Khi Trung Qu?c bay vào không gian bao la thì Vi?t Nam v?n còn m? ra bi?n l?n

Nguy?n H?u Li�m

Trung Qu?c ??a phi h�nh ?o�n ??u ti�n l�n tr?m v? tr? m?i. T�u Th?n Ch�u-12 ?� ???c ph�ng l�n b?ng t�n l?a ??y Tr??ng Chinh 2F t? b�i ph�ng T?u Tuy?n tr�n sa m?c Gobi v�o l�c 09:22 gi? B?c Kinh (01:22 GMT). V? ph�ng v� s? m?nh ti?p sau ?� l� m?t minh ch?ng kh�c cho th?y s? t? tin v� n?ng l?c ng�y c�ng t?ng c?a Trung Qu?c trong l?nh v?c kh�ng gian.(BBC ti?ng Vi?t, 17 th�ng 6, 2021).

T?i sao Ch�u �u qua m?t Trung Qu?c

M?t ch�t l?ch s?. Chuy?n k? r?ng ? th?i nh� Minh ? th? k? 15, c� m?t h?c gi? n?i ti?ng Trung Hoa t�n l� V??ng D??ng Minh (Wang Yangming) ?� b? ra b?y ng�y ?�m ?? nh�n v�o m?t c�y m?ng nh?m hi?u v? n�. Cu?i c�ng �ng ?� b? ng� b?nh v� tuy�n b? r?ng s? nghi�n c?u nh?m th�ng hi?u v? th? gi?i kh�ch quan ch? c� th? ??t ???c khi c� nh�n tr? v? l?i qu�n chi?u ??i s?ng n?i t�m.

M?t s? gia thi�n nhi�n c?a tri?u ??i nh� Thanh, Liu Xianting (L?u Hi?n ?�nh) c?ng ?� vi?t trong tinh th?n t??ng t?, "Ta c� nghe n�i r?ng m?t mi?ng s?t c� th? ng?n c?n m?t kh�c nam ch�m kh?i h?p l?c m?t mi?ng s?t kh�c v� ?� b�y ra th? nghi?m ?? x�c nh?n ?i?u ?�. Tuy nhi�n, ?� l� vi?c kh�ng c?n thi?t b?i v� nh?ng th? nghi?m nh? th? ch? ??a ??n nh?ng s? th?t nh? nhoi. Ta c?ng nghe n�i r?ng c? t?i c� th? ng?n c?n c?c nam ch�m kh?i h?p l?c m?t mi?ng s?t. Ta c?ng ch?a h? th? nghi?m ?i?u n�y."

��y c� th? l� nh?ng chuy?n nh? c?a l?ch s? Trung Hoa, nh?ng ch�ng n�i l�n m?t th?m k?ch l?n c?a tinh th?n tr� th?c ng??i T�u, v?n n?m ng? trong h?c thuy?t v� truy?n th?ng Kh?ng M?nh, ?? r?i b? l? nhi?u c? h?i c�ch m?ng khoa h?c cho n?n v?n minh c? ??i l?n lao n�y. �?i v?i ng??i Trung Hoa th?i ?�, m?i quy tr�nh th?c nghi?m (empirical experimentation) ??u v� �ch. V� th?, khoa h?c c?a ng??i T�u cho ??n cu?i th? k? 20 v?n c�n ? l?i v?i tr�nh ?? th? c�ng v� th?c d?ng, kh�ng c� n?n t?ng b?ng ch?ng th?c nghi?m ?? v??n l�n t?i chi?u cao l� thuy?t.

C?ng ? th?i gian ?�, cu?i th? k? 15, th� ? �u Ch�u m?t cu?c c�ch m?ng khoa h?c ?ang tr?i d?y nh? c?n thu? tri?u. Khi m� D??ng V??ng Minh ng?i nh�n c�y m?ng, th� ? �, Leonardo da Vinci (1452�1519) ?ang v? n�ng Mona Lisa v?i n? c??i b� m?t ??ng th?i th?c hi?n nh?ng th� nghi?m ph?u thu?t v? c? th? con ng??i v� thi?t k? nh?ng m�y m�c gia d?ng kh�c. Vinci tuy�n b? r?ng khoa h?c ch? l� v� d?ng v� ??y nh?ng phi l� n?u n� kh�ng ???c minh x�c b?ng con ???ng th?c nghi?m.

