Th? ng? tr? l?i Giáo s? Nguy?n Hu? Chi

(Ph?n h?i b�i: �Nh?n x�t b�i vi?t �Nguy?n Du v� chuy?n B?c h�nh l?n ??u � qua kh?o s�t m?t b�i th? c? th?: Nh?c V? M?c m?� c?a �ng Mai An Nguy?n Anh Tu?n� c?a GS. Nguy?n Hu? Chi)

Mai An Nguy?n Anh Tu?n

Tr??c h?t, h?c tr� xin b�y t? s? tri �n v� l�ng c?m ?n s�u s?c ??i v?i Gi�o s?, b?i th?y ?� nh?n x�t v� ph?n bi?n m?t b�i vi?t nh? c?a h?c tr� � m?t k? nghi�n c?u tay ngang d�m �?�nh tr?ng qua c?a nh� S?m� � b?ng m?t b�i vi?t d�i, gi�p h?c tr� ???c s�ng t? th�m m?t s? ?i?u v? th�n th? v� s? nghi?p c?a ??i thi h�o Nguy?n Du; ??ng th?i ???c h?c th�m b�i h?c qu� v? ph??ng ph�p nghi�n c?u v?n h?c C? – Trung ??i. C� ?i?u, m?t v�i ng??i b?n c?a h?c tr� coi GS. l� th?y c� c?m gi�c r?ng: h�nh nh? GS ?� b?ng �quy?n uy h?c thu?t� mu?n lo?i b? m?t khuynh h??ng nghi�n c?u �phi ch�nh th?ng� � d� n� c� kh� nhi?u c�ng phu kh?o c?u trong qu� tr�nh ti?p c?n s? th?t� H?c tr� kh�ng tin ?i?u ?�, n�n m?i c� l� th? tr? l?i n�y.

H?c tr� ?� ??c r?t k? t?ng nh?n x�t c?a GS, v� trong n?i �k�nh s? ch? ngh?a� xin ???c m?nh d?n trao ??i l?i m?t v�i ?i?u c�ng th?y. ??u ti�n, GS. kh?ng ??nh: �C?n c? th? nh?t m?i nghe h?p l�, nh?ng th?c t? ch?a m?t ai ?em ??i chi?u th? c?a m?t nh� th? c? th? nh? Nguy?n Du v?i t?t c? th? v?n ?i s? c?a m?i nh� th? trong th? k? XVIII. NAT n�u ?i?u n�y l� phi th?c t?, h?n n?a l?i n�i nh? ch�nh m�nh l�m ?i?u ?y c�ng phi th?c t?, b?i ??c b�i �ng th?y �ng kh�ng kh?o h?t c�c t?p th? d?ch ch? H�n Nguy?n Du ?� c�ng b?, n?u ??c ch?c �ng ph?i ??t tr?ng t�m xem x�t v� tr�ch d?n v�o b?n d?ch c?a L� Th??c v� Tr??ng Ch�nh 1965 � �ng c� n�i ??n b?n d?ch n�y nh?ng n�i s? qua, v� c� l? l� gi�n ti?p, th�ng qua m?t b?n in l?i n?m 2015 m� kh�ng d?n ra nh?ng ?o?n c?n d?n ?? l�m t? li?u trao ??i � v� b?n c?a L� Th??c v� Tr??ng Ch�nh c� k�m c? 150 trang kh?o lu?n c?a GS Tr??ng Ch�nh, l� m?t ?�ng g�p khoa h?c quan tr?ng ??u ti�n v? t�nh tr?ng th? ch? H�n Nguy?n Du hi?n c�n c?ng nh? kh?o s�t con ???ng ?i s? c?a Nguy?n Du, trong ?� c� vi?c s?p x?p th? ?i s? c?a hai �ng d?a theo b?n B?c h�nh t?p l?c A.1494, �c�ch s?p x?p c�c b�i trong b?n ch�p tay n�y ?� ?n�. Qua vi?c s?p x?p ?� ta c?ng bi?t tr�n con ???ng ?i s?, s? b? Nguy?n Du c� g?p m?t tr?n l?t l?n v� ?� ph?i chuy?n sang m?t con ???ng kh�c ?? tr�nh l? l?t. Cho th?y, n?u NAT ?� ??c v�o b?n n�y h?n s? kh�ng c� m?t ph�t ng�n v?a chung chung v?a c� v? to t�t: �[�] t�i nh?n th?y c� nhi?u b�i trong hai t?p ?� vi?t v? nh?ng ??a danh l?ch s?, nh?ng nh�n v?t l?ch s? Trung Qu?c l?i kh�ng h? n?m tr�n l? tr�nh B?c s? quen thu?c m� m?t s? v? s? th?n n??c ta th?i Nguy?n Du nh? L� Qu� ?�n, Ng� Th?i Nh?m, Phan Huy �ch, Nguy?n Huy O�nh, ?o�n Nguy?n Tu?n ?� m� t? t? m? n?i ch?n, h�nh tr?ng c?a c�c s? ?o�n, v? c? b?n ??, nh? �Ho�ng hoa s? tr�nh ??� v� nh?t k� h�nh tr�nh �Ph?ng s? Y�n Kinh t?ng ca� c?a �ng Nguy?n Huy O�nh, nh? t?p ghi ch�p d�y d?n �B?c s? th�ng l?c� c?a �ng L� Qu� ?�n�. M?t nh� khoa h?c nghi�m ch?nh kh�ng th? n�i theo c�ch kh�ng c?n c� ch?ng minh nh? m?y l?i n�y.�

