Nguyễn
Hoàng Văn
“Phản
động lực” mà người Đài Loan thể hiện trong cuộc bầu cử tổng thống vừa rồi khiến
tôi, sau những suy nghĩ miên man về chuyện nước non, lại quay về với bài học
yêu nước của thời tiểu học với câu hỏi khó, khiến nhiều học trò gác bút: “Em hãy tìm từ phản nghĩa với ‘tôn đại’.”
Trung
Quốc càng hung hăng đe dọa bao nhiêu, Đài Loan càng quật cường ngạo nghễ bấy
nhiêu. Mà nếu Bắc Kinh ngu ngơ hay vờ vịt không biết gì đến định luật này thì,
thầy nào tớ đó, Hà Nội cũng mù tịt hay giả bộ tương tự. Họặc mù tịt như thể đã hoàn
toàn miễn dịch trước luật này; hoặc đóng kịch như thể không hề sống trong không
gian ba chiều bình thường mà là một môi
trường nào đó thiêu thiếu, cơ hồ chỉ… hai
chiều rưỡi.
Lần
thứ ba, liên tiếp, Đài Loan đã thể hiện quyết tâm làm một quốc gia độc lập, tái
khẳng định rằng cái xứ sở độc tài và bần tiện kia không phải là đất tổ mà mình
phải quy về. Tân Tổng thống Lại Thanh Đức xuất thân là một bác sĩ hiền lành mà,
theo tự bạch trong bài viết “My Plan to Preserve Peace in the Taiwan Strait” trên
tờ The Wall Street Journal năm ngoái (4/7/2023),
thì chính những trò hù doạ của Bắc Kinh đã đẩy ông vào chính trường.
Đó
là năm 1996, khi Đài Loan cải tổ chính trị với cuộc bầu cử tổng thống đầu tiên,
đoạn tuyệt với nền chính trị độc đoán kéo dài hơn nửa thế kỷ của Quốc dân đảng.
Nhưng diễn biến tươi sáng này lại khiến Bắc Kinh lo lắng, vận dụng hầu như toàn
bộ sức mạnh cứng và mềm của hệ thống cai trị để ngăn chặn, từ việc gia tăng sức
ép trong trận thế bao vây ngoại giao đến trò khủng bố tinh thần bằng các cuộc diễu
binh rầm rộ cùng cuộc tập trận bằng đạn thật trên eo biển Đài Loan. Chính cái giây
phút đó, cái giây phút mà đạn pháo và hỏa tiễn Trung Cộng xé toang mặt biển
bình yên của Đài Loan, làm gián đoạn các chuyến hải hành và đe dọa các cộng đồng
duyên hải, đã xoay chuyển hẳn cuộc đời của
người thầy thuốc có giọng nói nhỏ nhẹ như là thời khắc quyết định: phải dấn
thân vào chính trị để bảo vệ nền dân chủ.
[1]
Đó
là gì nếu không là “phản động lực” mà Newton đã nêu trong định luật vật lý thứ
ba? Khi vật thể này tác động lên vật thể khác một lực nào đó, vật thể thứ hai sẽ
tác động lại một lực cùng cường độ và, dĩ nhiên, ở đây không đơn thuần là tác động
cơ học lên một vật thể mà là công hiệu chính trị với ý chí sinh tồn và khát vọng
tự do, dân chủ!
Và
đó cũng là những gì từng diễn ra tại Úc mà, hơn ba năm trước, nhà bình luận Peter
Hartcher tóm tắt trên tờ The Sydney
Morning Herald (20/6/2020), theo đó khi say mê tìm cách tiến xa trong lĩnh
vực điện toán lượng tử, trí tuệ nhân tạo và khoa học không gian, Trung Quốc đã
quên đi một định luật vật lý căn bản. [2]
Càng
thành công về kinh tế thì Bắc Kinh càng tỏ thái độ kẻ cả, hung hăng và cung cách
bề trên này đã đạt đến điểm cực đại khi Tập Cận Bình lên ngôi nhưng, càng hách
dịch bao nhiêu, Bắc Kinh càng kích động những phản lực mạnh mẽ bấy nhiêu. Hartcher
nhận định:“Nước Trung Hoa từng hành động
theo phương châm ‘ẩn thân chờ thời’ của Đặng Tiểu Bình suốt bốn thập niên qua mới
được Tập ban bố một hướng đi mới là ‘nỗ lực để thành công’. Chẳng tội tình gì
khi làm hết sức mình. Nhưng khi anh làm mọi cách để tước đoạt lãnh thổ của láng
giềng, xân phạm chủ quyền của họ và quyền tự do của người khác ở mọi nơi, anh
đã khiến họ phải tức giận, căm thù.”
