ biên):
“Ngày 24 tháng 11, quân Đức đã tiếp cận sát ranh giới Hồ chứa Istra và sông Istra. Khi quân Đức đến gần khu vực này, các cửa xả của hồ chứa đã bị cho nổ tung (sau khi quân ta hoàn tất việc vượt sông). Kết quả là một dòng nước cao tới 2,5 mét tràn đi xa tới 50 km về phía nam của hồ. Các nỗ lực của quân Đức nhằm đóng lại các cửa xả đều không thành công.”
Làn sóng nước này đã cuốn trôi những khu dân cư đông đúc ở ngoại ô thành phố Istra, Pavlovskaya Sloboda và hàng loạt ngôi làng. Xin lưu ý: tất cả điều này xảy ra giữa mùa đông lạnh giá khắc nghiệt, khi mà chỉ cần làm ướt chân thôi cũng đã cực kỳ nguy hiểm đến tính mạng, chứ chưa nói đến việc bị cuốn trôi.

Nguyên soái Shaposhnikov dường như đã nói giảm nói tránh về độ cao của dòng nước. Mực nước trong hồ chứa Istra là 168 mét so với mực nước biển. Trong khi đó, dòng sông Istra sau đập chảy ở cao trình 143 mét, và tại Pavlovskaya Sloboda là 134 mét. Khối lượng nước khổng lồ đổ xuống với áp lực lớn, trải dài như ông Shaposhnikov viết – khoảng 50 km, tức đến tận sông Moskva. Như vậy, chiều cao của dòng nước cuốn trôi tất cả trên đường đi không dưới 25 mét (thuốc nổ được đặt tại nền móng cửa xả, đánh bật cả phần “thể tích chết” – phần nước không bao giờ xả ra trong điều kiện vận hành bình thường vào mùa xuân). Nếu tính cả độ dốc dòng chảy tới sông Moskva, áp lực tổng thể có thể đạt tới 40 mét.

Ngoài ra, để ngăn chặn bằng mọi giá đợt tiến công của quân Đức ở khu vực phía bắc Moskva, ngày 26 tháng 11 Stalin đã ra lệnh làm ngập các thung lũng sông Sistra và Yakhroma. Mực nước sông Yakhroma dâng lên 4 mét, còn sông Sistra là 6 mét. Một “biển nhân tạo” đã hình thành từ Dmitrov đến Konakovo. Kết quả của những biện pháp thủy công mang tên Stalin là hơn 30 ngôi làng bị chìm trong nước. Số lượng thương vong con người – chỉ có thể đoán được mà thôi.

Tài liệu lưu trữ quân sự trung ương Nga (TsAMO), hồ sơ 229, danh mục 161, tài liệu số 4 – Chỉ thị của Tổng Tham mưu Hồng quân và các mệnh lệnh của Ủy ban Quốc phòng Nhân dân Liên Xô năm 1941.

Bộ Chỉ huy Tối cao ra lệnh như sau:

Phải phá hủy và thiêu rụi hoàn toàn tất cả các khu dân cư nằm trong vùng hậu phương của quân Đức, trong phạm vi sâu từ 40–60 km tính từ tiền tuyến, và rộng 20–30 km sang hai bên đường giao thông.