Th?a GS, ?i?u th?y n�i: �th?c t? ch?a m?t ai ?em ??i chi?u th? c?a m?t nh� th? c? th? nh? Nguy?n Du v?i t?t c? th? v?n ?i s? c?a m?i nh� th? trong th? k? XVIII�, b?i ?� l� m?t c�ng tr�nh v?n h?c l?n nhi?u nh� nghi�n c?u m?i l�m n?i, trong hi?n t?i th� qu? l� m?t ?i?u �phi th?c t?� ??i v?i c? m?t n?n nghi�n c?u! C�n h?c tr� th� cho r?ng ?i?u ?� kh�ng c?n thi?t trong tr??ng h?p n�y, v� ch? d�m n�u ra nh?n x�t tr�n, sau khi ??c �Ph?ng s? Y�n Kinh t?ng ca� c?a �ng Nguy?n Huy O�nh v� t?p ghi ch�p �B?c s? th�ng l?c� c?a �ng L� Qu� ?�n, v� ?� nghi?n ng?m kh� k? to�n b? ba t?p th? ch? H�n Thanh hi�n thi t?p, Nam trung t?p ng�m v� B?c h�nh t?p l?c, ch? kh�ng ph?i nh? GS. n�i l�: �kh�ng kh?o h?t c�c t?p th? d?ch ch? H�n Nguy?n Du ?� c�ng b?�!