Sự
trịch thượng nước lớn cùng cách trả đũa nhỏ nhen của Bắc Kinh sau những tranh
cãi liên quan đến nguyên nhân gây ra đại dịch Covid-19 đã kích thích tinh thần
quốc gia tại Úc. Chính Trung Quốc đã khiến người Úc nhận ra rằng họ đã “nghiện
Trung Quốc” như thế nào và, do đó, phải xét lại chính sách thương mại, phải đa
phương hóa bạn hàng và đa dạng hóa các nguồn hàng. Nhưng bài học căn bản ấy vẫn
chưa được học và, thậm chí, trong diễn văn dọc nhân lễ kỷ niệm 100 năm ngày
khai sinh Đảng cộng sản Trung Quốc (1/7/2021), kẻ đứng đầu đảng còn hăm dọa là sẽ
“đập” cho những kẻ dám cản trở sự trỗi dậy của Trung Quốc đến “tóe máu bể đầu”,
chỉ để dẫn đến những phản động lực tạo thành
càng nghiêm trọng hơn [3].
Trong
những cái “nghiêm trọng” đó, mới nhất, là kết quả bầu cử tại Đài Loan, nơi Tập
gởi gắm giấc mơ lớn nhất của đời mình, theo đó y sẽ qua mặt cả Mao Trạch Đông với
di sản lịch sử để lại cho đời sau như là lãnh tụ đã mang Đài Loan về cho tổ quốc.
Nếu
“thầy”, vì ngây ngất trước những phát triển thần kỳ của mình mà quên đi định luật
căn bản của vật lý thì “tớ”, tại Hà Nội, lại choáng ngợp trước sức mạnh của Trung
Quốc để hoàn toàn tê liệt, đánh mất phản động lực Newton để, ít nhất là từ năm
1988, với trận Gạc Ma, đã thể hiện quyết tâm… thua.
Đó
là điều mà Leon Tolstoy đã nêu trong Chiến
tranh và hòa bình, quyển 10, chương 25, qua suy nghĩ của nhân vật Andrei
Nikolayevich Bolkonsky: “Người ta chỉ thắng
trận khi quyết tâm chiến thắng. Tại sao chúng ta bị thua ở Austerlitz? Thương
vong của quân Pháp cũng sàn sàn với quân ta nhưng, ngay từ đầu, chúng ta đã tự
nhủ rằng chúng ta sẽ thua và do đó chúng mới thua. Và chúng ta nhủ vậy là bởi
chúng ta không biết mình chiến đấu cho cái gì, chỉ muốn rút ra khỏi chiến trường
càng sớm càng tốt. ‘Bại trận rồi à, chạy thôi’. Thế là chúng ta bỏ chạy. Nếu
chúng ta không nói như thế trước khi trời tối thì chỉ có Trời mới biết cái gì sẽ
xảy ra..” [4]
Thì,
chỉ có Trời mới biết. Có Trời mới biết chuyện gì sẽ xảy ra nếu, vào năm 1953, bậc
tiền bối của bầy “tớ” hiện tại quyết liệt phản ứng với “thầy”, không mang ân
nhân của cách mạng ra hành quyết để mở màn cho cuộc đấu tranh gia cấp máy móc toa
rập theo “thầy”? Và chỉ có Trời mới biết chuyện gì sẽ xảy ra nếu, năm 1988, viên
đại tướng toàn quyền trên lĩnh vực quân sự không “quyết
tâm thua ”, không đích thân ra lệnh bộ đội trên đảo đá Gạc Ma không được nổ
súng đáp trả quân “thầy”? Và có Trời mới biết chuyện gì sẽ xảy ra nếu, năm
1990, gần như toàn ban lãnh đạo chóp bu, kể cả cố vấn cao cấp Phạm Văn Đồng, có
cả viên tướng “quyết tâm thua”, không nhún mình đến tận cái xó Thành Đô để diện
kiến thầy với “quyết tâm hòa”?
Mà
cũng chẳng cần phí sức hỏi Trời bởi tổ tiên của chúng ta, qua những bài học lịch
sử, đã có sẵn câu trả lời. Tổ tiên, như Lý Thường Kiệt, với bài thơ thần bất hủ
“Nam quốc sơn hà Nam đế cư /Tiệt nhiên định phận tại thiên thư”, đã trả
lời. Tổ tiên, như Trần Thủ Độ với tuyên bố “Đầu thần chưa rơi xuống đất, xin bệ
hạ đừng lo”, cũng đã trả lời. Và tổ tiên, đi trước như Ngô Quyền, cùng thời hay
đi sau như Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Trãi rồi Quang Trung, v.v. nhất định cũng
đã trả lời. Sở dĩ dân tộc đứng vững trước sức ép to lớn từ phương Bắc là nhờ những
anh hùng dân tộc ấy thể hiện ý chí chiến thắng, không chịu khuất phục từ đầu mà,
đặc biệt nhất, là Nguyễn Trãi, với chiến lược tâm công, đánh vào ý chí của quân
thù “Ta đây mưu phạt tâm công chẳng đánh
mà người chịu khuất”.