Để tiêu diệt các khu dân cư trong phạm vi nêu trên, lập tức huy động không quân, sử dụng rộng rãi pháo binh và súng cối, các đội trinh sát, lính trượt tuyết và các nhóm biệt kích du kích, được trang bị chai xăng cháy, lựu đạn và thiết bị nổ.
Thành lập trong mỗi trung đoàn các “đội xung kích” gồm 20–30 người có nhiệm vụ phá và thiêu rụi những khu dân cư có quân địch đóng quân. Tuyển chọn vào các đội này những chiến sĩ, chỉ huy và cán bộ chính trị gan dạ nhất, có bản lĩnh chính trị và tinh thần vững vàng, và giải thích kỹ lưỡng nhiệm vụ cũng như ý nghĩa của biện pháp này đối với việc tiêu diệt quân đội Đức. Những người có hành động dũng cảm xuất sắc trong việc phá hủy các khu dân cư có quân Đức trú đóng sẽ được đề nghị trao thưởng của chính phủ.
Khi buộc phải rút lui tại một số khu vực, các đơn vị của ta phải đưa theo dân thường Liên Xô, và phải tiêu hủy toàn bộ không sót một khu dân cư nào, để quân địch không thể lợi dụng chúng. Trước hết, giao nhiệm vụ này cho các đội xung kích trong các trung đoàn.
Hội đồng quân sự các mặt trận và các đạo quân riêng biệt phải thường xuyên kiểm tra việc thực hiện mệnh lệnh phá hủy các khu dân cư trong phạm vi đã chỉ định tính từ tuyến mặt trận. Cứ mỗi 3 ngày, phải gửi bản báo cáo riêng lên Bộ Chỉ huy Tối cao, liệt kê cụ thể số lượng và tên các khu dân cư đã bị phá hủy, cùng với phương tiện và biện pháp đã được sử dụng để đạt được kết quả đó.

Bộ Chỉ huy Tối cao:
I. Stalin
B. Shaposhnikov

TsAMO (Trung tâm Lưu trữ Bộ Quốc phòng Nga), quỹ 229, mục lục 161, hồ sơ 4 – Các chỉ thị của Bộ Tổng tham mưu Hồng quân và các mệnh lệnh của Ủy ban Nhân dân Quốc phòng Liên Xô, năm 1941

GỬI ĐỒNG CHÍ STALIN, ĐỒNG CHÍ SHAPOSHNIKOV

Để thực hiện mệnh lệnh số 0428 của Bộ Chỉ huy Tối cao ngày 17 tháng 11 về việc phóng hỏa các khu dân cư, Hội đồng Quân sự đã ngay lập tức áp dụng các biện pháp sau:

Tại các sư đoàn và trung đoàn, đã bắt đầu thành lập các “đội xung kích”, phần lớn hiện nay đã bắt đầu hoạt động tích cực.
Vào lãnh thổ bị địch chiếm đóng, các cơ quan trinh sát của Cục Đặc biệt đã điều động các nhóm phá hoại với tổng quân số lên tới 500 người.
Mỗi tập đoàn quân được phân bổ một phi đội máy bay R-5 và U-2, tổng cộng 45 máy bay.
Đã sản xuất và cấp phát cho các đơn vị các thiết bị gây cháy cá nhân như: kíp nổ nhiệt nhôm, quả cầu, ống hình trụ, thỏi gây cháy, với tổng số 4.300 đơn vị.
Phát hơn 100.000 chai xăng cháy (cocktail Molotov) và các thiết bị sử dụng chúng.
[Đánh máy nhầm thành số 7 – Văn Việt] Đã phê duyệt danh sách các điểm dân cư cần thiêu hủy và phá hủy theo từng tập đoàn quân, và giao nhiệm vụ cụ thể cho các loại hình binh chủng (không quân, pháo binh, đội xung kích, nhóm phá hoại và du kích).

Trong thời gian vừa qua, đã thiêu rụi và phá hủy tổng cộng 398 khu dân cư, trong đó: Tập đoàn quân 30: 105 điểm, Tập đoàn quân 16: 113 điểm, Tập đoàn quân 5: 55 điểm, Tập đoàn quân 33: 17 điểm, Tập đoàn quân 43: 24 điểm, Tập đoàn quân 29: 52 điểm, Tập đoàn quân 50: 32 điểm

Phần lớn các khu dân cư bị thiêu hủy và phá hủy bởi các đội xung kích và nhóm phá hoại. Pháo binh không thể hoạt động hiệu quả do thiếu đạn cháy, còn không quân bị hạn chế do thời tiết xấu.