GS. c� nh?c ??n �b?n c?a L� Th??c v� Tr??ng Ch�nh c� k�m c? 150 trang kh?o lu?n c?a GS. Tr??ng Ch�nh, l� m?t ?�ng g�p khoa h?c quan tr?ng ??u ti�n v? t�nh tr?ng th? ch? H�n Nguy?n Du hi?n c�n c?ng nh? kh?o s�t con ???ng ?i s? c?a Nguy?n Du, trong ?� c� vi?c s?p x?p th? ?i s? c?a hai �ng d?a theo b?n B?c h�nh t?p l?c A.1494, �c�ch s?p x?p c�c b�i trong b?n ch�p tay n�y ?� ?n�. Nh?ng trong �L?i gi?i thi?u� c?a �ng Tr??ng Ch�nh ? b?n in �Th? ch? H�n Nguy?n Du� n?m 2012 (in l?i theo b?n 1965, Nxb V?n h?c), th� Nam trung t?p ng�m v� B?c h�nh t?p l?c �c�ch s?p s?p c�c b�i ?� t??ng ??i ?n, kh�ng n�n ??ng ch?m ??n n?a� (tr.14 s�ch tr�n, h?c tr� nh?n m?nh), c�n Thanh hi�n thi t?p th� �tr�ch l?c r?t l?n x?n, kh�ng theo m?t th? t? n�o� (tr.15). Th?a GS, �ng Tr??ng Ch�nh b?o t? n?m 1965 r?ng: �c�c b�i ?� t??ng ??i ?n, kh�ng n�n ??ng ch?m ??n n?a�, l� v� l�c ?� c�n nhi?u v?n ?? l?n kh�c trong ??i s?ng v� trong nghi�n c?u v?n h?c c?n quan t�m, nh?ng kh�ng c� ngh?a l�: v?i nh?ng ?i?u m?i ch? l� �t??ng ??i ?n� th� �kh�ng c� quy?n ti?p t?c b�n ??n n?a�! Nh? v?y, nh� nghi�n c?u Tr??ng Ch�nh ?�u c� ??a ra th�ng ?i?p r?ng: c?n kh�p l?i v?nh vi?n v?n ?? s?p x?p (v� x�c ??nh th?i ?i?m ra ??i) c�c b�i th? m� c�c �ng (Tr??ng Ch�nh, L� Th??c) ?� t?m th?i ch?p nh?n; r?i c�n c? m?t th?c t? l�: s? �tr�ch l?c r?t l?n x?n, kh�ng theo m?t th? t? n�o� c?a Thanh hi�n thi t?p n?a! GS. vi?t: �Qua vi?c s?p x?p ?� ta c?ng bi?t tr�n con ???ng ?i s?, s? b? Nguy?n Du c� g?p m?t tr?n l?t l?n v� ?� ph?i chuy?n sang m?t con ???ng kh�c ?? tr�nh l? l?t�, th� ?i?u ?� s? tr�nh c?a s? b? Nguy?n Du ?� n�i r�, song ?� kh�ng th? l� gi?i v� sao c� h�ng lo?t b�i th? n�i v? nh?ng ??a danh – c?nh v?t kh�ng n?m tr�n �con ???ng kh�c ?? tr�nh l? l?t� n?� B?i v?y, th?a GS, h?c tr� ?� c? g?ng kh�ng d?m v�o v?t m� th?y c?nh b�o: �M?t nh� khoa h?c nghi�m ch?nh kh�ng th? n�i theo c�ch kh�ng c?n c� ch?ng minh nh? m?y l?i n�y�, m� ?� ch?u kh� ??c k?, th?m ch� r?t k? th? ch? H�n c? Nguy?n Du c�ng m?t s? t? li?u l?ch s? & ??a l� (nh? v? c�c nh�n v?t Nguy?n ??i Lang, D??ng Qu� Phi, Nh?c V? M?c, T?n C?i, Khu?t Nguy�n, T?ng Ng?c, Gi? Ngh?, v.v, v? v�ng H? Nam, Giang Nam, v.v) ?? vi?t ?�i b�i c?m th?, kh?o s�t nh?m g�p ph?n minh ch?ng cho c�i gi? thi?t v? �ch?ng B?c h�nh� l?n ??u c?a Nguy?n Du (Trong s? 9 b�i c?a h?c tr� vi?t v? th? ch? H�n Nguy?n Du ?� ??ng t?i tr�n vanviet.info).