�� l� quan ?i?m chung c?a gi?i tr� th?c khoa h?c �u Ch�u ???ng th?i � m?t l?p tr??ng tri ki?n ph�t xu?t t? si�u h�nh h?c Aristotle. C�ng l�c n�y, Ferdinand Magellan v?a ho�n t?t chuy?n vi?n h�nh v�ng quanh ??a c?u l?n ??u ti�n, Paracelsus kh�m ph� ra h�a h?c y khoa, c�n Copernicus v� Vesalius ?� ?em m?t c�ch m?ng m?i v? v? tr? quan v� khoa h?c � thuy?t �Th�i d??ng t�m lu?n� (Heliocentrism) � v?n thay th? �??a c?u t�m lu?n (Geocentrism) v?i hai ??i t�c ph?m De revolutionibus Coelestium v� De humani corporis fabrica.

Ngo�i s? kh�c bi?t v? v? tr? quan v� nh�n sinh quan, th� c� m?t s? ph�n ??nh quan tr?ng cho l� do t?i sao m� cu?c c�ch m?ng khoa h?c ?� ???c kh?i sinh ? �u Ch�u thay v� ? Trung Hoa: s? ??c t�i c?a c�c c? ch? x� h?i. S? d? khoa h?c ???c tung c�nh ? �u Ch�u v�o th?i ?� l� nh? s? xu?ng d?c c?a quy?n l?c gi�o h?i La M� � v?n ?� ?� n�n n?ng l?c tr� th?c T�y �u su?t m??i l?m th? k? m� s? k� g?i l� "Th?i ??i B�ng t?i" (the Dark Age). Cho ??n khi s? ??c t�n tr� th?c b?i gi�o quy?n ?i v�o tho�i tr�o, th� c�y c? th? khoa h?c c?a nh�n lo?i ???c v??n l�n ngay ? �u Ch�u.

Trong khi ?�, ? Trung Hoa, d� tr� th?c kh�ng b? �p ch? b?i m?t gi�o h?i � nh?ng h? l?i b? nghi�m tr? b?i c�c c? ch? ch�nh tr? v??ng quy?n. M?i tri?t h?c v� l� thuy?t khoa h?c ??u nh?n m?nh ??n s? bi?n minh cho ch�nh th?ng t�nh c?a Thi�n t? v� tr?t t? v??ng qu?c li�n h?. The Dark Age c?a ch�nh tr? Trung Hoa v?n c�n ti?p di?n cho ??n ng�y h�m nay.

G�nh n?ng v? tr? lu?n m? h? v� v?n h�a b?o th?

Tr�n m?t ph??ng di?n kh�c, Trung Hoa mang m?t g�nh n? tr� th?c th? hai kh�ng k�m n?ng n? v� ph?n ti?n b?. �� l� m?t truy?n th?ng b?n th? lu?n thi?u minh b?ch. Trong l�c khoa h?c T�y ph??ng ?ang v??n l�n kh�ng gian bao la th� ng??i T�u v?n c�n b? d�nh ch?ng ch?t v�o m?t h? th?ng v?t lu?n (metaphysics) huy?n b� v� m? h?.

Kh�u Nh�n T�ng (??? Qiu Renzong), gi�o s? tri?t ? B?c Kinh, ?� vi?t, "C�c hi?n t??ng ?a d?ng c?a v? tr? ?� ch? ???c hi?u (b?i ng??i T�u) v?i nh?ng h? th?c (schemes) nh? l� �m-D??ng, Nhu-C??ng… Trong khung th?c �m-D??ng, Nhu-C??ng, nh?ng h? th?ng v? tr? lu?n ??i th? (holistic cosmic systems) ???c thi?t l?p, m� trong ?�, s? ph�n bi?t gi?a hi?n t??ng thi�n nhi�n v� nh?ng v?n ?? x� h?i v?n tr? n�n r?t lu m?. Hai h? th?ng ??i th? �m-D??ng v� Nhu-C??ng n�y ???c coi nh? l� n?n t?ng c?a thi�n v?n h?c v� l� m?t b� thu?t, kh�ng th? b? ch?ng minh l� sai � do v?y m� kh�ng ???c thay ??i c? h�ng ng�n n?m."