Nhưng
bây giờ thì chỉ thấy trò “phản tâm công”, cái chiến thuật khủng bố chỉ để đánh
vào ý chí của chính dân tộc mình, để nhân dân phải khuất phục, đầu hàng. Để biện
minh, hay chữa thẹn, họ hoa mỹ rằng đó là “ngoại giao cây tre”, cái ngụy ngữ được
sử dụng một cách tâm đắc ít nhất từ sáu năm nay nhưng, xét ra, chỉ có tác dụng
duy nhất là… làm nhục cây tre. [5] Từ mấy ngàn năm nay loài tre đã chứng tỏ được
sự vững vàng với sức bật bền bĩ nhờ vào bộ rễ vững chãi và thân mình dẽo dai
trong khi cái cung cách ngoại giao của họ, ít ra là từ mấy chục năm nay, không thể
gọi là bật như tre.
Nếu
gọi là tre, có lẽ phải nhìn vào sức bật của Đài Loan, hình thành từ một “bộ rễ”
kinh tế vững vàng và dẻo dai bật mạnh với khát vọng tự do, dân chủ cùng ý thức
sinh tồn và ý thức chủ quyền. Họ thì khác. Từng có những điểm tựa vững vàng, tựa
vào Trung Quốc để chống Pháp, tựa vào Trung Quốc và Liên Xô để chống Mỹ, rồi tựa
vào Liên Xô để chống Trung Quốc thì bây giờ thì không nơi nào để tựa. Kinh tế
thì hổ lốn, ăn xổi ở thì, lại bị chi phối trong sự ràng buộc của mối quan hệ cộng
sinh với những nhóm lợi ích thối nát, sẵn sàng bán rẻ đất nước và nhân dân; càng
không có một khát vọng nào ngoài cái tham vọng cai trị. Mà để được cai trị vĩnh
viễn như thế này thì phải duy trì tình trạng hiện hữu nên, do đó, chỉ có thể rạp
mình xuống; sức ép càng mạnh bao nhiêu, càng rạp mình thấp xuống bấy nhiêu, chỉ
để được cầm quyền!
Hình
ảnh cúi xuống này đã làm tôi nghĩ đến từ phản nghĩa của “tôn đại”, trong bài học
về “Lòng ái quốc” vẫn còn nhớ mãi:
“Bây
giờ còn bé, con chưa thể hiểu thấu được thế nào là lòng yêu nước. Rồi ra con sẽ
biết. Khi con du lịch ở xa về, một buổi sáng, đứng dựa bao lơn tàu con thấy ở
chân giời một dãy núi xanh của xứ sở hiện ra, bấy giờ con sẽ thấy trào lệ cảm ở
lòng con dâng lên và miệng con vuột ra những tiếng kêu mừng rỡ.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước khi con ở nước ngoài chợt
nghe thấy một người trong đám thợ thuyền nói tiếng nước con, theo lòng con xui
giục tự nhiên con đến hỏi chuyện người thợ không quen ấy.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước, khi con nghe thấy người
ngoại quốc lăng mạ xứ sở con, lòng tức giận sẽ làm cho con nóng mặt.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước mạnh mẽ và tôn đại hơn nữa,
nếu một ngày kia, nước địch vô cố giày xéo vào đất ta; lúc ấy con sẽ thấy nào
cha hôn con khuyên câu ‘dũng cảm’, nào mẹ tiễn con hẹn lúc ‘khải hoàn’.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước khi con trông thấy những
đội quân vất vả trở về với những khúc ca chiến thắng.
Con sẽ cảm thấy tình yêu nước khi con trông thấy lá cờ
ba sắc bị bắn tả tơi đi đầu một toán người nghĩa dũng, ai nấy đều phô cao trán
buộc băng hay cái tay bị bó, trong đám đông dân chúng hoan hỉ, họ ném hoa mừng
bay buông những lời chúc tụng.
An Di ơi! Bây giờ con đã hiểu thế nào là lòng ái quốc.
Đó là một điều rất to tát, rất thiêng liêng. Ví một ngày kia, ta trông thấy con
về trận được an toàn, nhưng được tin con lẩn lút để tránh cái chết, thì cha
đây vẫn đón con lúc đi học về bằng những tiếng cười vui vẻ, bấy giờ cha sẽ đón
con bằng những tiếng khóc xót xa. Cha sẽ không thể thương con được nữa và sẽ
đâm tim mà thác cho rồi!”