GS. vi?t: �Vi?c d?n Ph?m Tr?ng Ch�nh (PTC) nh? trong NAT c?ng l� m?t s? c? tin khi?n ng??i nghi�n c?u c� th? nghi ng?�. Th?a GS, qu? l� h?c tr� b? �oan� khi mang ti?ng l� �c? tin� �ng Ph?m Tr?ng Ch�nh. Th?c ra, h?c tr� ?� nhi?u l?n �nghi ng?� nh?ng ph�t hi?n c?a �ng ta, b?i c?ng l� m?t ng??i vi?t nghi�n c?u tay ngang n�n s? nghi ng? ?� � tr�n c? s? ph�n x�t c?a c�c nh� nghi�n c?u chuy�n nghi?p v? ��ng tay ngang� PTC l?i c�ng c� ?i?u ki?n n?y n?. V� nghi ng?, n�n ?� ch?u kh� ??c l?i, ??c k? nhi?u l?n nh?ng b�i th? m� theo �ng PTC, Nguy?n Du ?� vi?t th?i ?i giang h?, r?i t? m�nh t�m t�i, th?ng k� ra th�m ???c h�ng ch?c b�i kh�c n?a c� c�c ??a danh kh�ng n?m tr�n ch?ng ???ng B?c s?, r?i ch?u kh�, v?i n?ng l?c h?n ch? c?a m?t gi�o vi�n v?n c?, �?i?c kh�ng s? s�ng� ?? vi?t b�nh gi?i m?t lo?t b�i trong s? ?� l�m lu?n c? kh?o s�t, suy lu?n. V� nh? b�i �M?n h?ng 2�: H�nh c??c v� c?n nhi?m chuy?n b?ng/ Giang Nam, Giang B?c nh?t nang kh�ng/ B�ch ni�n c�ng t? v?n ch??ng l�/ L?c x�ch ph� sinh thi�n ??a trung/ V?n l� ho�ng quan t??ng m? c?nh/ Nh?t ??u b?ch ph�t t?n t�y phong/ V� c�ng kim c? th??ng t�m x?/ Y c?u thanh s?n t?ch chi?u h?ng – Ch�n m?c s?c chuy?n r?i nh? nh? ng?n c? b?ng kh�ng b�n r?. H?t ph�a nam s�ng ??n ph�a b?c s�ng, m?t chi?c t�i r?ng kh�ng. Cu?c ??i tr?m n?m ch?t x�c trong ch?n v?n ch??ng. T?m th�n c�i c�t s?ng tr�i n?i gi?a v�ng tr?i ??t. ??i m? v�ng qua mu�n d?m trong c?nh chi?u t�, M?t m�i ??u b?c bay tung tr??c gi� t�y. Ch? ?au l�ng v� h?n t? x?a ??n nay. Non xanh v?n nh? c?, r?c h?ng d??i �nh chi?u s?p t?t (Giang Nam: v�ng ph�a Nam s�ng Tr??ng Giang (D??ng T?) Th??ng H?i, Giang T�, An Huy. Giang B?c: v�ng ph�a B?c s�ng D??ng T?). Nguy?n Du v?i bi?t danh nh� s? Ch� Hi�n, ?i giang h? Mu�n d?m m? v�ng chi?u n?ng x?, v?i �o m? nh� s? trong th?i gian ba n?m: 1788, 1789,1790. C�c �ng L� Th??c – Tr??ng Ch�nh trong �Th? Ch? H�n Nguy?n Du�, ph?n Thanh Hi�n thi t?p ch� th�ch r?ng: �m? v�ng, t?c m? ng??i ??o s?� (tr.58), v� trong s�ch Nguy?n Du to�n t?p (T?p 2, Nxb V?n h?c 2015) c�c �ng Mai Qu?c Li�n – V? Tu�n S�n c?ng gi?i th�ch: �Ho�ng quan� l� m? ??o s?�. Nh?ng t? x?a t?i nay, ??o s? ph?i m?c �o tr?ng, ??i m? tr?ng, c�n nh� s? th� m?c �o v�ng, ??i m? v�ng, hay m? n�u � nh? m?i s�ch truy?n, phim ?nh c?a Trung Qu?c, ?�i Loan, H?ng K�ng ??u mi�u t? nh? th?. ?� l� nh� s? ?i nh? c�c thuy?n bu�n (H?t ? ?n nh? bi?n ??n s�ng) th� kh�ng ai n? l?y ti?n, l?i ???c c�ng d??ng m�n chay; h�nh trang trong t�i v?i (nh?t nang kh�ng) ch? l� b? kim ch�m c?u, v�i th? thu?c Nam, v� quy?n �Kinh Kim C??ng Ch� Gi?i� c?a L� Qu� ?�n � quy?n s�ch m� gi?i s? phu B?c H� th?i b?y gi? y�u chu?ng (T�i ??c kinh Kim C??ng ngh�n l??t. Ph�n Kinh Th?ch ?�i). Khi th??ng thuy?n c� ng??i ?au ?m, hay vi?c tr?c tr? qua gh?nh th�c, ch? thuy?n nh? nh� s? l�m l? t?ng cho b�i kinh c?u an; khi th?y h? mua h�ng th� l�m theo c�c nh� s? ? Trung Qu?c, c?ng l�m l? r?y n??c c�nh d??ng cho mua may b�n ??t� N?u nh? r?ng, v?i c? truy?n th?ng Nho – Y – L� – S? s�u d�y m� Nguy?n Du ?� ti?p thu, c�ng b?c t? ph? v?n l� b?c danh y, th� vi?c ki?m s?ng c?a m?t ng??i tr? tu?i ?a giang h?/ bu?c ph?i giang h? ? Trung Hoa nh? �ng ?�u ph?i l� chuy?n kh� kh?n g�? C�n ng�n ng? giao d?ch th� c� th? b?ng �b�t ?�m� H�n ng?, v� ai d�m ?oan ch?c r?ng Nguy?n Du kh�ng n�i ???c ti?ng Trung � khi c� ng??i anh k?t ngh?a l� Nguy?n ??i Lang (Nguy?n ??ng Ti?n, Cai Gi�) qu� ? Vi?t ?�ng (Qu?ng ?�ng) t? l�c nh� th? c�n nh?, l?i ???c �ng ta truy?n d?y v� ngh? (theo c�c s�ch L� Qu� k? s?, L?ch Tri?u T?p k?, Ho�ng L� nh?t th?ng ch�)? V� c?ng nh? bi?t v� th?m ch� th�ng th?o ti?ng Trung, n�n sau n�y Nguy?n Du m?i ???c tri?u ?�nh c? ra ti?p s? ?o�n c?a Trung Qu?c sang phong v??ng n?m 1803-1804� Nh?ng ?i?u n�y ch?c c� th? gi?i ?�p ph?n n�o th?c m?c c?a th?y: �Mu?n gi?i quy?t ???c vi?c chuy?n t? h? quy chi?u ??a-v?n h�a Vi?t Nam sang ??a-v?n h�a Trung Qu?c, �ng Ch�nh ph?i l�m m?t vi?c kh�ng t�i n�o l�m n?i, ?� l� gi?i ?�p cho ???c hai c�u h?i: (1). ?i?u ki?n t�i ch�nh c?a chuy?n �h�nh tr�nh giang h?� c?a Nguy?n Du trong t�nh th? nh� h? Nguy?n Ti�n ?i?n ?ang suy tho�i t? �quan sang� xu?ng ??t ?en (b?n ?�o c?t); v� (2). ?i?u ki?n giao ti?p thi?t y?u ??i v?i nh�m xu?t ngo?i trong t? c�ch giang h? tr�n ??t Trung Qu?c h�ng ng�y (v� ng�n ng? b?t th�ng)�.