H�y t??ng t??ng r?ng m?t Hi L?p m� si�u h�nh h?c b? d?ng l?i ? Plato � v� Aristotle kh�ng bao gi? xu?t hi?n. �� l� tr??ng h?p c?a Trung Hoa. Sau Kh?ng T? � m� tri?t h?c r?t g?n v?i Plato � kh�ng c�n c� m?t tri?t gia t?m c? n�o ph? ??nh v� v??t qua �ng c?. T? ?�, n?n t?ng b?n th? h?c v� v? tr? lu?n c?a ng??i T�u b? ?�ng l?nh. Ch�ng tr? n�n c? s? bi?n minh cho ch�nh th?ng ch�nh tr? v??ng quy?n Trung Qu?c su?t c? chi?u d�i l?ch s? c?a h? � cho ??n ng�y ng??i C?ng s?n ??ng l�n l�m l?ch s? v?i bi?n minh nh�n d�n v� giai c?p m?i. Tuy nhi�n, d� Marx hay kh�ng Marx, b?n ch?t ?? quy?n c?a ng??i T�u v?n kh�ng h? thay ??i: kh�p k�n, ??c t�i, c??ng ch?, b?o l?c. Ch�nh tr? C?ng s?n ch? l� m?t chi?c b�nh m?i cho m?t ch?t r??u v?n h�a ch�nh tr? c? ??i m� ng??i T�u cho ??n b�y gi? v?n c�n ?ang b? ?�ng khung.

Con ng??i v� v?n h�a Trung Hoa mang n?ng t�nh b?o th?, c? ch?p, v� b?n ??a. T�nh d�n t?c c?a h? r?t l� cao � nhi?u khi ??n ?? kh�ng c?n thi?t. Th? h? ng??i Hoa th? hai, th? ba, sinh ra ? c�c qu?c gia kh�c, nh? ? M? hay ? Vi?t Nam, v?n coi Trung Hoa l� "m?u qu?c" v� v?n cho m�nh l� ng??i Hoa. C� th? n�i r?ng v� tinh th?n v?n h�a n�y m� ng??i Hoa ?� ki?n l?p m?t v? tr? lu?n sai l?m. Khi Alexandre de Rhodes ??n truy?n gi�o ? Trung Hoa v�o nh?ng th?p ni�n ??u c?a th? k? 17, �ng ?� c� l?n vi?t, "Ng??i Trung Hoa t??ng ??t n??c c?a h? l� t?t c? nh?ng g� ??p nh?t c�i ??t. H? b? ng? khi nh�n v�o b?n ?? c?a ta (Ph�p), cho th?y n??c h? ch? nh? b� so v?i to�n qu? ??a c?u. H? c� b?n ?? c?a h?, h? v? tr�i ??t vu�ng, Trung Qu?c ? gi?a (v� th? m� g?i l� Trung Qu?c), bi?n ? d??i v?i m?y ??o nh?, m?t ??o l� �u Ch�u, ??o kh�c l� ch�u Phi, ??o kh�c n?a l� Nh?t B?n. Do ?�, ch�ng t�i cho h? bi?t h? ch?ng th�ng th�i g� h?n ch�ng t�i."

�� m?y ng�n n?m, trong v�ng ?nh h??ng c?a v?n h�a ch�nh tr? tr??ng th??ng v?i m?t v? tr? lu?n gi?i h?n v� thu?n b?n ??a c?a ng??i T�u m� l?ch s? Vi?t Nam quay theo. D�n t?c v� l?ch s? Vi?t ch? nh? l� m?t chi?c b�ng xoay v?n theo m?t c�i tr?c l?n, ch?c n?ch, ??y th�nh ki?n c?a � th?c v� t�m h?n c?a ng??i T�u. Con ng??i v� v?n h�a Vi?t Nam ch? l� nh?ng m?u sao ch�p thi?u kh? n?ng v� v?ng v? t? c�c nguy�n b?n Trung Hoa.