Hoạt động tích cực của các đơn vị mặt trận trong việc đốt phá các khu dân cư đã gây tổn thất nghiêm trọng cho quân Đức, như được thể hiện qua mệnh lệnh bị ta chặn được của Bộ chỉ huy Đức sau:

“Theo thông tin từ sở chỉ huy quân đoàn 57, đã ghi nhận gần đây tại nhiều nơi có các cá nhân và nhóm nhỏ xuyên qua tiền tuyến, tiến hành các vụ đốt phá có hệ thống các khu dân cư. Cần tăng cường kiểm soát việc di chuyển của dân thường và củng cố an ninh tại các địa điểm trú quân.”

Việc thực hiện mệnh lệnh số 0428 của Bộ Chỉ huy Tối cao vẫn đang tiếp tục trên toàn mặt trận.

Zhukov, Bulganin
Ngày 29 tháng 11 năm 1941

TsAMO Liên Xô. Quỹ 326. Mục lục 5045. Hồ sơ 1. Trang 62–63

BÁO CÁO VỀ TIẾN ĐỘ THỰC HIỆN MỆNH LỆNH SỐ 0428 CỦA BỘ CHỈ HUY TỐI CAO TÍNH ĐẾN NGÀY 25.11.1941

STT	Tên địa điểm	Bằng phương tiện gì và mức độ phá hủy
1	Gorobovo	Bị phá hủy bằng pháo binh
2	Zaovrazhye	—”—
3	Sharapovka	Bị quân đội thiêu rụi hoàn toàn
4	Velkino	—”—
5	Lokotnya	—”—
6	Ignatyevo	—”—
7	Khu định cư mang tên Kaganovich	—”—
8	Sergiyevo	—”—
9	Spasskoye	—”—
10	Anashkino	—”—
11	Ivanyevo	—”—
12	Dyakonovo	—”—
13	Kapan	—”—
14	Khomyaki	—”—
15	Lyakhokho	—”—
16	Brykino	Còn lại 5–6 ngôi nhà
17	Yakshino	Bị quân đội thiêu rụi hoàn toàn
18	Boldino	Chỉ còn lại các công trình xây bằng đá
19	Yeremino	Còn lại 7–8 ngôi nhà
20	Krymskoye và nông trang Dubki	Bị quân đội thiêu rụi hoàn toàn
21	Naro-Osanovo	—”—
22	Krivosheino	Bị thiêu rụi một phần
23	Analshino	—”—
24	Kolyubyakino	—”—
25	Tomshino	—”—
26	Kartino	—”—
27	Maseyevo	—”—
28	Kozhino	—”—
29	Maksikha	Bị thiêu rụi một phần và phá hủy
30	Dubrovka	Bị thiêu rụi một phần
31	Sukharevo	—”—
32	Molodekovo	—”—
33	Maurino	—”—
34	Nông trang Golovkovo	—”—
35	Skugrovo	—”—
36	Vyglyadovka	—”—
37	Tuchkovo	—”—
38	Mukhino	—”—
39	Myshkino	—”—
40	Petrovo	—”—
41	Truteevo	—”—
42	Mikhaylovskoye	—”—
43	Bol’shiye Semyenichi	Bị quân đội thiêu rụi hoàn toàn
44	Vasil’yevskoye	—”—
45	Grigorovo	Bị thiêu rụi một phần
46	Khotyazhi	—”—
47	Aparina Gora	—”—
48	Berezhki	—”—
49	Ulitino	—”—
50	Pokrovskoye	—”—
51	Karinskoye	—”—
52	Ust’ye	Bị thiêu rụi một phần
53	Kolyubakovo	—”—

Ngoài ra, đã tổ chức 9 nhóm phá hoại, mỗi nhóm gồm 2–3 người, và đã được phái đi vào hậu phương của địch với nhiệm vụ đốt phá. Không có nhóm nào quay trở lại tính đến thời điểm báo cáo. Phương tiện phá hủy chính của các nhóm này là chai gây cháy (cocktail Molotov) và xăng.

Các cây cầu trên các tuyến đường cao tốc Mozhaisk và Minsk từ Lyakhovo đến Krutitsy đã bị phá hủy bằng thuốc nổ.

Phó trưởng phòng tác chiến của Tập đoàn quân số 5
Trung tá Perevertkin