Quan ?i?m kh�i qu�t c?a �ng PTC l�: �T?p th? B?c H�nh t?p l?c, Nguy?n Du kh�ng d�ng ch? Hoa tr�nh, hay s? tr�nh, h�nh tr�nh ?i s? nh? c�c t?p th? c�c danh s? kh�c m� d�ng ch? t?p l?c. Ghi ch�p l?n l?n nh?ng b�i th? l�m l�c ?i du h�nh ? x? B?c. Ch? T?p l?c ?? n�i l�n vi?c ?i qua c�c th?ng c?nh ph�a B?c, n??c Trung Hoa nhi?u l?n. S? l??ng 132 b�i th? trong m?t n?m ?i s?, kh� nhi?u so v?i c�c nh� th? kh�c. T�i ??t t?ng b�i v�o kh�ng gian v� th?i gian ?? x�c ??nh nh?ng b�i th? ?� vi?t kho?ng n?m 1787-1790 hay 1813-1814� H�nh tr�nh ?i s? Nguy?n Du t�i d?a v�o b?n t?u tr�nh c?a Nguy?n Du l�n tri?u ?�nh, ??a t?ng b�i th? Nguy?n Du v�o h�nh tr�nh v� b? t�c nh?ng chi ti?t b?ng s? m� t? n?i ch?n c?a c�c s? th?n g?n th?i v?i Nguy?n Du: Nguy?n T�ng Khu�, L� Qu� ?�n, Ng� Th?i Nh?m, Phan Huy �ch, ?o�n Nguy?n Tu?n, Ng� Th?i V?� C�n l?i nh?ng b�i th? kh�ng ph� h?p v?i c�c chi ti?t, t�i ph�n t�ch x�c ??nh: nh?ng b�i th? Nguy?n Du du h�nh n?m 1787-1790 l�c c�n thanh ni�n�. V� �ng PTC ?� x�c ??nh c� 24 b�i ? B?c h�nh t?p l?c v� 7 b�i ? Thanh Hi�n thi t?p m� theo �ng, Nguy?n Du vi?t trong th?i k? �Th?p t?i phong tr?n� th?i tr? (Xin GS. tham kh?o m?t lo?t b�i tr�n: http://chimviet.free.fr/tacgia/phamtrongchanh.htm).