T�u Th?n Ch�u v� kh�ng gian m?i cho Trung Qu?c

Khi con t�u Th?n Ch�u 12 ph�ng cao l�n kh�ng gian ?? v??n ra kh?i b?u kh� quy?n c?a tr�i ??t ?? l�m vi?c t?i tr?m v? tr? m?i, ?�y l� m?t b??c ngo?c m?i cho kh? n?ng khoa h?c k? thu?t c?a qu?c gia c? ??i n�y. Tr�n ph??ng di?n bi?u t??ng, th� ?�y l� l�c m� v?n minh Trung Hoa v?a v??n tho�t kh?i ch�nh m�nh � v??n ra kh?i v�ng ki?m to? c?a t�nh d�n t?c, t�nh b?n ??a, t�nh l?ch s? v� nh�n sinh quan c? ??i. V? tr? lu?n Trung Qu?c nay ?ang ???c b�ng v?. V? tr?ng g� v?n h�a th??ng c? ?ang m?t d?n s?c m?nh bi?n minh nh?m nu�i d??ng m?t ch�nh th?ng t�nh ch�nh tr? ?� ngh?ch th?i.

Ng??i Hoa h�m nay ?� b?t ??u nh?n th?c ra m?t th? gi?i ph? qu�t v� m?t v? tr? lu?n t??ng x?ng v?i th?i ??i. C? n?ng internet, � th?c ph�p lu?t, phong tr�o d�n ch? v� nh�n quy?n, khoa h?c v� c�ng ngh? T�y ph??ng � v?i nh?ng ?u v� khuy?t ?i?m c?a ch�ng � ?ang g�p ph?n ??a con t�u � l? Trung Hoa v�o th? k? m?i. ��y m?i l� m?t "b??c nh?y v?t" v?n h�a ?�ch th?c � d� ?� qu� tr? � cho ng??i T�u.

Ta h�y nh�n s? ki?n Th?n Ch�u 12 n�y tr�n � ngh?a bi?u t??ng ch�nh tr?. Sau khi h?a ti?n Tr??ng Chinh 2F (Ch�nh th?) ??y Th?n Ch�u (� th?c v� Tinh th?n) l�n ???c v�o kh�ng trung, th� h?a ti?n Tr??ng Chinh b? ph? b? ngay sau ?�. ��y l� m?t bi?u t??ng ngo?n m?c � v� b?t ng? � cho n?ng l?c ?�o th?i th? ch? ch�nh tr? b?ng s? v??n l�n c?a tinh th?n v� � th?c, d� l� th? ch? ?� ?� huy ??ng ???c nh�n t�i v� v?t l?c cho chuy?n t�u kh�ng gian n�y.

M?y gi? ??ng h? sau khi v�o qu? ??o ngo�i tr�i ??t, nh�n xu?ng qu? ??a c?u tr�n tr?a v� m?t n??c Trung Hoa t??ng ??i nh? b� so v?i t?t c? v? tr? v� kh�ng gian, ch?c l� ba phi h�nh gia � Nhi?p, L?u v� Thang � ?� ph?i th?t l�n, "H?o th?, h?o th?." Kh�ng bi?t c� ph?i ba ng??i kh�ng gian � taikonaut � nay ?� nh?n th?c ra r?ng ?� ??n l�c v?n minh v� t�m th?c Trung Hoa th?c s? ?ang ???c gi?i ph�ng.

Qu? ??o m?i cho Vi?t Nam v� vai tr� c?a ??ng

V� n?u Trung Hoa ?ang v??n tho�t ra kh?i qu? ??o gi?i h?n c?a h?, th� li?u Vi?t Nam ch�ng ta nay ?� ??n l�c tung m�nh ra kh?i qu? ??o Trung Hoa � v� gi?i ph�ng ngay c? c�i v�ng k?m t?a v?n h�a d�n t?c v� ch�nh tr? ??y b�ng t?i qu� kh? c?a ch�nh m�nh.