[6]
Đó
là một bài trích từ Tâm hồn cao thượng
của Edmond de Amicis mà những học trò tiểu học, trong nền giáo dục VNCH, làm
quen qua bản dịch của Hà Mai Anh. Tôi nhớ mãi bởi đó là một phần của đề thi của
Sở Học chánh Quảng Nam, áp dụng trên toàn tỉnh năm tôi học lớp Năm, với câu hỏi
về từ phản nghĩa của ‘tôn đại’ mà, lúc bước ra khỏi phòng thi, ai cũng hỏi nhau,
thậm chí còn khiến cả nhiều bậc phụ huynh ngơ ngác.
“Con
sẽ cảm thấy tình yêu nước mạnh mẽ và tôn đại hơn nữa, nếu một ngày kia, nước địch
vô cớ giày xéo vào đất ta ; lúc ấy con sẽ thấy nào cha hôn con khuyên câu ‘dũng
cảm’, nào mẹ tiễn con hẹn lúc ‘khải hoàn’.”
Cảnh
mẹ tiễn con ra trận bao giờ cũng cảm động và tôi nghĩ đến bà mẹ anh hùng, đọc
đâu đó trong cổ sử Hy Lạp, khi đứa con sắp sửa ra trận than thở là cây kiếm của
mình ngắn quá: “Thì con bước tới một bước
nữa”.
Như
thế, chưa bao giờ mà sự phản nghĩa với “tôn đại” trong bài học về lòng yêu nước
cho trẻ nhỏ lại thể hiện với những bằng chứng sống động và tràn trề như ngày
hôm nay, với hạng người không chỉ lớn mà là… cực lớn.
Nó
phản nghĩa ở cái gọi là “ngoại giao cây tre”, ở những lời biện minh rằng thôi
thì “kiếm ngắn” quá, hãy lùi lại, hãy tra vào vỏ, từ chính cái đám người cực lớn
ấy.
Nó
phản nghĩa như ở Gạc Ma năm 1988, khi giặc “vô cố giày xéo đất ta” mà những đội
quân vất vả ở trận tiền không những chỉ bị giặc thảm sát mà bị cả chủ tướng của
mình thanh toán từ phía sau. Họ, thậm chí, còn bị cái thế lực phản nghĩa với
“tôn đại” ấy làm đủ cách để xóa bỏ khỏi ký ức cộng đồng, kể cả những trò dơ
dáy, bẩn thỉu nhất!
“Con sẽ cảm thấy tình yêu nước, khi con nghe
thấy người ngoại quốc lăng mạ xứ sở con, lòng tức giận sẽ làm cho con nóng mặt” và sự phản nghĩa với “tôn đại” đã bị
đẩy đến mức tận cùng khi những người con của tổ quốc bị cấm, thậm chí bị khủng
bố, bị hành hung, bị còng tay, bị đạp vào mặt chỉ vì muốn bày tỏ sự nóng mặt!
`Và
như thế, từ nỗi đau của người cha chỉ muốn “đâm tim mà thác cho rồi” bởi đứa
con “lẩn lút để tránh cái chết” ở trận tiền, tôi chạnh lòng nghĩ đến nỗi lòng của
bao thế hệ tổ tiên khi đất nước từng thấm bao nhiêu máu họ bị nằm gọn trong bàn
tay thao túng của những đứa con còn tệ hơn thế rất nhiều.
Chú thích, tham khảo:
“My
Plan to Preserve Peace in the Taiwan Strait”
“In
Xi Jinping’s effort to make China No. 1, he’s forgotten the basics”
3. https://www.businessinsider.com/xi-countries-opposing-china-crack-heads-spill-blood-2021-7
“Xi
Jinping said other countries will ‘crack their heads and spill blood’ if they come
after China, a stark warning to mark 100 years of the Communist Party”
4. “A
battle is won by those who firmly resolve to win it! Why did we lose the battle
at Austerlitz? The French losses were almost equal to ours, but very early we
said to ourselves that we were losing the battle, and we did lose it. And we
said so because we had nothing to fight for there, we wanted to get away from
the battlefield as soon as we could. ‘We’ve lost, so let us run,’ and we ran.
If we had not said that till the evening, heaven knows what might not have
happened.”
5. Thuật
ngữ này xuất hiện từ phát ngôn của ông Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Ngoại giao
lần thứ 29 vào ngày 22/8/2015, gọi là “đúc kết” từ các “trường phái ngoại
giao” của Việt Nam thông qua hơn 70 năm lãnh đạo của đảng.
6. https://vietmessenger.com/books/?title=tam%20hon%20cao%20thuong&page=28
Từ
“tôn đại” được dịch giả giải thích là “quý trọng, lớn lao” và, dĩ nhiên, không
được nêu ra trong bài thi, học sinh (lớp 5) phải tự suy nghĩ để tìm ra lời đáp.