C�n h?c tr� (v� nh� nghi�n c?u L� Kh?c Huy) ?i theo h??ng ph�t hi?n c?a �ng PTC m?t c�ch c� c�n nh?c, l?a ch?n, ph�n t�ch, th� ?� x�c ??nh th�m ???c 15 b�i ? Thanh Hi�n thi t?p v� 16 b�i ? B?c h�nh t?p l?c m� Nguy?n Du ?� vi?t trong giai ?o?n 1787-1790! (L� Kh?c Huy, Nguy?n Du � nh?ng c�u h?i th?i ??i. Nxb H?i nh� v?n, 2021).

Ri�ng h?c tr� th� ?� kh?o s�t kh� k? m?t s? b�i th? c?a Nguy?n Du trong giai ?o?n n�y � trong ?� c� b�i vi?t ?? c?p t?i lu?n ?i?m c?a TS. Nh?t Nohira Munehiro m� th?y b�nh v?c. T? ?i?n Thi?u Ch?u gi?i ngh?a �tr??ng v?ng� (? ?) l� �bu?n r?u tr�ng xa�, v� theo Nohira Munehiro: �??ng xa nh�n n�n m?i n�i �v?ng�� ?? ngay L�m An th� kh�ng th? n�i �tr??ng v?ng L�m An� ???c, kh�ng t? nhi�n. Ch? H�n �v?ng� c� ngh?a: t? xa m� nh�n, n�n co? le? ph?i ? c�ch xa L�m An, theo ba?i th? n�y th� l� ? H� Nam, t�c gi? m?i n�i l� �tr??ng v?ng L�m An� ???c�. Nh?ng theo h?c tr�, v� ???c kh�ng �t ng??i ?ng h? th�: �Tr??ng v?ng� ? ?�y l� nh�n v?ng bu?n b� v? kinh ?� c? L�m An, kh�ng ph?i l� c�i nh�n ??a l� m� l� c�i nh�n v? qu� kh? l?ch s? ?au th??ng! (H?n n?a, n�i ri�ng v? ??a l� th� c� kho?ng c�ch t?i v�i ch?c c�y s?!). Theo h?c tr�, ?i?u n�y ph� h?p v?i quy lu?t t�m l� (c? x?a kia, l?n hi?n t?i), ho�n to�n ?�ng v?i tr??ng h?p c�u th? vi?t v? ?? Ph? � ngay t?i L? D??ng nh�n v? qu� kh? l?ch s? ? L?i D??ng: �Tr??ng v?ng L?i D??ng nh?t m? v�n�, v� h?c tr� cho r?ng kh�ng c� g� ?i �ng??c v?i quy t?c khoa h?c c?a H�n ng?� c? � nh? GS. n�i! Th�i ?? c?a h?c tr� trong tr??ng h?p n�y l� ?�ng m?c, t�n tr?ng nh� nghi�n c?u: �?� l� m?t � ki?n c?ng ?�ng ch� �; song v� ch?a t?n m?t nh�n th?y t??ng s?t v? ch?ng T?n C?i m� trang m?ng ?� x�c nh?n (b?n th�n Nohira Munehiro c?ng ch?a ??n ?�, c?ng ch?a ???c nh�n th?y d� l� qua ?nh), n�n t�i t?m ??ng t�nh v?i � ki?n c?a �ng Ph?m Tr?ng Ch�nh, v� ch? th?i c? c� d?p ??n Thang �m, t?nh H� Nam ?? m?c s? th? v� chi�m ng??ng t??ng v? ch?ng gian th?n� (http://vanviet.info/nghien-cuu-phe-binh/nguyen-du-v-chuyen-bac-hnh-lan-dau-qua-khao-st-mot-bi-tho-cu-the-nhac-vu-muc-mo/).