C�u h?i ? ?�y l�, t?i sao c?ng m?t th? lo?i th? ch? ch�nh tr?, c?ng ??c t�i to�n tr?, c�ng v?n h�a b?o th?, m� Trung Qu?c c� th? ?i v�o kh�ng gian, v??n m�nh theo qu? ??o l?n h?n, nh?ng Vi?t Nam l?i kh�ng th? l�m ???c?

D? nhi�n, Vi?t Nam l� m?t n??c nh?, mang t�m th?c nh??c ti?u. Cho ??n nay d�n ta v?n ch? c�n nu�i gi?c m? ra bi?n l?n ch? ch?a t??ng t??ng ??n kh�ng gian v� t?n. Cu?c chi?n v?a qua c?ng ?� l�m cho qu?c gia ki?t s?c, v� phong tr�o di c? ra h?i ngo?i sau 1975 ?� nh? l� m?t l? h?ng l?n c?a h? n??c nh�n t�i. C? hai v? m?t m�t � tinh th?n v� nh�n l?c � v?n ch?a ???c h?i ph?c v� n??c ta v?n c�n thi?u s�t tr?m tr?ng trong vi?c k�u g?i v� thu ph?c nh�n t�i tr? v? n??c, l?y l?i ngu?n ch?t x�m ?� tho�t ly.

�t nh?t l� t? th? k? 15, ? Trung Qu?c ?� c� nh?ng V??ng D??ng Minh, d�m vi?t ra nh?ng ?i?u m�nh tin t??ng v� suy ngh?, ?? r?i con ch�u c?a truy?n th?ng Kh?ng M?nh ?� ??n th? k? 20 khi t?nh th?c ?� bi?t cha �ng h? ?� sai l?m v� l?c h?u nh? th? n�o. C�n Vi?t Nam ta v?n ng? y�n trong gi�o ?i?u v?n h�a ch�nh tr? t? h?n th? k? tr??c, kh�ng bi?t m�nh sai l?m ? ?�u, v� v?n mang t? �i nh??c ti?u ?? kh�ng c� can ??m v� vi?n ki?n nh�n v�o khuy?t ?i?m t? qu� kh?.

Vi?t Nam ch? c� th? chinh ph?c bi?n l?n v� b??c v�o kh�ng gian bao la khi n�o ch? ?? ch�nh tr? hi?n nay bi?t nh�n l?i m�nh, s?a sai khuy?t ?i?m c? b?n v? m� c?a h? th?ng c�ng quy?n, v??t qua tinh th?n b?o th? c? ch?p, bi?t t??ng t??ng ??n m?t t??ng lai l?n h?n cho d�n t?c. Khi ??ng C?ng S?n bi?t v??t l�n v� s?a sai nh?ng ch�nh s�ch nh�n d?ng gi? v?, n?a v?i, n?ng b?n ch?t ch�nh tr? hi?n nay ??i v?i Vi?t ki?u th� kh�ng gian t??ng lai s? r?ng m?. ?� l� m?t t??ng lai bao g?m, chung tay, nh?m thu ph?c nh?ng b? �c khoa h?c g?c Vi?t l?n tr�n th? gi?i v? n??c ?? c�ng g�p tay ch? t?o m?t t�u kh�ng gian Th?n Ch�u/Ph� ??ng cho Qu?c gia.

??ng ta ?ang l� t�n l?a Tr??ng Chinh v?n ???c l?p ??t t? th? k? tr??c. N� ?� b? h? h?ng t? c? b?n.

Mu?n v??n v�o kh�ng gian v� t?n ?! ??ng ph?i bi?t thay ??i ch�nh m�nh ?? x�y d?ng m?t th? h? Tr??ng Chinh m?i � khi ?� th� may ra s? c� m?t con t�u v? tr? Ph� ??ng bay cao v�o v? tr? bao la.

NHL

Tham kh?o: Time, Science, and Society in China and the West. Fraser, Lawrence and Haber (Ed.), MIT Press, (1986)