Ph?n cu?i b�i vi?t, GS. ?� khuy�n h?c tr� th?c ch� l� v� ch�n t�nh: �Ph?n d?ch v� b�nh b�i th? Nh?c V? M?c m? t�i kh�ng d�m b�n. �ng c� ph�c v? gi�m ta t? th? l?m li?t �i qu?c trung qu�n c?a Nh?c Phi trong b�i th? v� t�nh c?nh th� th?m c?a n??c Nam T?ng sau khi Nh?c Phi b? h�m h?i. T�i ch? ngh? r?ng, ?? cho ph?n n�y th?t s? g?n b� v?i m?c ti�u s? d?ng b�i th? nh? m?t b?ng ch?ng cho gi? thuy?t phi ch�nh th?ng c?a c�c �ng, th� v?n n�n b�nh gi?i n� theo h??ng t�m t? kh�a nh?m l�m ng? li?u ??i ch?ng gi?a hai ch�m th? trong hai cu?c h�nh tr�nh. Mu?n th?, b�n c?nh vi?c b�nh gi?i, t�c gi? c?ng c?n t�m th�m m?t b�i th? c� ch? ?? t??ng t?, ??c bi?t l� ?�ch x�c thu?c ch�m b�i s�ng t�c trong chuy?n B?c h�nh 1813, t? ?� ch?n l?c nh?ng c?p t? ??i tr?ng, ??i ?ng c� th? gi�p ??t ra nhi?u ??i s�nh c? th?, soi s�ng ???c ch? kh�c bi?t c� t�nh c�ch ??c tr?ng gi?a hai th?i k? kh�c bi?t trong cu?c ??i nh� th?. ?� l� ?i?u quan tr?ng c?n l�m v� may ra c� th? l�m s�ng t? s? t?n t?i c� th?c c?a hai chuy?n ?i c?a c�ng m?t con ng??i ? v�o hai l?a tu?i kh�c nhau, c?ng l� hai c�ch nh�n ??i, hai tr?ng th�i t�nh c?m-t�m l�, s? t?ng tr?i kh�c h?n nhau, tr�n c�ng m?t m�i tr??ng ??a-v?n h�a l� con ???ng sang Trung Qu?c gi�u ?i?n t�ch v?n ch??ng cho nh� nho x�c c?m��.

Th?a GS, trong b�i vi?t nh? c?a h?c tr� vinh d? ???c th?y ph?n bi?n, th?c ra ?� c� hai s? �??i tr?ng�, �??i x?ng�: a). H?c tr� sau khi ph�n t�ch b�i th? Nh?c V? M?c m? m� theo � ri�ng l� Nguy?n Du vi?t trong th?i giang h?, ?� so s�nh v?i b�i th? c?ng vi?t v? Nh?c Phi v�o giai ?o?n �ng ?i s? (Y?n Th�nh Nh?c V? M?c ban s? x? – 1813). N?u t?m so s�nh c�i h�nh ?nh c�y t�ng c�y b�ch v?n hi�n ngang ng?o ngh? tr??c gi� b�o ??y bi tr�ng khi?n thi h�o th?i tr? d??ng nh�a l? khi?n �ng nh? t?i nh?ng d�ng th? bi ph?n c?a Nh?c Phi (Giang h? x? x? kh�ng Nam Qu?c/ T�ng b�ch tranh tranh ng?o B?c phong � S�ng h? c�n ?�, nh?ng anh h�ng m?t r?i, n??c Nam T?ng r?ng kh�ng), v?i s? tr?m t?nh c?a Nguy?n Du sau n�y khi l� m?t v? quan s? th� c� th? th?y r� m?t s? ?�c k?t, ?�nh gi� l?ch s? ? t?m kh�i qu�t: ???ng th?i t?ng tr� Nh?c gia qu�n/ Th? ??a kinh kim h?u chi?n tr?n/ ??i t??ng kh�ng ho�i bang qu?c s?/ Qu�n v??ng d? tuy?t ph? huynh th�n/ Kim b�i th?p nh? h?u di h?n/ Thi?t k? tam thi�n kh�ng m? v�n/ Huy?t chi?n th?p ni�n th�nh ?? s?/ Phong Ba ?�nh h? t? Kim Nh�n.

�Y?n Th�nh n?i Nh?c V? M?c r�t qu�n�

N?i Nh?c gia qu�n t?ng l?p doanh

Bao ??i ng?p ng?a b?i chi?n tranh

??i so�i ?au l�ng mang qu?c nh?c

Vua nh� qu�n c? ngh?a cha anh

M?t t� kim b�i, thi�n c? h?n

Ba ng�n thi?t k? b? bi�n th�nh

Huy?t chi?n m??i n?m kh�ng th�nh vi?c

B� tay ch?t gi?a Phong Ba ?�nh! (?? Trung Lai d?ch th?).

b). V� tr??c khi kh?o s�t Nh?c V? M?c m? � nh�n v?t l?ch s? ? ??n Nh?c Phi, H�ng Ch�u, h?c tr� ?� kh?o s�t t?i 4 b�i th? Nguy?n Du vi?t v? hai nh�n v?t ph?n di?n b? ?�c t??ng s?t qu? t?i ?�: T?n C?i v� V??ng Th?, theo ph??ng ph�p �ch?ng v?n b?n� c?a nh� ph� b�nh t�m l� Charles Mauron n?m th? hi?n ?i?u n�y: s? n?ng n? ?en t?i to�t ra t? h�nh t??ng v? c�c m? t??ng k? d? kia l?i c� t�c d?ng l�m n?i b?t l�n c�c ?i?m s�ng trong nh�n c�ch v� v� c�ng c?a Nh?c Phi m� qua c�ch mi�u t? v� b?c l? c?m x�c, nh�n v?t l?ch s? n�y ???c Nguy?n Du th?i tr? ?� coi tr?ng, ?�nh gi� cao kh�ng k�m c�c nh�n v?t v?n h�a – l?ch s? kh�c nh? Khu?t Nguy�n, ?? Ph?, V?n Thi�n T??ng, Li�m Pha, T? Can, D? Nh??ng, v.v.

Sau c�ng, xin ???c n�i th�m: n?u ?� ng�y th? �c? tin� v�o t?t c? nh?ng �ph�t hi?n� c?a �ng PTC, h?c tr� v� m?t s? ng??i nghi�n c?u nghi?p d? y�u Nguy?n Du ?� kh�ng c� n?i quy?t t�m ti?p t?c t�m th�m, ?�o s�u th�m s? th?t t? nh?ng � ki?n ban ??u ?� c?a �ng ta, v� c?ng s? kh�ng c� ?? ngh? l?c l?n s? li?u l?nh t�m c�ch ?i th?c ??a m?t chuy?n d�i ng�y tr�n ch�nh ch?ng B?c h�nh l?n ??u m� ??i thi h�o ?� t?ng ?i trong th?i tu?i tr? ??y gian kh? � ?? b?ng phim ?nh k?t h?p ch? ngh?a kh?ng ??nh m?t Gi? Thi?t, g�p ph?n gi?i m?t �nghi �n� v?n ch??ng – l?ch s? t?n ??ng su?t g?n th? k? nay, m� n?u h?c tr� kh�ng d�m l�m th? th� r?i c?ng s? c� ng??i kh�c l�m�

M?t l?n n?a xin b�y t? s? tr�n tr?ng c�m ?n GS, ??ng th?i hy v?ng GS. c�ng c�c nh� Nguy?n Du h?c b?c th?y ?ng h? nh?ng ng??i nghi�n c?u tay ngang d�m �??ng tr�n vai nh?ng ng??i kh?ng l?� v� ?i con ???ng �phi ch�nh th?ng� nh? h?c tr� tr�n con ???ng ch? ngh?a ch�ng gai! K�nh ch�c GS. s?c kh?e!